کایزن به معنی بهبود مستمر و مداوم با مشارکت همه افراد در یک سازمان است. راز درک تفاوت‌های موجود میان روش‌های مدیریتی در ژاپن و غرب «کایزن» است. کایزن نظام تفکر روندگرا در مقابل نظام نوآور و تفکر نتیجه گرا است.
مقدمه
داستان مسابقه خرگوش و لاک پشت را که خوانده‌اید که بر خلاف تصور همه لاک پشت برنده مسابقه شد. با وجود اینکه خرگوش پرش‌های بلند داشت اما قدم‌های لاک پشت کوتاه بود و خیلی کند راه می‌رفت. بله لاک پشت با وجود همان قدم‌های کوتاهش، اما به خاطر مداومت و پشتکاری که داشت توانست برنده مسابقه با خرگوش گردد.
بیراه نیست که این داستان را با یک مفهوم مدیریتی به نام کایزن یا بهبود مستمر مقایسه کنیم. زادگاه این مفهوم در ژاپن و پس از جنگ جهانی دوم بود.
پس از جنگ جهانی دوم، برای کمک به بازگرداندن ژاپن، نیروهای آمریکایی، متخصصان آمریکایی را برای کمک به بازسازی به ژاپن آوردند. در این میان گروه بخش اقتصادی و علمی، وظیفه بهبود مهارت‌های مدیریتی ژاپن را بر عهده گرفتند.
یکی از این متخصصان، دکتر ادوارد دمینگ دانشمند آمریکایی بود که اقتصادی بر پایه مدیریت کیفیت را در ژاپن و در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بنا نهاد. بسیاری او را پدر مدیریت نوین در جهان می‌دانند. مشارکت دمینگ با مدیران ژاپنی تاثیری شگرف بر مدیریت صنعت و تجارت ژاپن داشت که سبب شد ژاپنی‌ها به کیفیتی چشمگیر در تولید محصولات خود دست پیدا کنند.
یکی از عوامل مهم توسعه و پیشرفت ژاپن، به‌کارگیری ۱۴ اصل دمینگ است. اصل پنجم از اصول 14 گانه دمینگ به مفهوم بهبود مستمر اشاره دارد.
بنابر مفهوم کایزن یا بهبود مستمر، مدیریت باید تمام کارکنان را در جهت بهبود مستمر تولیدات ترغیب نماید و در بین کارکنان این ذهنیت را ایجاد و همواره باید در جهت ارائه روش‌های جدید، خلاقیت و نوآوری‌ها تلاش نماید.
کایزن، از دو کلمه ژاپنی می‌آید: Kai به معنی تغییر و Zen به معنی خوب.
معنی اصلی کایزن ساده است؛ کایزن یعنی بهبود مستمر. بهبود مستمری که تمامی افراد یک سازمان یعنی از مدیران، کارکنان وکارگران را شامل می‌شود. از مدیریت رده بالا گرفته تا پایین‌ترین قسمت‌ها.
کایزن یک فلسفه و روش مدیریتی است که به منظور بهبود عملکرد و کارایی سازمان‌ها از طریق تغییرات کوچک و مداوم در فرآیندها و فعالیت‌ها استفاده می‌شود. این روشی اصلی در صنعت خودروسازی ژاپن بوده و در دهه 1950 میلادی به دستاوردی بین المللی تبدیل شده است.
کایزن صرفا روشی برای بهبود بهره‌وری که معمولا برای برنامه‌ریزی و سازماندهی کارهای رومزه به کار گرفته می‌شود، نیست. بر خلاف روش‌هایی که بر انجام و تکمیل کارها تمرکز دارند، کایزن روشی برای تفکر و نظم بخشیدن به همه چیز است.
فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوه زندگی انسان شامل زندگی فردی، شغلی، اجتماعی و خانوادگی باید به طورمداوم و پیوسه بهبود یاید.
فرهنگ کایزن و تعامل آن در بین لایه‌ها و سازمان‌های مختلف اجتماعی در ژاپن باعث شده است تا کارگر از مدیر بیاموزد و مدیر از ایده‌های کارگر بهره‌مند گردد. و هر کسی با ارائه پیشنهادات مداوم در بهبود و توسعه سازمان سهمی دارد، مورد تشویق قرار گیرد.
از نگاه کایزن برای تحقق بهبود تدریجی و مستمر یک کسب وکار یا سازمان باید سه اقدام اساسی صورت گیرد:
اهداف اصلی فلسفه کایزن شامل کنترل کیفیت، تحویل به موقع، کار استاندارد، استفاده از تجهیزات کارآمد است. هدف کلی کایزن ایجاد تغییرات کوچک طی یک دوره زمانی برای ایجاد پیشرفت در یک شرکت یا سازمان است.
ایده اصلی کایزن این است که همه پرسنل از مدیران رده بالا تا کارگران ساده همه در موفقیت شرکت سهیم بوده و باید در هز زمان تلاش کنن تا مدل کسب وکار بهتر شود.
در حالت ایده‌آل، کایزن چنان در فرهنگ یک شرکت نهادینه می‌شود که در نهایت برای کارمندان نیز طبیعی می‌گردد. استراتژی کایزن معتقد است پایان کاملی وجود ندارد و می‌شود همه چیز را بهبود بخشید.
از نظر کایزن افراد باید برای تکامل و نوآوری مداوم خود تلاش کنند. اصل اساسی کایزن این است که افرادی که وظایف و فعالیت‌های خاصی را انجام می‌دهند، باید در مورد آن کار یا فعالیت آگاه‌ترین باشند.
جدا از مزیت آشکار کایزن در سازمان‌ها، کایزن کار تیمی و مالکیت را ایجاد می‌کند. تیم‌ها مسئولیت کار خود را بر عهده می‌گیرند و می‌توانند برای ارتقاء تجربه کاری خود، بهبودهایی ایجاد کنند. استراتژی کایزن برای شرکت‌ها مزایای بسیار ارزشمندی به همراه دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:
