تعریف سلامت
کلمه سلامت از جمله واژگانی است که شاید آن را به طور مکرر در نوشته ها و حرف های روزانه مان همانند خیلی از لغات دیگر به کار ببریم، اما با این حال ممکن است توجه خاصی به مفهوم و تعریف دقیق آن نداشته باشیم. از آنجا که می توان ارتباطی مستقیم و غیر مستقیم بین خیلی از مطالب و دروس، با مفهوم سلامت و همچنین نقش آنها در بهبود مؤلفه های سلامت در محیط کار و زندگی افراد قائل شد، از این رو، بر آن شدیم که به ارائه توضیحاتی راجع به تعریف سلامت و شاخص های آن بپردازیم.
تعریف سلامت چیست؟
اساتید دانشگاه ویسکانسین، دکتر جونز و ابوت، به تنظیم یک فایل ورد پرداخته اند که در آن به ۷ شاخص سلامت و سؤالاتی درباره هر یک از آنها اشاره شده است و همچنین در سایت سازمان بهداشت جهانی نیز به عنوان یک منبع خارجی بارگذاری شده است. علاوه بر آن، ذکر این ۷ مؤلفه سلامت در برخی از منابع با تغییرات جزئی صورت گرفته که از جمله آنها می توان به کتاب گرین برگ با عنوان مدیریت استرس اشاره نمود.
مؤلفه های سلامت عبارتند از:
در ادامه هر یک از این مؤلفه های سلامت را تعریف می کنیم.
سلامت جسمی به میزان قدرت و توانمندی بدن جهت انجام کارهای روزمره و دور ماندن بدن از بیماری ها و همچنین میزان توان آن در ذخیره انرژِی برای انجام فعالیت های ضروری و در کل تناسب جسمی اطلاق می گردد. در ادامه به معرفی برخی از مواردی که به نوعی نشان دهنده توجه به سلامت جسمی است، خواهیم پرداخت.
۱- روزانه تمرین و نرمش کردن
۲-بر مهارت های مدیریت استرس تسلط پیدا کردن
۳-تنظیم کردن نوع و حجم غذا با توجه به نوع فعالیت ها
۴-از اعتیاد به موادی همچون کافئین، مخدرها، الکل و نیکوتین اجتناب کردن
۵-جایگزین کردن پیشگیری از بیماری ها با ذهنیت درمان محور
۶-جذب بیشتر کالری مورد نیاز بدن به کمک مواد غذایی غیر چرب
۷-ریلکس کردن روزانه بدن با انجام یکسری فعالیت ها به مدت حداقل ۱۵ دقیقه
دروس و مطالب مختلفی که در این حوزه ارائه می شود عبارتند از:
آشنایی با تعریف سلامت جسمی یا سلامت فیزیکی
رشد فکری و مهارت یادگیری را می توان خلاصه ترین تعریف ارائه شده از سلامت ذهنی دانست. البته فرآیند بکارگیری ذهن جهت درک عمیق تر و بهتر خود و جهان پیرامون نیز تعریف دقیق تر سلامت ذهنی به شمار می رود. از مصداق های سلامت ذهنی که می توان به آنها اشاره نمود، عبارتند از: توجه به مسئله یادگیری به عنوان یک فرآیند ضروری در تمام طول عمر و کنار گذاشتن افکار و دیدگاه های قدیمی و کهنه یا متناسب سازی آنها بر مبنای دانش و اطلاعات جدید و همچنین قابلیت ریسک پذیری با هدف دستیابی به تجربیات جدید.
از دیگر زیر مجموعه های سلامت ذهنی، کسب کردن هنر و تقویت نمودن مهارت تفکر انتقادی می باشد. از دروسی که سبب گسترش نگرش و سلامت ذهنی می شوند، می توان به درس های یادگیری و مدل ذهنی و تا حدودی نیز تفکر سیستمی اشاره نمود.
سلامت عاطفی به توانمندی در کنترل کردن هیجانات، به گونه ای که قادر به بیان راحت آنها باشیم و دست به انتخاب روشی مناسب جهت ابراز و اظهار آنها بزنیم، اطلاق می گردد. به خاطر داشته باشید که پنهان کردن هیجانات را نمی توان کنترل هیجان دانست. بلکه کنترل هیجان به مفهوم اتخاذ تصمیم صحیح در رابطه با ابراز کردن یا عدم ابراز احساسات و همچنین زمان و روش بیان شان می باشد.
