عزت نفس چیست و راه های افزایش آن چگونه است

کمبود عزت نفس می تواند ریشه بسیاری از مشکلات رفتاری و فکری ما باشد. داشتن عزت نفس به ما شهامت و جسارت رویارویی با مشکلات فردی و اجتماعی را می دهد. عزت نفس با اعتماد به نفس متفاوت است. ما در این مقاله سعی کردیم عزت نفس را تعریف و اثرات کمبود یا داشتن آن را در زندگی بیان کنیم. همچنین راه های افزایش عزت نفس را به شما بگوییم.

عزت نفس چیست

عزت نفس یا حرمت نفس,  اصطلاحی در روان‌شناسی است که بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش‌های خود می‌باشد. عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد,  درباره ی ارزش و اهمیت خود دارد. عزت نفس یکی از عوامل تعیین‌ کننده رفتار در انسان به‌ شمار می‌رود در حقیقت برداشت و قضاوتی که افراد از خود دارند تعیین‌کننده چگونگی برخورد آن‌ها با مسائل مختلف است. فردی که عزت نفس پایین دارد و برای خود ارزش و احترامی قایل نیست ممکن است دچار انزوا، گوشه‌گیری یا پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی شود. عزت نفس را می‌توان مجموعه‌ای از افکار، احساسات، عواطف و تجربه‌ها تصور کرد که در فرایند زندگی اجتماعی شکل می‌گیرند. مجموعه هزاران برداشت، ارزیابی و تجربه‌ای که فرد از خود دارد، باعث می‌شود که نسبت به خود احساس خوشایند، ارزشمند بودن یا برعکس آن را داشته باشد.

روزنبرگ در کتاب «جامعه و عزت نفس در جوانان» می نویسد عزت نفس، ایمان داشتن فرد به ارزش کلی خودش است که در نهایت یک ویژگی خاص آن فرد به حساب می آید که هرچند تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد، تغییر دادن آن بسیار سخت است. براندن در کتاب «عزت نفس» تفاوت بین اعتماد به نفس و عزت نفس را مشخص می کند. در واقع براندن اعتماد به نفس را توانایی فرد در مقابله با چالش های پیش رو در زندگی هر فرد تعریف می کند.

به عبارتی اعتماد به نفس، اعتماد شما به توانایی هایتان در مقابله با چالش ها، تعامل با دنیا و حل مشکلات است. عزت نفس، حس ارزشمندی درونی شما است، یعنی نسبت به توانایی خود چه دیدگاهی دارید و تا چه اندازه خودتان را ارزشمند می دانید. ممکن است شما در یک زمینه خاص اعتماد به نفس بالایی داشته باشید اما احساس ارزشمندی درونی نکنید.

براندن بیان می‌کند که افزایش عزت نفس نه تنها سبب بهتر شدن عملکرد شما را در زندگی می شود بلکه به درمان برخی از بیماری ها نیز کمک می کند. عزت نفس بالا سبب می شود که شما هنگام مواجه با مشکلات واقعیت را بپذیرید و به جای دلسوزی برای خود یا تسلیم شدن، علت ناکامی خود را پیدا کنید. کمبود عزت نفس را می‌توان ریشه بسیاری از مشکلات رفتاری و ذهنی ما انسان‌ها دانست.

مقایسه  افراطی خود با دیگران، حساسیت بیش از حد به گفتار و رفتار دیگران، استفاده بیش از حد از استراتژی اجتناب برای مدیریت تعارض، احساس دوست‌داشتنی نبودن و نیز بدبینی نسبت به کسانی که دوست‌مان دارند، تنها چند مورد از نشانه های عزت نفس پایین است. اگرچه نمی‌توان عزت نفس را داروی معجزه‌آمیز رفع همهٔ مشکلات دانست، اما این واقعیت را هم نمی‌توان انکار کرد که با بررسی دقیق و عمیق مشکلات و چالش‌های زندگی خود (چه زندگی شخصی و چه شغلی) می‌توانیم ردپای عزت نفس پایین را به عنوان یکی از ریشه‌ها ببینیم. به همین علت تلاش و تمرین برای افزایش عزت نفس را به افراد بسیاری توصیه می‌کنند.

