برای همه مشخص است که بازار های سرمایه و سرمایه گذاران در اولین نگاه خود به کسب و کار به دنبال کسب سود هستند. این نگاه در اکثریت شرکت ها در بدنه های هیأت های مدیره و مدیران عامل و مدیران ارشد شرکت ها تغییراتی به وجود می آورد که ناخودآگاه آنها را به سمت تصمیماتی راهنمایی می کند که بتوانند این سود را تأمین کنند. ولی در پس تمامی فعالیت های کسب و کار مخاطرات بزرگتری نیز وجود دارد که می توانند در آینده از بسیاری از تهدیدهای کسب و کار های فعلی ، مهلک تر و تأثیرگذارتر باشند. مواردی همچون گرمایش زمین
همین دلیل ساده باعث شده است که این روزها ما با مفهوم جدید به دفعات در شرایط متفاوت رو به رو می شویم. فریمینگ (framing) . جرج لیکاف در کتاب " درباره فیل فکر نکن " درباره درک صحیح چالش هایی اینچنین در کسب و کار و سیاست تمرکز می کند و در ادامه پیشنهاد می کند که با درک صحیح و کامل از ارزشها ، سعی در ایجاد چهارچوب های جدید در مورد موضوع بحث شود. در اصل لیکاف اعتقاد دارد فریم های ناخودآگاه ناشی از ارزش هایی که در ذهن ما شکل می گیرد ، موجب شکل دهی به اهداف ، تأثیر روی برنامه ها ، نحوه عملکرد و در نهایت آنچه که ما در انتها به عنوان نتیجه مثبت و منفی نسبت به عملکردمان می سنجیم ، شده اند.
لیکاف معتقد است پیام اصلی تغییرات از دید رهبران کسب و کار ها به عنوان عاملان اصلی ایجاد تغییرات اجتماعی باید به جامعه تزریق شود. پیغامی که با تغییر نحوه درک ، اولویت ها و نحوه سرمایه گذاری باعث شود زمان ، تلاش و پول به سمت اهداف جدیدی سوق داده شود.
و اما اولین گام برای ایجاد این تغییر درک صحیح فریم های موجود سیاسی و اجتماعی در فضای کسب و کار است. با توجه به تحلیل های انجام گرفته توسط شرکت وولانس (شرکت مشاوره ای که برای حرکت به سمت راهکارهای سیستماتیک ) در زمینه فریم های فکری در محیط کسب و کار شش فریم فکری مشخص وجود دارد.
جان الکینگتون مدیر عامل این مجموعه معتقد است که شش فریم مشخص را می توان برای تفصیر فضای سیاسی و اجتماعی کسب وکارهای امروز به رسمیت شناخت. فریم هایی که مدیران کسب و کار با تمرکز روی آنها می توانند برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار تأثیر گذاری و همراهی بیشتری برای داخل و خارج سازمان خود فراهم آورند.
فریم (قاب) منابع ؛ برپایه تحقیقات انجام شده و مطالعات قبلی که در سال 1972 تحت عنوان محدودیت های رشد توسط کلوپ رم منتشر شد ، ما به زودی با محدودیت های بزرگی برای رشد در جهان رو به رو خواهیم شد. این گزارش در سال 1987 در گزارش "کمیسیون جهانی براندلند" درباره محیط زیست و توسعه و بعد از آن در گردهمایی کشورهای عضو سازمان ملل در "ریودو ژانیرو" در سال 1992 باعث تغییرات بنیادین و تفکرات ریشه‌ای و عملیاتی برای ترویج مباحث توسعه پایدار در سطح بین‌المللی شد.
