فیلمهایی که مضامین فلسفی دارند همیشه طرفداران خاص خودشان را داشته‌اند.فیلمهایی که اثرات بسیار شگفت انگیزی روی روح و روان مخاطب خود دارند و تا مدت ها ذهن مخاطبان را درگیر می کند.
در این نوشته به معرفی بهترین فیلم های فلسفی تاریخ سینما می‌پردازم.
تصور کنید که در سینما هستید و فیلم تمام می‌شود. تیتراژ پایانی بر روی زمینه مشکی در حال حرکت است. کسی که کنار شما نشسته از خواب بیدار می‌شود. شخص دیگری به سمت در خروج می‌رود و زیر لب چیزی می‌گوید. و شما… شما فقط همانجا نشسته‌اید و به پرده خالی سینما خیره شده‌اید. در سرتان غوغایی‌ست و همه افکار و ایده‌هایتان به هم ریخته‌اند.
بله، این دقیقا احساسی‌ست که بعد از تماشای فیلم‌های فلسفی دارید. احساسی که بعد از تماشای این فیلم‌ها دارید عجیب است، اما در عین حال زیبا هم هست.
البته برای درک هرچه بهتر این فیلم‌ها باید آشنایی مختصری با مفاهیم فلسفه نیز داشت. با این حال در بسیاری از این دست آثار، تنها مکالمات و دیالوگ‌ها کافی هستند تا انسان را به ورطه‌ی تفکری عمیق و شاید انقلابی راهنمایی کنند.
در کنار تمام این مسائل باید به این نکته نیز توجه کرد که این انتخاب‌ها به هیچ وجه کامل نیستند چراکه مانند تمام علوم، فلسفه نیز تک وجهی نیست و تنها در یک فیلم نمیتوان تمام جنبه‌های آنرا بررسی کرد و قطعا آثار بزرگ دیگری وجود دارند که از آنها یاد نکرده‌ام.
در این مقاله بهترین فیلم های فلسفی را معرفی خواهم کرد.پس اگر به مفاهیم فلسفی علاقه‌مند هستید، با من همراه باشید.
من در این نوشته لیستی از بهترین فیلم های فلسفی را برای کسانی که عاشق فلسفه هستند تهیه کرده‌ام. داستان فیلمهایی که در این لیست هستند به مضامینی مرتبط با رشته فلسفه اشاره دارند و شخصیت‌های این فیلم‌ها موضوعاتی را درباره ریشه‌ها و اهمیت هستی مطرح می‌کنند. این فیلم‌ها در ژانرهای مختلفی ساخته شده‌اند. بعضی از آنها ساده‌تر هستند و بعضی دیگر به مفاهیم پیچیده‌تری پرداخته‌اند.
فیلم سینمایی The Seventh Seal یا «مهر هفتم» فیلمی سوئدی‌ست که کارگردان مشهور تاریخ سینمای جهان، اینگمار برگمان (Ingmar Bergman)، آن را ساخته است.
این فیلم درباره یک شوالیه است که دارد با مرگ شطرنج بازی می‌کند. داستان فیلم مهر هفتم در روستایی سوئدی می‌گذرد که تحت تاثیر اثرات مخرب بیماری طاعون است. این فیلم درواقع به فلسفه، مذهب و سوالاتی درباره خداوند می‌پردازد.
فیلم مهر هفتم یکی از فیلم‌های کلاسیک دنیای سینما و یکی از بهترین فیلم‌های جهان به حساب می‌آید. این فیلم، برگمان را به شهرتی جهانی رساند.
داستان فیلم استاکر در آینده‌ای دور و مکانی نامعلوم اتفاق می‌افتد. در این فیلم منطقه اسرارآمیزی به نام Zone وجود دارد. مردم باور دارند که در این منطقه اتاقی هست که در آن عمیق‌ترین آرزوهای قلبی افراد برآورده می‌شوند. یک نویسنده افسرده و یک دانشمند با راهنمایی مردی به نام استاکر به این منطقه می‌روند تا اتاق را پیدا کنند. در طول مسیر این سه نفر درگیر بحث‌هایی فلسفی با یکدیگر می‌شوند و دلایل سفرشان را مطرح می‌کنند.
