جشن نوروز یکی از قدیمی‌ترین آیین های بجا مانده از ایران باستان و هفت سین یکی از مهمترین بخش‌های آن است که تا به امروز هم باقی مانده و حاوی سیب ،سیر ،سبزه ،سکه، سمنو، سنجد، سرکه، است ، با ظهور دین اسلام این سفره مزین به قرآن کریم شده است.
اما نکته و سوال این است که
تاریخچه و فلسفه هفت سین برگرفته از چیست؟؟
ایرانیان در دوران هخامنشیان سفره «هفت چین» داشته اند و در هفت ظرف چینی غذا می گذاشتند که به آن هفت چین یا هفت چیدنی می گفتند.
در هفت سین پارسی انار وجود داشته که نشانه باروری و عشق بوده است. همچنین آنها سیب سرخ را درون ظرف آب پاک و زلال می گذاشتند تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند ، در دوران ساسانیان اجزای تشکیل دهنده سفره هفت شین شمع، شراب، شیرینی، شهد ، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه نبات، بودند.پس از آمدن اسلام به ایران و حرام اعلام شدن «شراب» آنها، خواهر و همزاد شراب را که سرکه می شد، بر سر سفره قرار می دادند و اینگونه شین به سین تغییر پیدا کرد.
ایرانیان با فراهم کردن هفت سین ،برای روز نخست بهار وسایلی مانند آب و سبزه نماد روشنایی و افزونی آتشدان نماد پایداری نوروگرما، شیر نمادنوزایی و رستاخیز و تولد دوباره، تخم مرغ نماد نژاد و نطفه، آیینه نماد شفافیت و صفا، سنجد نماد دلدادگی و زایش و باروری، سیب نماد رازوارگی عشق انار نماد تقدس سکه تازه ضرب نماد برکت و دارندگی ماهی نماد ماه سپری شده اسفند نارنج نماد گوی زمین بوده است.
اما دلیل اینکه عدد هفت سین هفت است ، چیست ؟
در واقع هفت برای ایرانیان مقدس بوده و برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک استفاده از عدد هفت استفاده می کردند مثلا هفت رنگ رنگین کمان، هفت خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق در عرفان، هفت پیکر و ... .
عدد هفت در قرآن کریم و نزد مسلمانان نیز اهمیت دارد و از عدد هفت در برخی از آیه ها و سوره های قرآن نام برده شده است. برای مثال حج هفت مرحله دارد و نخستین قاریان نیز هفت نفر بوده اند.
درباره اینکه ماهی قرمز واقعاً متعلق به «هفت سین» است یا خیر اختلاف نظر زیادی وجود دارد. گروهی معتقدند ماهی قرمز از ۸۰ تا صد سال پیش همزمان با صنعت چای از کشور چین به ایران آمده و ایرانی‌ها سابقه آشنایی با ماهی قرمز را نداشته اند. اما وجود تندیس زرین ماهی قرمز در دوره هخامنشیان، همچنین تندیس این ماهی به سبک ایلامی و نقش ماهی روی ظروف فلزی ساسانیان نشان می‌دهد که بیش از ۲۵۰۰ سال است که ایرانی‌ها از این ماهی در سفره هفت سین خود استفاده می‌کنند. از آنجایی که کمال الملک در نقاشی خود از سفره هفت سین تصویری از ماهی قرمز نکشیده است، برخی معتقدند که این سنت، اصالت ندارد. در حالی که اشاره به وجود تنگ ماهی‌های قرمز بر سر سفره هفت سین در خاطرات محمدحسن خان اعتمادالسلطنه وزیر زمان ناصرالدین شاه، این فرضیه را لغو می‌کند.
ماهی قرمز در هفت سین دوستی با طبیعت است یا دشمنی با آن؟
طی سال‌های اخیر، برخی از دوستداران محیط زیست و فعالان حقوق حیوانات از مردم خواستند که ماهی قرمز را برای هفت سین خود، خریداری نکنند. حتی کمپین‌های آنلاین را برای نجات این حیوان زیبا راه اندازی کردند تا مردم را از خرید ماهی قرمز منصرف کنند. تلاش‌هایی که موفقیت آمیز نیز به نظر می‌رسد. ماهی قرمز این امکان را دارد که یک دهه یا بیشتر زندگی کند. اما با نگه داری آنها در تنگ کوچک و مراقبت نامناسب امکان زندگی یک سال یا حتی فقط چند ماه را به آنها می‌دهیم. از این رو طی چند سال گذشته عده‌ای نمونه‌های سرامیکی را جایگزین کردند، اما برخی دیگر آن را از سفره خود حذف نکردند.
موافقان حضور ماهی قرمز معتقدند ماهی قرمز در هفت سین نشانه و ریشه‌های عمیقی در فرهنگ دارد، بنابراین، حذف چنین سنت‌هایی غلط است. آنها می‌گویند ما نباید خرید ماهی قرمز را تحریم کنیم، به جای همه تبلیغات منفی، باید سعی کرد راه‌های نگهداری درست و اصولی ماهی قرمز را به مردم آموزش داد.
* اما با توجه به اینکه این ماهی بومی کشور ایران نیست و رها سازی آن حتی در آب های آزاد می‌تواند به محیط زیست آسیب بزند و سال ها زنگ هشدار محیط زیست را به خود اختصاص داده ، می‌توان گفت ضرورتی برای استفاده حتمی وجود ندارد و بهتر است با فرهنگسازی ، این مورد از سفره هفت سین حذف شود و یا با چیز دیگری جایگزین شود.
✍🏻ستایش عاملی
ترم۴ بهداشت مدارس
نشریه دانشجویی مسیر🌱
|@masir_mazums |✍🏻
