نخستین نمودار تاریخی گوسفند ، در آثار پیکر تراشی و مجسمه سازی مصری ها متعلق به چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح کشف گردیده است . بی شک کوچکی جثه ، قابلیت رام شدن و بهره دهی زیاد از نقطه نظر تولید شیر ، گوشت ، پشم و سایر فرآورده ها باعث شده است که نظر انسان به این حیوان جلب گردد و به اهلی کردن آن اقدام نماید ، به طوری که برخی دانشمندان عقیده دارند گوسفند حدود ۸ تا ۱۰ هزار سال پیش به دست انسان اهلی شده است . بر اساس نظریه بعضی از مورخین ، آریایی ها اولین قومی بودند که به اهلی کردن گوسفند پرداختند ، به طوری که می توان سرزمین ایران را مهد اولیه ی گوسفندان به شمار آورد .
این حیوان نسبت به تغییر شرایط جغرافیایی ، کاملا مقاوم بوده و در هر حال با محیط های مختلف خود را تطبیق داده است . در محیط با حرارت زیاد ، معمولا پوشش بدن یا به شکل پشم ضخیم مثل نژادهای ایرانی و یا به شکل پشم بسیار ظریف مثل مرینوس است ، زیرا در صورتی که پشم ضخیم و خشن باشد ، تارها از هم جدا بوده و عمل تعرق به خوبی صورت گرفته و در نتیجه بدن خنک می شود.
به عبارت دیگر وزش نسیم تا سطح پوست از لابه لای پشم عبور نموده باعث تبخیر می گردد. همچنین در وضعیتی که پشم کاملا ظریف و به هم فشرده باشد اولا انرژی حرارتی بر اثر تابش خورشید را دفع می نماید ، ثانيا به شکل عایق ، مانع از تبادل حرارت از خارج به داخل می گردد (قابل ذکر است که درجه حرارت روی پوست بدن از ۴۲ درجه تجاوز نمی نماید. در ضمن عرق بدن جذب پشم ظریف شده و تبخیر می گردد . این گونه پوشش ها کاملا در محیط های گرم و خشک ، باعث مقاومت حیوان در برابر گرما می گردد . به همین ترتیب در محیط های سرد ، جثه گوسفند درشت تر بوده و نسبت سطح به حجم کمتر شده و در نتیجه حرارت بدن کمتر دفع می گردد . در این گونه محیط ها سازمان بدن و دستگاه گوارش به گونه ای است که حیوان از غذای بیشتری جهت کسب انرژی می تواند استفاده نماید. در ایران فصول مختلف (از نظر درجه حرارت و رطوبت و میزان بارندگی) موجب شده است که میزان رشد مرتع و در نتیجه وجود علوفه در دسترس حیوان در طول سال متغیر باشد.
به همین خاطر در مناطق مختلف ایران، به جزء منطقه شمالی که گوسفندان دم دار زل پرورش داده می شوند ، تقریبا تمام گوسفندان دنبه دار هستند . گوسفندان دنبه دار در فصول بهار و تابستان که علوفه فراوان است به ذخیره غذایی بدن می افزایند .
مهم ترین منبع ذخیره انرژی گوسفندانی که در مناطقی شبیه ایران پرورش داده میشوند دنبه است . در دنیا دنبه به سه شکل دنبه دراز ، دنبه لاغر و دنبه کوتاه دیده می شود. دنبه دراز در گوسفندان نواحی شرق آفریقا ، دنبه کوتاه در نژادهای ایرانی و خاورمیانه ، دنبه های لاغر و نازک که در اصل دم هستند ، در نژادهای مدیترانه ای ملاحظه می شود . در نژادهای ایرانی گاهی وزن دنبه تا ۳۰ درصد وزن بدن می رسد.
پرورش گوسفند مانند سایر صنایع تحت تأثیر بسیاری از عوامل است که مهم ترین آنها عبارت از چگونگی سیاست ملی و بین المللی ، عرضه و تقاضا ، مواد جایگزین پشم (مانند الیاف مصنوعی و رقابت های مربوط به زمین و کار و سرمایه در داخل یک کشور یا منطقه می باشد ). صنعت نامبرده در کشورهایی بیشتر حائز اهمیت می باشد که اولا از مراتع وسیع و ثانیا از شرایط آب و هوای مناسب برخورد هستند . نیمکره جنوبی زمین دارای چنین امکاناتی است و به همین جهت بیشتر گوسفندان دنیا در نیمکره جنوبی پراکنده می باشند.
گوسفند اهلی از گوسفند وحشی اروپا و آسیا منشأ گرفته است. از خصوصیات گوسفندان وحشی وجود دم کوتاه بوده که به مرور در شرایط زندگی اهلی، طول دم افزایش یافته است. به طوری که وجود دم طویل را در گوسفند باید از مشخصات حيوان اهلی دانست . گوسفندان وحشی اروپا و آسیا که منشأ گوسفندان اهلی می باشند به گله های وحشی موفلون و اوریال آسیایی تعلق دارند. دو نوع گله وحشی از نژاد موفلون شناخته شده که شامل موفلون آسیایی و موفلون اروپایی می باشد. موفلون آسیایی هنوز در نواحی آسیای صغیر و قزاقستان دیده می شود. موفلون آسیایی و اروپایی تقریبا مشابه یکدیگر بوده و تنها اختلاف آنها این است که نوع آسیایی قرمزتر از نوع اروپایی می باشد و به علاوه از نظر پیچش شاخ تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارند. اوریال آسیایی از نظر جثه، کوچک تر از موفلون می باشد و بومی دشت های آسیای مرکزی است و برخلاف موفلون ها، کمتر به مناطق مرتفع کوهستان ها روی می آورند و بیشتر به شکل گله های بزرگ زندگی می کنند. اکثر نژادهای گوسفند، که تاکنون شناخته شده مانند مرینوس) احتمالا از اعقاب اوریال آسیایی می باشند.
ایرانیان باستان با گوسفند آشنا بوده و از آن به عنوان یک جانور اهلی پاک نام برده اند. کلمه گوسفند در اوستا به شکل گوسپنتا و در زبان پهلوی به صورت گوسپند به کار رفته و این کلمه مرکب از دو واژه (گو) به معنی جانور اهلی و (سپند) یا (اسپنتا) به معنی مقدس و به طور کلی به معنای جانور اهلی پاک ذکر شده است.
گوسفندداران ایرانی به علت عدم اطلاعات فنی، گوسفندان نوع گوشتی را با سایر انواع مخلوط کرده اند و این امر سبب شده است که متأسفانه اغلب گوسفندان ایران، اصالت اختصاصی خود را از دست داده و به صورت انواع ناخالص در آیند. از طرف دیگر افزایش تدریجی قیمت علوفه موجب گردید که پرورش دهندگان گوسفند کار خود را تعطیل نمایند و به این ترتیب صنعت پرورش گوسفند به شدت آسیب دید.
با بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی اینجا آشنا شوید .
گوسفندان اهلی بیشتر در نواحی معتدل متمرکز شده اند و از نظر توزیع، در نیمکره جنوبی فراوان تر می باشند. اگر چه گوسفند از زمان های دور در استرالیا موجود بوده است اما نژاد مرینوس برای نخستین بار در سال ۱۷۸۹ میلادی برابر با ۱۱۲۸ هجری شمسی توسط انگلیسی ها به این کشور وارد شده است. روش گوسفندداری در نیوزلند بیشتر شبیه استرالیا یا به عبارت دیگر نگهداری گوسفند در مراتع یا چراگاه ها است. در نیوزلند نیز مانند استرالیا چرای آزاد در تمام سال امکان پذیر است. آرژانتین، شیلی، اروگوئه، برزیل و پرو مهم ترین کشورهایی هستند که از نظر پرورش گوسفند در آمریکای جنوبی حائز اهمیت می باشند. از میان کشورهای قاره آفریقا، پرورش گوسفند در کشور آفریقای جنوبی بیشتر از سایر کشورها رونق دارد. در این کشور نژاد مرینوس که از نظر تولید پشم اهمیت دارد، پرورش داده میشود.
رفتارشناسی گوسفند
گوسفند مایل است که در سایه درختان، در اوقاتی که هوا گرم است به استراحت بپردازد. در چرای آزاد، بعضی نژادها به طور انفرادی و برخی در خط مستقیم و تعدادی نیز به شکل گله های کوچک و کنار هم چرا
می کنند. در فصولی از سال که زمین پوشیده از برف است، گوسفندان معمولا در یک ردیف، پشت سر هم حرکت می کنند.