شاعر سینمای جهان، یعنی آندری تارکوفسکی این فیلم را کارگردانی کرده است. این شاهکار تارکوفسکی فضایی عجیب و منحصر به فرد دارد که به بیننده اجازه نمی‌دهد با چیزی که می‌بیند کاملا احساس راحتی داشته باشد. فیلم سینمایی Stalker یکی از بهترین فیلم‌های درام در نیمه دوم قرن بیستم نام گرفته است.
فیلم The Matrix یا «ماتریکس» فیلمی به نویسندگی و کارگردانی خواهران واچوفسکی و محصول سال 1999 است. این فیلم آینده‌ای را متصور می‌شود که در آن انسان‌ها در واقعیتی شبیه‌سازی شده به نام ماتریکس گرفتار شده‌اند. این واقعیت توسط ماشین‌آلاتی هوشمند ساخته شده است. درنهایت برنامه‌نویسی به نام نئو حقیقت را می‌فهمد و در مقابل این ماشین‌ها قیام می‌کند.
برخی معتقدند که فیلم The Matrix به کتاب «تاملات در فلسفه اولی» از رنه دکارت، فیلسوف فرانسوی، و نظریه او به نام «شیطان فریبکار» اشاره دارد. در این کتاب فرض شده است که شاید دنیایی که ما آن را درک کرده‌ایم، توهمی فراگیر برای فریب ما باشد.
بعد از فیلم اول ماتریکس، دو فیلم دیگر هم در ادامه آن ساخته شد. این فیلم موفقیتی عظیم هم در بین منتقدان و هم در گیشه بود. ماتریکس جوایز زیادی مانند 4 جایزه اسکار را دریافت کرد. این فیلم با بودجه 63 میلیون دلاری ساخته شد و فروشی بیشتر از 460 میلیون دلار داشت.
فیلمی براساس رمان علمی تخیلی فیلیپ کی دیک به نام ” آیا آدم مصنوعی‌ها خواب گوسفند برقی می بینند؟” هریسون فورد به عنوان یکی از بلیدرانرها استخدام شده تا آدم مصنوعی ها را، که توسط مهندسین ژنتیک تیرل خلق شده اند تا به عنوان برده در سیارات دیگر کار کرده و آن ها را استثمار کنند، از بین ببرد.
فیلم سینمایی Blade Runner معنای انسانیت در دوره تکنولوژی و کامپیوتر را بررسی کرده و چنین سوالاتی پدید می آورد: اگر هوش مصنوعی در یک بدن انسانی قرار گیرد می توان آن را انسان نامید؟ آیا آدم های مصنوعی از آدم های حقیقی سازنده آن ها متفاوت خواهد بود؟ اگزیستانسیالیسم!!
فیلم Inception یا تعلیق یکی دیگر از شاهکارهای کریستوفر نولان است که محصول سال 2010 می باشد.
لئوناردو دی‌کاپریو، الن پیج، جوزف گوردون لویت و تام هاردی در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. دی‌کاپریو نقش یک دزد حرفه‌ای را دارد که با نفوذ به ضمیر ناخودآگاه افراد، افکار آنها را می‌دزدد. او، که در ایالات متحده تحت پیگرد قانونی است، با پیشنهاد پاک شدن سابقه‌اش در ازای یک کار که غیرممکن به نظر می‌رسد، روبه‌رو می‌شود: «تلقین» یا القای یک ایده به ضمیر ناخودآگاه یک شخص.
او به ذهن افراد دیگر نفوذ می کند تا ایده هایشان را بدزدد. حالا او توسط یک میلیاردر قدرتمند استخدام شده تا برعکس کار خود را انجام دهد: کاشتن یک ایده در ذهن یک رقیب!
