داوری داخلی و بین المللی، دو مورد از انواع روش های داوری به شمار می روند که بسته به نوع پرونده مورد نظر، می توان از آنها برای حل اختلافات استفاده کرد. در واقع داوری کردن به معنی واگذاری حل اختلاف میان طرفین دعوا، به یک شخص ثالثی است که توسط خود آنها انتخاب شده است. این نمونه از داوری ها نیازی به مراحل قانونی رسیدگی ندارند.
در اصل در داوری، هر کسی غیر از قاضی می تواند به مسئله مورد اختلاف رسیدگی کرده و سپس رای صادر کند. بیشتر افرادی که نیاز به داوری داخلی یا حتی بین المللی پیدا می کنند، افرادی هستند که طبق قرارداد منعقد شده بین خود، بند مشخصی را تعیین نموده اند که در صورت بروز اختلاف میان خود، به داور مراجعه کنند. در غیر این صورت بیشتر پرونده ها به دادگاه ارجاع داده می شوند.
البته برخی موارد نیز وجود دارند که بدون قید مراجعه به داوری داخلی و بین المللی در متن قرارداد، ممکن است طرفین دعوا نیاز داشته باشند که برای حل اختلاف میان خود به داور مراجعه نمایند. در این حالت هر دوی آنها با هم توافق نموده و به داور اختیاری مراجعه می نمایند.
بسته به قوانین حقوقی کشور، می توان طبق دو معیار کلی میان داوری بین المللی و داوری داخلی تفاوت قائل شد. این دو معیار عبارتند از:
طبق بند ب ماده 1 قانون داوری تجاری بین المللی، منظور از داوری بین المللی، داوری ای است که یکی از طرفین قرارداد در زمان انعقاد موافقتنامه برای انتخاب داور، دارای تابعیت ایرانی نباشد. از این رو تابعیت اشخاص حقوقی در ایران، بسته به قانون ثبت شرکت ها و قانون تجارت، تابع محل اقامت شرکت خواهد بود.
اگر مرکز اصلی شرکت تاسیس شده در خارج از کشور باشد، در صورت بروز هرگونه اختلافی میان طرفین قرارداد، داوری بین آنها به صورت بین المللی انجام خواهد شد. در غیر این صورت می توان از داوری داخلی برای حل اختلاف ایجاد شده استفاده کرد. بهتر است پیش از انتخاب یکی از این روش ها برای حل اختلاف، از مشاوران حقوقی متخصص اطلاعات لازم را دریافت کنید.
مورد دیگری که برای تعیین نوع داوری داخلی و بین المللی، معیار مهمی تلقی می شود، موضوع مورد اختلاف است. به عنوان مثال در کشورهایی همچون فرانسه، اگر موضوع اختلاف طرفین، مربوط به همان کشور باشد، توسط داوری داخلی رسیدگی خواهد شد. در چنین شرایطی تابعیت طرفین هیچ تاثیری در انتخاب نوع داوری نخواهد داشت. در اصل زمانی که منفعت موضوع اختلاف برای تجارت بین الملل باشد، نیاز به داوری بین المللی خواهد بود. اما اگر منفعت به مسئله داخلی یک کشور مربوط شود، داوری داخلی درست ترین انتخاب به شمار خواهد رفت.
از آنجایی که هر دوی این روش های داوری (داوری داخلی و بین المللی) به منظور رفع اختلاف میان متداعیین انتخاب می شوند، پس مزایای بسیاری خواهند داشت. از مزایای این دو روش داوری، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مهمترین تفاوت میان داوری بین المللی و داخلی را باید چنین بیان کنیم، که در داوری داخلی نیازی نیست به محاکم قضایی مراجعه شود. در حالی که داوری دعاوی بین المللی به عنوان یک روش خاص برای حل اختلافات تجارت بین الملل، ممکن است نیاز داشته باشد که به مراجع قضایی ارجاع شود. با این حال بیشتر طرفین دعوا در صورت بروز اختلافات تجاری بین المللی، ترجیح می دهند از مراجعه به محاکم قضایی جلوگیری نمایند.
دلیل انتخاب داوری داخلی و بین المللی برای رسیدگی به اختلاف این است که، طرفین می توانند برای حل اختلاف میان خود با یکدیگر تراضی کنند. تفاوت دیگری که میان این دو روش داوری وجود دارد، به قوانین حاکم بر فرایند داوری مربوط می شود. طبق قانون ایران، داوری داخلی مشمول قانون آیین دادرسی مدنی می شود. در حالی که داوری بین المللی مشمول قانون تجارت بین الملل شده و از آن تبعیت می کند.
این نکته را در نظر داشته باشید که داوری داخلی و بین المللی در قانون فرانسه نیز با یکدیگر متفاوت بوده و هر یک از قوانین خاصی پیروی می کنند. پس داوری داخلی، هم نیاز به رعایت قوانین شکلی و هم رعایت قوانین ماهوی دارد. اما در داوری بین المللی نیازی نیست که طرفین دعوا بر روی این قوانین تمرکز کنند. آنها تنها در صورت رعایت قوانین آمره و توافق با یکدیگر، می توانند اختلاف خود را زیر نظر داور حل کنند.
در نهایت نیز باید به این مسئله اشاره کنیم، که اگر یکی از طرفین دعوا خارجی باشد و طرف دیگر یک نهاد دولتی یا حتی خود دولت ایران باشد، در چنین شرایطی انتخاب داور باید به تصویب مجلس شورای اسلامی نیز برسد. این مسئله از جمله مسائل ضروری و مهم به شمار می رود که باید در زمان حل اختلاف میان دولت ایران و طرف خارجی توسط داور، مد نظر قرار گیرد.
در حالت کلی باید بیان کنیم داوری داخلی و بین المللی از زمانی آغاز می شود که درخواست داوری به داور منتخب ابلاغ شود. در صورتی که طرفین دعوا توافق دیگری با یکدیگر نموده باشند، می توانند از همان قانون توافقی خود پیروی کنند. این نکته را مد نظر داشته باشید که با وجود توافقی بودن روند داوری برای حل اختلاف، تراضی کردن طرفین دعوا در مورد نحوه رسیدگی به اختلاف، همیشه در اولویت قرار دارد.
در صورتی که باز هم در مورد داوری بین المللی و داخلی ابهام یا سوالی دارید، کارشناسان ما در ابزار حقوق، در خدمت شما هستند. می توانید از ایشان سوالات خود را بپرسید و به پاسخ مناسب حقوقی زیر نظر وکلای باتجربه و متخصص دست یابید.