در حال حاضر به ارائه مطالبی در مورد سلامت عاطفی و هیجانی پرداخته شده که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد:
۱-هوش هیجانی
۲-شیوه های اشتباه مدیریت خشم
۳-نحوه مدیریت خشم
۴-شناسایی، تشخیص و نحوه ابراز احساسات
با اینکه تعریف سلامت محیط زندگی می تواند به راحتی قابل درک باشد، ولی بیان آن کار آسانی نخواهد بود. تقریباً هر آنچه که در محیط زندگی ما موجود است و نقش مؤثری در یکی از پارامترهای سلامت دارد، به عنوان سلامت محیط زندگی یا محیط زیست تلقی می شود. برای مثال، تمیز بودن هوا، سالم بودن آب و غذای مصرفی، نویز و صدای کم محیط پیرامون، مناسب بودن فضای فیزیکی برای کار و زندگی، نور محیط و در کل هر چیز مرتبط با سلامت محیط، می تواند در این گروه قرار گیرد.
تعدادی از دروس منتشر شده در رابطه با سلامت محیط زندگی عبارتند از:
۱-طراحی دفتر کار و اتاق های فاقد پنجره
۲-در نظر گرفتن شرایط محیطی جهت افزایش کیفیت زندگی کاری
۳-روانشناسی محیطی
توانمندی در برقراری ارتباط و تعامل با افراد و محیط، با این هدف که ارتباط رضایت بخش بین فردی رقم بخورد، سلامت اجتماعی اطلاق می گردد. از مؤلفه های سلامت اجتماعی می توان به توانایی برقراری ارتباط صادقانه با سایرین و همچنین مدیریت تعارض به روشی صحیح و سالم در زمان قابل قبول و مناسب اشاره نمود. یادتان باشد که به هر حال در مدت زمان نامحدود، برطرف شدن تعارض یا مرگ طرفین تعارض قابل تصور است. از این رو، می توان عبارت در زمان قابل قبول را در تعریف بالا، از موارد کلیدی به شمار آورد.
از زیر مجموعه های سلامت اجتماعی عبارتند از: قبول مسئولیت در برابر جامعه، احترام قائل شدن برای سایرین، برخورداری از آمادگی جهت هزینه کردن از منابع خود برای جامعه، ایجاد تعامل و برقراری ارتباط دو سویه متعادل و سالم با سایرین، به نحوی که نه از خودمان و نه دیگران سوء استفاده گردد.
از دروس ارائه شده در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱-در مذاکرات و ارتباطات، بلد بودن هنر نه گفتن
۲-مذاکره با افراد دیوانه از نظر ما
۳-معرفی افرادی که به مسموم کردن ذهن و جسم ما با الگوی رفتاری خود می پردازند.
۴-آشنایی با معنای نوازش در تعامل و برقراری ارتباط با سایرین
۵- شناخت رفتار انفعالی- تهاجمی در تعامل و مذاکره با دیگران
تعریفی را که می توان برای سلامت معنوی در نظر گرفت، عبارت است از: درک معنای زندگی و هدف داشتن در زندگی و اعتقاد به ارتباط انسانها با هم. با اینکه باورها و نگرش های مختلفی با توجه به تعداد انسانها در این زمینه وجود دارد، ولی می توان به ایجاد و تقویت سلامت معنوی با پیدا کردن معنایی برای زندگی، برعکس افرادی که قادر به یافتن معنایی برای زندگی نیستند، پرداخت. به طور طبیعی امکان بیان و انتقال این نوع سلامت در قالب درس وجود ندارد. چرا که به جهت فراگیری و عمیق تر بودن آن، کلیه جوانب زندگی را شامل شده و هر شخصی در هر لحظه از زندگی خود به نوعی در پی آن خواهد بود.
پارامترهایی را که می توان از آنها به عنوان سلامت شغلی یاد کرد، عبارتند از: رضایت شغلی نسبتاً خوب، پذیرفتن سهم شما در کار مورد نظر توسط افراد و همچنین برخورداری از سبک زندگی مورد دلخواه با توجه به منافع مالی آن.
با وجود ارائه دروس مختلف در حوزه مدیریت منابع انسانی، رضایت شغلی و همچنین مدیریت رفتار سازمانی، ولی همچنان مسیری طولانی میان وضعیت کنونی و برنامه در نظر گرفته شده جهت معرفی روش هایی برای تقویت سلامت شغلی در پیش داریم.