گزارش مربوط به محدودیت های رشد یا "Limits to Growth" در سال 1972 اولین گزارشی بود که از طرف کلوپ رم ترتیب داده شد. بنیاد فولکس واگن تامین کننده ی مالی این پروژه بود. یک تیم تحقیقاتی بین المللی در انستیتو فناوری ماساچوست (MIT ) پنج عامل اصلی محدود کننده ی رشد در روی کره ی زمین را بررسی کردند؛ تحقیقی که بر اساس اطلاعات حاصل از آن فاکتورهایی برای محدودیت های آینده جهان شناسایی شد و بر اساس این فاکتورها مدلی جهانی ارایه شد و نتیجه این بود که در صورت ادامه یافتن روندهای کنونی، حدود صد سال آینده به محدودیت های رشد خواهیم رسید و اصلاح یا تغییر این روند تنها در گرو تلاش برای تحقق توازن جهانی است . مسأله ای که کلوپ رم آن را "مسأله یا معضل جهانی" نامیده است
جمعیت، کشاورزی، استفده از منابع، صنعت و آلودگی. فقر در عین فراوانی و وفور نعمت، تباهی محیط زیست، از دست رفتن اعتماد به سازمان ها، گسترش افسار گسیخته ی شهر ها و نبود امنیت شغلی فاکتورهای اصلی و مؤثر در گزارش "محدودیت های رشد 1972" بوده اند که امروز منجر به حرکت به سمت اهداف توسعه پایدار در قالب کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل ( UNCSD ) شده است.
و اما برگردیم به اصل مطلب ، بر اساس این نظریه با توجه به افزایش جمعیت و رشد صنایع و مصرف منابع جهان ، به زودی ما در مقابل منابع تجدید ناپذیر و منابع زیست محیطی دچار محدودیت شدید خواهیم شد. قحطی منابع ، کلمه ای که شاید بتوان در دراز مدت برای آنها مثال آورد به گونه ای که امروز در سطح کشورمان ایران با نمونه آن در حوزه آب و سفره های آب زیرزمینی به سادگی رو به رو شده ایم .
اما تمرکز مدیران روی این فریم (قاب) فکری عموماً به سمت راهکارهایی بدون دورریز منابع (Zero Waste) و یا تکنولوژی های نوآورانه متمرکز می شود. نمونه هایی که در یکی از مقالات قبلی هم به آنها اشاره کردم. و اما در این مورد ، برای مثال در دهه 90 میلادی شرکت هایی همچون 3M با تمرکز بر روی مفاهیمی همچون بهره وری اقتصادی و صرفه جویی و ایجاد پول از طریق مدیریت بهتر مواد اولیه ، انرژی و همچنین مدیریت پسماند توانستند خلق ارزش کنند. و اما امروز کسب و کار ها بر روی شاخص های جدیدی در کسب و کار همچون عبور از موانع و پیشرفت های غیر منتظره در حوزه مواد اولیه ، انرژی های پیشرفته و مواد جدید با استفاده از مواردی همچون نانوتکنولوژی متمرکز شده اند.
چالش مربوط به فریم منابع ؛ داشتن تکنولوژی هایی که بتوانند محدودیت ما در دسترسی به منابع را از بین ببرند وسوسه انگیز و رویایی است اما در دنیای واقع راهکار سیستماتیک برای مقابله با موضوعاتی همچون محدودیت شدید آب و یا فرسایش خاک هنوز هم تنها راه برای مقابله با این محدودیت هاست. معجزه ای در این مسیر بدون تغییرات فریم فکری مدیران رخ نخواهد داد.
فریم (قاب) زمان ؛ زمان در تمامی فریم های فکری مرتبط با اهداف توسعه پایدار مطرح است. نگاه عموم سرمایه گذاران به نرخ بازگشت سرمایه و سود حاصل از سرمایه گذاری متمرکز است ولی حمایت از طرح های توسعه پایدار احتیاج به نگاه بلند مدت دارد. شاید یکی از بهترین نمونه ها در ارتباط با این موضوع بازخورد پاول پولمن مدیر عامل شرکت یونیلور در ارتباط با سرمایه گذارانی بود که به دنبال سرمایه گذاری زود بازده بودند . پولمن از پذیرش سرمایه این افراد به دلیل آن که اهداف شرکت در توسعه پایدار را در دراز مدت حمایت نمی کردند ، سرباز زد.
ضرورت توجه به این موضوع را مشخصاً می توان با برگشت به دهه پنجاه میلادی و نگاه به تأثیراتی همچون گرمایش زمین یا اسیدی شدن آب های اقیانوسی و یا از دست دادن گونه های جانوری متفاوت در زمین منجر به ظهور عنوان جدید به عنوان آنتروپوسین به عنوان یک دوره زمین شناسی جدید شده است ، لمس و احساس کرد . قرار گرفتن مت در عصری که تضمین سلامتی زمین فقط در دست گونه ای از موجودات به نام انسان قرار گرفته است.
چالش مربوط به فریم زمان ؛ رهبران موفق کسب و کارها باید افق دید خود را تغییر دهند. باید بدانیم بدون در نظر گرفتن آینده نمی توان کسب وکاری ساخت که در آینده و با ظهور این محدودیت ها در بازار باقی بماند. یکی از بهترین راهکارها در این مورد تمرکز روی اهداف توسعه پایدار در قالب سند 2030 سازمان ملل متحد است که می توان با مطرح کردن آن در جلسات تیمی در مورد نگاه کلی تیم نسبت به آینده به صحبت نشست. کاری که در شرکت های پیشرو و بزرگی همچون تسلا و یا حتی شرکت های بزرگ خودروسازی همچون تویوتا و ولوو روی آنها تمرکز شده است.
فریم (قاب) ارزش ؛ در طول دوران عموماً فعالان محیط زیست به کسب و کارها به واسطه ذات منفعت طلبانه آنها به دید یک دشمن نگاه می کردند ولی با ظهور تفکر ارکان سه گانه توسعه پایدار یا Triple Bottom Line یا 3BL یا TBL تفکر جدیدی در کسب و کارها برای ایجاد ارزش به وجود آمد که این دغدغه دوست داران محیط زیست را می تواند برطرف کند.
در این زمینه شرکت های بزرگی همچون پوما در حوزه پوشاک با توجه به این نظریه با تکیه بر سه ضلع طراحی ارزش با عنوان " مردم ، سیاره و سود (People, Planet and Profit) " سعی در ایجاد بالانس بین سود و مسؤولیت های اجتماعی خود شده اند. ایجاد بیانه های سود و زیان محیط زیستی (Environmental Profit & Loss یا EP&L ) یا نرخ بازگشت سرمایه اجتماعی (Social Return on Investment یا SROI ) از جمله تلاش هایی است که کسب و کارها برای ایجاد یک تصویر کامل و شفاق از تعهد خود به اهداف توسعه پایدار به وجود آورده اند.
بازار رو به رشد کسب وکارهایی که مرتبط با موضوع اهداف توسعه پایدار هستند بر اساس تحلیلی های انجام شده در حدود 12 تریلیون دلار در سال پیش بینی شده است .بر همین اساس و بر اساس تغییر شرایط ارزشی در پروژه ها ، در اصول حسابداری شرکت ها نیز تغییراتی در حال پیش بینی و اجراست تا بتوانند در محاسبات مالی ارزش مالی مربوط به منابع طبیعی در گیر در هر پروژه را نیز لحاظ کنند. ارزش هایی که می توانند در صنایع با کارهای ساده یا تکنولوژیک ایجاد شود. از تغییرات بیوتکنولوژیک در محصولات کشاورزی تا استفاده از حشرات برای گرده افشانی و باروری محصولات کشاورزی
چالش های مربوط به فریم ارزش ؛ یکی از مهمترین نقاطی که در حوزه محاسبه ارزش باید روی آن دقت داشت محاسبه هزینه هایی است که از طرف اکوسیستم یا محیط زیست متوجه کسب وکار ها می شود. در این ارتباط باید با استفاده از تجربیات امروز در حوزه کسب وکار برای توسعه کسب و کارهای آینده استفاده کرد و در این بین بر روی هزینه ها تمرکز ویژه ای داشت تا نقطه شکست کسب وکارهای حوزه پایداری نشود. یکی دیگر از مهمترین موضوعات تشویق همکاران و یا رقبا برای سرمایه گذاری روی مفهوم پایداری در کسب و کارهاست تا پایداری به عنوان یک فرصت خارق العاده برای توسعه کسب و کارها به حساب آید .
تا اینجا به سه مورد از راهکارهایی که مدیران کسب و کارها برای توسعه پایدار دنبال می کنند اشاره کردیم. ادامه این موضوع را در نوشته بعدی مطرح خواهم کرد.