محاسن پرورش گوسفند
گوسفند حیوان نسبتا خوش بنیه ای است و شرایط آب و هوای متغیر و خشک را تحمل می کند و با فقیرترین علوفه و غذاها به رشد خود ادامه میدهد.
به وسیله گوسفند می توان زمین های نا مرغوبی را که برای کشت و زرع مناسب نیست با ایجاد مرتع مصنوعی مورد استفاده قرار داد.
گوسفند در مقایسه با سایر دام ها به جیره نگهداری کمتری احتیاج دارد و بیشتر غذایی را که دریافت می کند، صرف تولید و رشد و نمو خود می نماید. به همین سبب از نقطه نظر اقتصادی در اغلب کشورهای دنیا در
درجه اول اهمیت قرار دارد.
انواع فراورده های حاصله از پرورش گوسفند را می توان در تمام طول سال به بازار عرضه کرد و به همین جهت دام داران به ندرت با مشکلات مالی مواجه می شوند.
برگشت سرمایه نسبتا سریع است زیرا به عنوان مثال می توان بره را در سه ماهگی یعنی هشت ماه بعد از آبستنی میش به فروش رساند. در بعضی از کشورها از جمله ایران تعدادی واحدهای تولیدی وجود دارد که مخصوص پرواربندی است و کار این گونه واحدها فقط خرید بردهای جوان فوق و فروش آنها بعد از پرواربندی است.
عادت گوسفند از نظر دفع فضولات و به ویژه در نقاط مرتفع چراگاه و یا مرتع از نظر تقویت خاک قسمت های نامبرده حائز اهمیت است زیرا به این ترتیب عملیات کود دادن به طور دستی که مستلزم هزینه است، خود بخود منتفی می شود.
پشم حاصله را می توان بر خلاف سایر فراورده های دامی به آسانی ذخیره و نگهداری کرد و در موقع لزوم به بازار داخلی عرضه نمود و یا در عدل های متعدد به مسافت های دور صادر نمود.
چربی خالص پشم که از پساب حاصله از شستشوی پشم به وسیله روش های شیمیایی جدا می گردد، لانولین نام دارد. امروزه از لانولین به عنوان ماده اصلی ترکیب کرم های طبی و آرایشی استفاده می شود.
معایب پرورش گوسفند
گوسفند معمولا در مقابل حیوانات مهاجم به ویژه سگ (به استثنای سگ گله و گرگ) ، بیشتر در معرض خطر میباشد .
گوسفند در برابر آسیب ها و بیماری ها و به ویژه عوارض انگلی نسبت به سایر دام ها بیشتر حساس است.
حرفه مراقبت از گله چندان از نظر اجتماعی چشمگیر نیست و به همین جهت سیستم چوپانی پرورش گوسفند معمولا با کمبود افراد مجرب مواجه است.
الیاف مصنوعی که از ترکیبات شیمیایی و رزین تولید می شود، به عنوان ماده جایگزین پشم با آن رقابت می نماید.
قضاوت و ارزیابی گوسفند
روش صحیح بررسی صفات ظاهری گوسفند طی چند مرحله انجام می شود:
مشاهده کلی
ارزیاب باید در ابتدای کار از فاصله های مناسب ، گوسفند را از مقابل ، پهلوها و پشت سر مورد مشاهده کلی قرار دهد.
لمس و بررسی جداگانه نواحی مختلف بدن
نسبت سختی و نرمی عضلات نواحی پشت و کمر تا جدوگاه و چگونگی پوشش بدن تخمین ضخامت گردن و بررسی وضع سر عرض شانه و بررسی پوشش بدن در این ناحیه ، لمس سینه و تخمین سختی یا نرمی آن ، لمس درجه چاقی ران و ساق
تخمين عرض کپل و اتصال دنبه به کپل ، لمس دنده ها و حدود فاصله آنها
تخمین عمق لگن ، با گذاشتن کف یک دست روی کپل و کف دست دیگر در امتداد شکم به ویژه در میش الزامی است و به علاوه وضعیت پستان در میش و بیضه ها در قوچ باید بازرسی گردد
در پایان اگر مایل هستید درباره گوسفند رومانوف هم مطالب کاملی را بدست بیاورید ، این لینک را حتما دنبال نمایید .