کل این فیلم در مورد سیر یک فرآیند است؛ در مورد جنگیدن برای پیدا کردن راهتان در میان لایه های پنهان واقعیت و رویا، واقعیت در رویا و رویا بدون واقعیت است. این نمایش یک شعبده نفس گیر است که که بعد از دیدن آن تا مدت ها ذهن را درگیر می کند.
فیلم Inception چهار جایزهٔ اسکار بهترین فیلمبرداری، بهترین تدوین صدا، بهترین میکس صدا و بهترین جلوه‌های ویژه را برد و در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین موسیقی، بهترین طراحی صحنه و بهترین فیلم‌نامهٔ غیراقتباسی نامزد شد.
این فیلم بی نظیر را به هیچ عنوان از دست ندهید.
فیلم Interstellar یا «میان‌ستاره‌ای» فیلمی دیگر از کریستوفر نولان در لیست بهترین فیلم های فلسفی است. این فیلم پر از صحنه‌های زیبا از فضاست و به مسائل مدرن مربوط به بشر می‌پردازد. اگر عاشق سفرهای طولانی فضایی، ماجراجویی در سیاره‌های یخ‌زده و در کل فلسفه هستید، حتما از دیدن این فیلم لذت خواهید برد.
در فیلم بین‌ستاره‌ای بازیگرانی چون متیو مک کانهی (Mattew McConaughey) و ان هتوی (Anne Hathaway) ایفای نقش کرده‌اند. این فیلم با فروشی بیشتر از 677 میلیون دلار، تبدیل به پرفروش‌ترین فیلم سال 2014 شد.
قطعا Interstellar را می توان یکی از بهترین فیلم های تاریخ فیلم های فلسفی دانست که که هر بیننده ای باید آن را تماشا کند.
فیلم سینمایی Memento یا «یادگاری» تریلری محصول سال 2000 به کارگردانی کریستوفر نولان (Christopher Nolan) است.
فیلم یادگاری درباره مردی به نام لئونارد شلبی است که بر اثر یک اتفاق، حافظه کوتاه مدت خود را از دست می‌دهد. او با کمک یادداشت‌ها، خالکوبی‌ها و عکس‌هایش سعی دارد کسی که همسرش را کشته است را پیدا کند.
این فیلم به یکی از موضوعاتی که توسط فیلسوف اسکاتلندی دیوید هیوم (David Hume) مطرح شده است اشاره دارد: این موضوع که هویت، یک توهم است. فیلم Memento سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که «ما که هستیم؟».
فیلم Memento فروش چندانی نداشت اما از نظر سینمایی موفقیتی بزرگ بود. در لیست 100 فیلم برتر قرن بیست و یکم، این فیلم رتبه بیست و پنجم را دارد. کریستوفر نولان یکی از معدود کارگردان‌های امروزی است که فیلمهایی با مضامین فلسفی می‌سازد. به همین دلیل در این لیست یک فیلم دیگر هم از این کارگردان قرار دارد که در ادامه با آن آشنا خواهید شد.
جیم کری شخصیت اصلی این فیلم است و همه چیز درباره اوساختگی است. روابط اش، کارش و زندگی اش نمایشی است که برای میلیون ها بیننده تلویزیونی پخش می شود. چه چیز حقیقت است؟ این فیلم ارجاعی به تفکر فلاسفه بزرگ از دکارت تا سارتر و از شوپنهاور تا افلاطون است.