ویژگی افرادی که عزت نفس بالا دارند، چیست؟

برای درک بهتر این موضوع که عزت نفس چیست و هضم کامل آن در ادامه لیستی از ویژگی‌های افرادی که عزت نفس بالایی دارند که برای شما آورده‌ایم. البته ممکن است تمامی این ویژگی‌ها به صورت همزمان در یک شخص وجود نداشته باشد.

• از خود و دیگران تشکر و قدردانی می کنند.
• از رشد کردن استقبال می کنند و چالش ها را می پذیرند.
• همواره در حال کشف ویژگی های درونی خود هستند.
• اغلب خودشان تصمیم می گیرند، اما نظرات افراد صاحب نظر را نیز می پذیرند.
• هنگام مواجهه با مشکلات و چالش ها واقع گرا هستند.
• همواره خود و دیگران را به سمت جنبه های مثبت زندگی هدایت می کنند.
• انگیزه کافی برای تلاش برای رسیدن به اهداف خود دارند.
• در صورت شکست، دلیل آن را پیدا کرده و از اشتباهات خود درس می گیرند.
• انتقادات دیگران را بدون تعصب گوش می دهند، چون می دانند ارزش وجودی آن ها به نظرات دیگران بستگی ندارد.
• افرادی که عزت نفس بالایی دارند خود را باور دارند و خود واقعی شان را دوست دارند.

ویژگی افرادی که عزت نفس پایین دارند، چیست؟

افراد با عزت نفس پایین دقیقا در نقطه مقابل افرادی هستند که عزت نفس بالایی دارند. از این رو آشنایی با ویژگی‌های این افراد نیز خالی از لطف نخواهد بود.

• خودشان را دوست ندارند و دیگران را بهتر از خودشان می دانند.
• هر کاری انجام دهند احساس می کنند به اندازه کافی خوب نیست.
• نقاط ضعف خود را بزرگ می کنند و دید منفی و بدبینانه به زندگی دارند.
• همیشه احساس ترس، اضطراب وافسردگی دارند.
• انتقاد درست و سازنده را قبول نمی کنند.
• در بیان نیازهای خود احساس شرم، خجالت و استرس دارند.

اثرات کمبود عزت نفس در زندگی چیست؟

کمبود عزت نفس ما را درگیر مقایسه دائمی می‌کند

کسانی که عزت نفس پایینی دارند، برای تشخیص ارزش و جایگاه خود،‌ روشی جز مقایسه با دیگران نمی‌شناسند. آن‌ ها آنقدر برای خود افزایش قائل نیستند که بتوانند جایگاه گذشتهٔ خود را به عنوان معیار سنجش جایگاه امروزشان در نظر بگیرند.

اعتماد به نفس پایین

اعتماد به نفس همان عزت نفس نیست . اعتماد به نفس و عزت نفس از یکدیگر تأثیر می‌پذیرند. گاهی اوقات بعضی از ما احساس می‌کنیم اعتماد به نفس نداریم (مثلاً‌ در سخنرانی، فن بیان، کارتیمی و …). اما وقتی می‌نشینیم و الگوی فکری خود را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که مشکل ما به کمبود عزت نفس بازمی‌گردد. مثلاً کمبود حس ارزشمندی باعث می‌شود به خود بگوییم: «چرا باید جمعیت حاضر در این سالن بخواهند به حرف من گوش بدهند؟» یا این‌که «احتمالاً اعضای تیم من را زیادی می‌دانند و دنبال فرصتی هستند تا از شرّ من خلاص شوند.» بنابراین در برخی موارد، آنچه در چشم ما به عنوان «کمبود اعتماد به نفس» جلوه می‌کند، در واقع در «عزت نفس پایین» ریشه دارد.

