مروری بر وضعیت سرمایه گذاری خطرپذیر در کانادا

نویسنده: علی سیامکی

حضور سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC) در یک جامعه، به رشد استارتاپ‌های و کسب‌وکارهای نوپا کمک فراوانی می‌کند. VCها نه تنها باعث افزایش سرمایه استارتاپ‌ها و همچنین جهش در رشد آنها می‌شوند، بلکه به عنوان شریکی باتجربه، در زمینه‌های توسعه بازار و مدیریت راهنمایی می‌کند. تعداد VCهای فعال هر کشور و همچنین میزان سرمایه‌گذاری آنها شاخص خوبی از عملکرد اکوسیستم کارآفرینی یک کشور ارائه می‌کند. در حال حاضر در ایران 13 صندوق VC فعالیت می‌کند و 9 صندوق نیز از سازمان بورس ایران درخواست مجوز کرده‌اند. متاسفانه در چند سال گذشته آمار شفافی از عملکرد صندوق‌های جسورانه ارائه نشده است که این موضوع بررسی رشد جامعه استارتاپی ایران را دشوار می‌کند. جوان بودن جامعه استارتاپی ایران و همچنین صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر، اهمیت بررسی تجارب موفق دنیا را پر رنگ‌تر می‌کند. همسایگی کانادا با آمریکا و همچنین پایین بودن هزینه‌های عملیاتی نسبت به کانادا، این کشور را مرکزی مناسب سرمایه‌گذاری غول‌های فناوری آمریکایی کرده است. از طرف دیگر، حمایت‌های مناسب دولت کانادا، بخش خصوصی قدرتمند و جامعه جوان این کشور، به سرعت رشد جامعه استارتاپی آن کمک فراوانی کرده است. بررسی تجارب موفق کانادا، می‌تواند الگوی مناسبی برای ایران ارائه کند.

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد و توسعه اکوسیستم فناوری، حضور سرمایه‌گذاران خطرپذیر قوی است. حمایت قانون‌گذاران و همچنین بخش خصوصی در تقویت این صنعت تاثیر زیادی خواهد داشت. برای بررسی سلامت و رشد صنعت VC هر کشور، می‌بایست سه شاخص مجموع سرمایه‌گذاری‌های انجام شده توسط VCهای آن کشور، میزان رشد تعداد General Partner (GP)ها و نرخ بازگشت سرمایه در نظر گرفت.

بررسی سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در چهار سال اخیر در کانادا، رشد 113% را نشان می‌دهد. در سال 2016، VCها 3.2 میلیارد دلار در کانادا سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در مقایسه، در سال 2011، به میزان 1.5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام گرفت. در این دوره پنج ساله، با مقدار 530 معامله در سال 2016 نسبت به 445 معامله در سال 2011، تعداد دورهای سرمایه‌گذاری افزایش 19% داشته‌اند. نکته جالب توجه در این سرمایه‌گذاری‌ها عدم رشد متوسط مقدار سرمایه‌گذاری هر دور در مقایسه با دیگر کشورها هست. بعنوان مقایسه، از سال 2013، متوسط اندازه هر دور در کانادا 16% افزایش داشته، درحالیکه در آمریکا 77% و در انگلیس 123% رشد داشته است. در سال 2016، دو شرکت در زمینه‌های بیوتکنولوژی و وام و بیمه بیشترین میزان جذب سرمایه به ترتیب 85 میلیون دلار و 156 میلیون دلار را داشته‌اند که نشانه مثبتی برای صنعت VC کانادا محسوب می‌شود.

علاوه بر میزان افزایش سرمایه، شاخص کلیدی دیگر برای بررسی وضعیت صنعت VC یک کشور، افزایش VCهای general partners (GP) دانست. در واقع وظیفه GPها مدیریت و مشاوره سرمایه‌گذاری‌ها است. در سال گذشته، 44 GP فعال در کانادا وجود داشت که نسبت به سال 2011 (25 GP) رشد 76% داشته است. افزایش تعداد GPهای جدید و همچنین بقای آنها در اکوسیستم، همه نشان از رشد صنعت VC دارند.

شکل 1 شمایی از استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در کانادا است. ارزش‌های بر اساس دلار کانادا می‌باشند و الزاما تمامی سرمایه‌گذاری‌ها از درون کانادا انجام نگرفته‌اند.

بازگشت سرمایه بالا شاخصی مهم از عملکرد VCها است که جذب سرمایه‌های جدیدتری در بازار را بدنبال خواهد داشت. در شکل 2، عملکرد سرمایه‌گذاری‌های انجام گرفته توسط Business Development Bank of Canada (BDC) با بنچمارک آمریکایی Cambridge US VC Benchmark مقایسه شده است. در این شکل نرخ بازگشت داخلی (IRR) ده ساله ارائه شده است که بخوبی روند مثبت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در کانادا مشاهده می‌شود. کانادا در چند سال اخیر توانسته به خوبی فاصله خود را نسبت به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در آمریکا کاهش دهد.

بررسی حوزه‌های سرمایه‌گذاری، دید مناسبی از روند رشد صنایع و فناوری‌های در آمریکای شمالی می‌دهد. البته با گسترش کاربرد هوش مصنوعی و دیگر روش‌های مبتنی بر کامپیوتر، استارتاپ‌هایی شکل گرفته‌اند که ترکیبی از چند صنعت هستند. باتوجه به قابلیت رشد و سودآوری کسب‌وکارهایی که IT را بخشی از خود در نظرگرفته‌اند، VCها نیز تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در این استارتاپ‌ها دارند. شکل 3، سهم هر حوزه را از سرمایه‌گذاری‌های انجام گرفته توسط VCهای کانادایی نشان می‌دهد. در این شکل، هر استارتاپ در حوزه اصلی فعالیت خود جای گرفته است. به‌عنوان مثال، استارتاپ‌هایی که از هوش مصنوعی در حوزه سلامت استفاده می‌کنند، در حوزه سلامت جای می‌گیرند. روند سرمایه‌گذاری‌ها در کانادا نشان از کاهش اهمیت حوزه انرژی‌های پاک و افزایش میزان سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه سلامت و ICT است.

وجود گزارش‌های شفاف از عملکرد VCها، میزان سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه ‌آنها، کمک زیادی به استارتاپ‌ها و کارآفرینان هر کشوری خواهد کرد. زیرا این گزارش‌ها تصویر واضحی از از علایق سرمایه‌گذاران و همچنین آینده فناوری در هر کشوری خواهد داشت. در مقاله بعد وضعیت استارتاپ‌ها در استان آنتاریو کانادا را بررسی خواهم کرد و در مقایسه‌ای دقیق‌تر، وضعیت سرمایه‌گذاری‌ها، حوزه‌های فعالیت و طرح‌های حمایتی از کارآفرین‌ها را ارائه می‌دهم.