نمایش ترومن یک فیلم پرزحمت است که حداقل توسط ۵،۰۰۰ دوربین ضبط شده و ۲۴ ساعت شبانه روز و ۷ روز هفته برای مخاطب پخش می شود. گویی ما خدا بوده، ترومن را خلق کرده و هر لحظه او را دنبال کرده و تماشا می کنیم، درحالی که خودش از این موضوع اطلاع ندارد. درنتیجه این سوال به ذهن مان خطور می کند که آیا خدا پایبند اخلاقیات است یا اینکه می تواند آن ها را رها کند؟
این فیلم یک آزمایش روان شناسانه برای بیننده است که می تواند درباره آن بحث کند. همچنین این سوال را در ذهن مخاطب به وجود می آورد که آیا باید از همه چیز اطاعت کند یا اینکه ماجراجویی خود را خلق نماید؟ اگر قوانین خود را به وجود آوریم آیا اشتباه می کنیم؟ این این اعمال عواقبی دارند؟ یک فیلم کامل که به مخاطب اجازه می دهد چنین رفتار اجتماعی را تحلیل کند.
اگر به موضوع مرگ و جاودانگی علاقه دارید، فیلم سینمایی The Fountain به یکی از فیلم‌های محبوبتان تبدیل خواهد شد. فیلم «چشمه» را دارن آرونوفسکی (Darren Aronofsky) کارگردان آمریکایی ساخته است.
این فیلم که در آن هیو جکمن (Hugh Jackman) و ریچل وایس (Rachel Weisz) بازی کرده‌اند، سه داستان موازی درباره جاودانگی و مرگ عزیزان را روایت می‌کند. یکی از ویژگی‌های فیلم چشمه این است که با تصاویر چشم‌نواز، موسیقی عالی و دیالوگ‌های کم به شما فرصت تفکر درباره موضوعات مطرح شده در فیلم را می‌دهد.
این فیلم با بودجه 35 میلیون دلاری ساخته شد و فقط 16 میلیون دلار فروش کرد و در گیشه با شکست مواجه شد. از طرف دیگر برخی فیلم چشمه را بدترین فیلم آرونوفسکی می‌دانند. با این حال این فیلم همواره طرفداران خاص خودش را داشته و با مفاهیم عمیقی که مطرح می‌کند فرصت خوبی را برای تعمق و تفکر در مضامین هستی‌گرایانه در اختیار ما قرار می‌دهد.
فیلم سینمایی Synecdoche, New York اولین فیلم به کارگردانی چارلی کافمن (Charlie Kaufman) است. به خاطر جستجوی عمیق کافمن در معنا، به او لقب کافکای آمریکایی را داده‌اند. در این فیلم کارگردان مرزهای بین خیال و واقعیت را از بین می‌برد و دنیای خودش را با احساسات و افکار منحصر به فردش به تصویر می‌کشد. برخی از منتقدان معتقدند که کافمن در ساخت این فیلم شکست خورده و فیلمی پرمدعا و خودنما ساخته است. در حالی که دیگران آن را جز بهترین فیلم های فلسفی تقسیم بندی کرده‌اند.
فیلم A Serious Man یا «یک مرد جدی» داستان مردی یهودی به نام لری است. لری پدری سختگیر از طبقه متوسط است که به ناگهان با مشکلات زیادی مواجه می‌شود. این مشکلات لری را به این فکر می‌اندازد که چرا خداوند این بلاها را بر سر او نازل می‌کند. در ادامه لری سعی دارد تا از طریق مذهب به پاسخ این سوال برسد.
فیلم یک مرد جدی را برادران کوئن در سال 2009 کارگردانی کرده‌اند. با نگاه به مسائل فلسفی از زاویه‌ای دور از انتظار، برادران کوئن سعی دارند دنیایی را به تصویر بکشند که در آن همه از تلاش دست برمی‌دارند و به انتظار کمکی از غیب هستند. این فیلم در سال 2009 در بین برترین فیلم‌ها بود و در این مقاله هم در بین بهترین فیلم های فلسفی قرار گرفته است.
چه اتفاقی می‌افتاد اگر همه مردم جاودانه بودند؟ در آن صورت ما خودمان را با تماشای یک برنامه تلویزیونی سرگرم می‌کردیم که شخصیت اصلی آن پیرمردی دیوانه به نام نیمو بود. نیمو آخرین انسان فانی بر روی زمین است و خاطراتش را برای بقیه تعریف می‌کند. اما شاید این خاطرات سناریوهایی متفاوت از زندگی او یا شاید فانتزی‌های ذهن بیمار او هستند. فیلم Mr. Nobody قطعا بهترین فیلمی است که در آن گذشته، حال و آینده به صورت جداگانه و در کنار یکدیگر در جریان هستند.