عزت نفس پایین به عنوان مانعی برای توسعه مهارت‌ها

آیا مهارت‌هایی بوده که در عین تلاش برای تقویت آن‌ها، موفقیت چندانی کسب نکرده باشید؟ واضح است که موفق نشدن – حتی به فرض تلاش – می‌تواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد. قرار نیست همه‌کس در همه‌چیز استعداد داشته باشند. اما گاهی هم این موفق نشدن می‌تواند به عزت نفس پایین ما بازگردد.

مثلاً فردی را در نظر بگیرید که در یک جمع سخنرانی می‌کند و خطاهایی دارد. و یا برای یادگیری زبان انگلیسی تلاش می‌کند، اما جایی در میان دوستانش جمله‌ای می‌گوید یا متنی می‌نویسد که آن‌ها به او می‌خندند و حتی شاید او را مسخره کنند. همه می‌دانیم که این نوع خطاها و اشتباهات هنگام یادگیری یک مهارت جدید کاملاً طبیعی است. اما کسی که عزت نفس پایینی دارد، ممکن است ارزش و اعتبار شخص خود را با قضاوت مخاطب گره بزند.

• گفتگوی درونی فردی با عزت نفس بالا:من خطا کردم. آنها هم نباید به من می‌خندیدند اما خندیدند. البته که آن شکل حرف زدن من خنده‌دار هم بود. اشتباه در مسیر یادگیری اجتناب‌ناپذیر است. باید بیشتر تمرین کنم.
• گفتگوی درونی فردی با عزت نفس پایین:این‌ها من را آدم حساب نمی‌کنند. اصلاً این حق را برای من قائل نیستند که رشد و پیشرفت را تجربه کنم. شاید هم درست می‌گویند. یک مورد و دو مورد نبوده. الان که فکر می‌کنم افراد زیادی با رفتار خود این سیگنال را به من داده‌ام و من جدی نگرفته‌ام.

همان‌طور که می‌بینید، در شکل دوم گفتگو، فردی که عزت نفس پایین دارد عملاً نقد یا تمسخر دیگران را نه به «ضعف در مهارت» بلکه به «ضعف در شخصیت» نسبت داده و حس ارزشمندی‌اش لطمه می‌بیند. این شکل از نگرش، می‌تواند یک حلقه معیوب بسازد. شکست‌ها عزت نفس را کاهش دهند و پایین آمدن عزت نفس، زمینه را برای شکست‌های بیشتر فراهم کند. طوری که در نهایت ممکن است فرد به این باور برسد که همان اول درست فهمیده بودم که من آدم مناسبی برای این کارها نیستم. پدیده‌ای که به آن فرض خود انجام می‌گویند.

تاثیر عزت نفس پایین روی کیفیت تصمیم‌های ما

وقتی ما خودمان را به اندازهٔ کافی دوست نداریم، وقتی برای دانش، نگرش، تجربه و الگوهای ارزشی خود به اندازه کافی اعتبار قائل نیستیم، وقتی خودمان را ارزشمند نمی‌بینیم، حاصل این می‌شود که یا در تصمیم گیری تردید می‌کنیم یا در تصمیم‌های شخصی‌مان، سهمی بیش از آن‌چه که باید، در اختیار دیگران قرار می‌دهیم. به این معنی که عملاً اجازه می‌دهیم دیگران برایمان تصمیم بگیرند. مشورت گرفتن از دیگران و استفاده از دانش و تجربهٔ افراد دیگر کاری درست و حرفه‌ای است. اما به شرطی که آن‌قدر قدرتمند و محکم شده باشیم که در نهایت بتوانیم انتخاب نهایی را خودمان انجام دهیم و البته مسئولیتش را هم بر عهده بگیریم.

برای افزایش عزت نفس چه باید کرد؟

راه های افزایش عزت نفس را در سایت ما مطالعه فرمایید .

موفق و پیروز باشید

آزاده پرویش