خیلی وقتا موقعی که میخوایم کتاب ترجمه شده ای رو بخریم، به نویسنده، موضوع کتاب، صد البته قیمت و حتی طرح جلدش دقت می کنیم، اما به مترجمش نه. شاید فکر می‌کنیم همین که به فارسی ترجمه شده کافیه، اما یک ترجمه بد نه تنها می‌تونه مفهوم کتاب رو عوض کنه، بلکه حتی می‌تونه ما رو از اون نویسنده یا حتی کتاب خوندن متنفر کنه. اما ازون طرف ترجمه خوب، می‌تونه روح آدم رو جلا بده. طوری که اصلن احساس نکنی که اون اثر ترجمه ست. توی این یادداشت قراره بزرگ‌ترین مترجم های زبان فارسی رو معرفی کنیم و البته سراغ مترجم های خوبِ نسل جوون تر هم بریم.
اگر دوست دارین سراغ مهمترین آثار ادبی دنیا برید و کتابهایی مثل دن کیشوت، قلعه مالویل، زوربای یونایی و شازده کوچولو معروف رو بخونید، حتمن حواستون باشه که مترجم اونا محمد قاضی باشه. کسی که مثل خیلی از مترجم های خوب ادبی، تحصیلات آکادمیک ترجمه نداشت اما 50 سال از زبان فرانسه ترجمه کرد و آثاری رو به کتابخون‌ها معرفی کرد که جزو بهترین‌های جهان ادبیات هستن.
اگر لحن یک اثر براتون مهمه کتابهایی که توسط نجف دریابندری ترجمه شدن بهترین گزینه برای شماست. کسی که نه تنها به جغرافیای اثر هم توجه می‌کرد بلکه گاهی اوقات جغرافیای خودش رو هم وارد اثر می‌کرد. دریابندری کتابهای زیادی رو ترجمه کرد که اولین کتابش، شاید هم مهمترینش وداع با اسلحه همینگوی بود. توی این کتاب به گفته خودش حتی لحن جنوبی رو هم وارد داستان کرده بود. دهه 30 شمسی به خاطر فعالیت هایی که در حزب توده داشت به زندان افتاد و اونجا تاریخ فلسفه غرب نوشته برتراند راسل رو ترجمه کرد. بعدها از فاکنر، دکتروف، مارک تواین و خیلیای دیگه هم ترجمه کرد. اما خیلیاتون حتمن کتاب پیرمرد و دریا رو خوندین یا اسمش رو شنیدین. ترجمه هم زیاد داره اما اگر روزی خواستین برید سمت ترجمه فارسیش، فقط و فقط ترجمه نجف دریاندری رو بخونید.
بهمن فرزانه به چند زبان از جمله ایتالیایی، انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی مسلط و مترجم بیش از ۵۰ کتاب به فارسی بود. تقریبن اکثر سالهای زندگیش رو در ایتالیا بود. ترجمه‌های فرزانه بسیاری از نویسندگان مطرح جهان را به ایرانیان معرفی کرده‌است.کسایی مثل سیلونه، دلدا، آلبا دسس پدس و خیلیای دیگه.اما شاید بهترین و مهمترین ترجمه ش رمان معروف صدسال تنهایی نوشته مارکز باشه. این کتاب به خاطر محبوبیتش ترجمه های فارسی به شدت بی کیفیتی هم داره و خیلیا هم به خاطر محبوبیت رمان فقط به اسم کتاب دقت می کنن. اما اگر واقعن دوست دارید این اثر رو با جون و دل حس کنید و در روایت پیچیده و جادویی این کتاب زندگی کنید، حتمن ترجمه بهمن فرزانه رو بخرید.
اگر به آثار ادبیات روس علاقه داشته باشین، و البته اونارو به زبان فارسی بخونید، امکان نداره اسم سروش حبیبی رو نشنیده باشید. سروش حبیبی علاوه بر روسی به زبان های آنگلیسی و آلمانی فرانسه هم مسلطه و به همین خاطر نویسنده های خیلی بزرگی رو از ادبیات جهان به ما فارسی زبان ها معرفی کرده. کسایی مثل اریک امانوئل اشمیت، آنتونیو تابوکی، هرمان هسه، آستوریاس، گونترگراس و خیلی‌های دیگه. از ترجمه های معروف غیر روسی سروش حبیبی هم میشه به خداحافظ گری کوپر رومن گاری و ژرمینال امیل زولا اشاره کرد. اما شاهکارهای بی رقیبش ترجمه کارهای تولستوی مثل آناکارنینا، جنگ وصلح، پدر سرگئی و مرگ ایوان ایلیچ و صد البته کارهای داستایفسکی مثل ابله، شیاطین و قماربازه. چون محبوبیت رمانهای روسی خیلی بالاست، اگر دوست دارید شاهکارهای دیگه داستایفسکی رو بخونید، به نظرم برادران کارامازوف رو با ترجمه صالح حسینی و جنایت و مکافات رو با ترجمه مهری آهی بخونید. ترجمه کارهای گوگول و خیلی از نویسنده های روس دیگه رو هم میتونید با ترجمه آبتین گلکار که جزو مترجم های نسل جدیدتر هست بخونید.
یکی از محبوبترین مترجم های سالهای اخیر و کسی اسمش روی جلد یک کتاب به عنوان مترجم مثل یک برند عمل می‌کنه و باعث میشه خیلیا کتاب رو بخرن، کسی نیست جز عبدالله کوثری. کسی که به گفته خودش با ترجمه کسانی مثل محمد قاضی و نجف دریابندری فرق ترجمه خوب و بد رو شناخت. عبدالله کوثری رشته تحصیلیش اقتصاد بود و اولین ترجمه ش هم کتابهای اقتصادی بود. چون شاعر و نویسنده هم بود گرایشش به سمت ترجمه های ادبی بیشتر شد و آشناشدنش با کارهای فوئنتس و ادبیات آمریکای لاتین، هدیه بزرگی به کتابخون ها بود. تقریبن اکثر شاهکارهای ماریو بارگاس یوسا و کارلوس فوئنتس و ماشادو دِ آسیس توسط عبداله کوثری ترجمه شده. البته در کنار خیلی کارهای دیگه. پس پرونده آمریکای لاتین رو با ترجمه های کوثری می‌بندیم.
ترجمه کارهای فلسفی همیشه جزو سخت ترین شکل ترجمه ست. چون باید معادل های صحیح رو انتخاب کنید و حتی گاهی واژه و عبارت هم خلق کنی. و کسی می‌تونه اینکارو بکنه که هم به زبان شناسی مسلطه، هم فلسفه و صد البته ترجمه. مرد همه فن حریفی به اسم داریوش آشوری که سراغ آثاری رفته که شاید هرکسی جرات رفتن سراغشون رو نداشته. تقریبن همه آثار فیلسوف شناخته شده ای مثل نیچه رو ترجمه کرده. چنین گفت زرتشت ترجمه‌ای داره که آفرینش ادبی-فلسفی حساب میشه. کارهای فلسفی-سیاسی معروفی رو هم مثل اتوپیا نوشته توماس مور و شهریار ماکیاولی رو هم ترجمه کرده. اما هرموقع از ترجمه بی نظیر صحبتی میشه، من ترجمه مکبث شکسپیر به دست داریوش آشوری رو مثال میزنم. نشر آگه اون رو دو زبانه چاپ کرد و موقع خوندش به فارسی، چنان لذتی به شما داده میشه که حتی از نسخه اصلی هم ادبی تر به نظر میاد. داریوش آشوری نعمت بزرگ مترجمی ماست.
مترجم خانوم چرا نداریم؟ کی میگه نداریم؟ شاید به تعداد آقایون نباشن، البته من منظورم اسطوره‌های ترجمه‌ن، ولی همیشه چند نفری بودن که هم تراز با بهترین ها حرکت می‌کردن. لیلی گلستان که آثار ادبی و غیر ادبی زیادی رو ترجمه کرده. مثل میرا نوشته کریستوفر فرانک یا بیگانه آلبر کامو که البته ترجمه های دیگه ای هم داره. یا فرزانه طاهری که در زمینه تئوری ادبی آثار درخشانی رو ترجمه کرده که باعث شد خیلی ها با مسائل مربوط به نقد ادبی هم آشنا بشن. یا مینو مشیری که از فرانسه و انگلیسی ترجمه می‌کنه و کارهای خیلی خوبی مثل کوری ساراماگو یا زندگی و زمانه مایکل کی از کوئتسی رو ترجمه کرده.
کاش میشد درباره خیلی از مترجم های دیگه هم صحبت کنیم اما خب متاسفانه این مطلب خیلی طولانی میشد. کسانی مثل کریم امامی، مهدی سحابی، اسدالله امرایی، منوچهر آتشی و خیلیای دیگه.
و در آخر باید بگم که از نسل جدیدتر هم مترجمان خیلی خوبی داریم مثل پیمان خاکسار که مترجم نویسنده‌های جدیدی مثل استیو تولتزه. کسی که رمان جز از کل و ریگ روان رو نوشته. یا اتحادیه ابلهان از جان کندی تول که جز کتابهای محبوب این سالهاست. امیر مهدی حقیقت مترجم کارهای جومپا لاهیری که ترجمه بی نظیری هم داره. یا کتابهای زبان ترکی استانبولی که عین الله غریب اونارو به بهترین شکل ترجمه کرده. کتابهای نویسنده هایی مثل یاشار کمال یا اورهان پاموک.
و حالا شما بگید وقتی کتابی رو می‌خرید، آیا به اسم مترجمش هم دقت می کنید؟ و اینکه چه مترجم‌های دیگه ای رو در حوزه های تخصصی دیگه می‌شناسید؟