این فیلم علمی-تخیلی را ژاکو وان دورمال (Jaco Van Dormael) کارگردانی کرده و محصول سال 2009 است. جارد لتو (Jared Leto) نقش آقای نوبادی را در این فیلم بازی کرده است.
در فیلم The Tree of Life یا «درخت زندگی» میلیون‌ها سوال و مسائل متعددی مانند معنای زندگی و مشکلات مربوط به هویت و معاشرت اجتماعی مطرح می‌شوند. همچنین در این فیلم به درگیری جهانی بین پدرها و پسرها پرداخته می‌شود. روش فکر کردن شخصیت اصلی این فیلم به شدت با آفرینش جهان ما و مراحل مختلف زندگی گره خورده است.
فیلم درخت زندگی را ترنس مالیک (Terrence Malick) کارگردانی کرده است و برد پیت (Brad Pitt)، شان پن (Sean Penn) و جسیکا چستین (Jessica Chastain) به عنوان بازیگر در آن حضور دارند. این فیلم در نظرسنجی شبکه بی بی سی در لیست بهترین فیلم‌ها از سال 2000 به بعد، رتبه هفتم را دارد.
فیلم سینمایی Melancholia یا «مالیخولیا» دومین فیلم از «سه‌گانه افسردگی» به کارگردانی لارس فون تریر (Lars Von Trier) است. در این فیلم دنیا دارد به پایانش نزدیک می‌شود و سیاره‌ای آبی به نام مالیخولیا قرار است با زمین برخورد کند. اما شاید فون تریر منظورش از این سیاره آبی افسردگی، انکار و مالیخولیایی باشد که همه ما کم کم داریم گرفتارش می‌شویم.
کرستن دانست (Kirsten Dunst) برای بازی در این فیلم از جشنواره فیلم کن جایزه بهترین بازیگر زن را دریافت کرد. برخی از منتقدان این فیلم را یکی از بهترین فیلم‌های سال 2011 می‌دانند.
یک معلم میانسال گرفتار روزمرگی‌های زندگی و بحران وجودی خود شده است. او که خود فلسفه درس می‌دهد و در رشته تحصیلی‌اش بسیار موفق است، اما در زندگی شخصی‌اش انگیزه و امیدش را از دست داده است. تا اینکه این معلم با بازی واکین فینیکس (Joaquin Phoenix) (بازیگری که این روز ها با بازی در نقش جوکر بر سر زبان هاست) با یکی از دانشجوهایش آشنا می‌شود. مرد تصمیم می‌گیرد قواعد اخلاقی زندگی را کنار بگذارد و با این کار روز به روز حالش بهتر می‌شود.
وودی آلن (Woody Allen) نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی Irrational Man یا «مرد غیرمنطقی» برای مخاطبانش این سوال را مطرح می‌کند که قواعد تا چه میزان بر کیفیت زندگی در جامعه تاثیرگذارند و اهمیت دارند؟
فیلم‌های فلسفی از آن دست فیلم‌ها هستند که حتی بعد از تمام شدن‌شان در ذهن بیننده ادامه می‌یابند. تاویل‌پذیری این فیلم‌ها باعث شده که طرفداران خاص خودشان را داشته باشند.
در این مقاله 15 مورد از بهترین فیلم های فلسفی معرفی شدند. اما بدون شک تعداد فیلم‌های فلسفی تاریخ سینما خیلی بیشتر از اینهاست.
بهترین فیلم فسلفی‌ای که شما دیده‌اید چه فیلمی بوده است؟ شما می‌توانید در پایین همین صفحه نظرات خودتان را با من و دیگر خوانندگان ویرگول به اشتراک بگذارید.
