تعریف اختراع : سند ثبت اختراع،[۱] حق امتیاز یا اندیشه‌گواه یا پَتِنت (به انگلیسی: Patent) حق انحصاری است که در قبال اختراع یا ایدهٔ ثبت شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا میشود. انحصار مجموعه‌ای از حقوق منحصر به فردی است که از طرف دولت‌ها برای مدتی معین در عوض تنظیم و افشاء عمومی جزئیات معین از یک روش، جریان عمل یا ترکیب خاصی از ماهیت (مفهوم) (که به عنوان اختراع شناخته میشود) در اختیار شخص خاصی قرار میگیرد. به‌طوری‌که آن مفهوم، اختراعی جدید، مفید یا مورد استفاده صنعت شناخته شود.
به بیانی دیگر، پتنت یک حق اختصاصی است که به یک اختراع که عبارت‌ست از یک محصول یا فرایند که راه جدیدی را برای انجام کاری فراهم می‌کند یا یک راه حل فنی جدید را برای مشکلی ارائه می‌دهد، داده میشود.[۲] یک پتنت، محافظت برای اختراع مالک پتنت را فراهم می‌کند. حفاظت برای مدت زمان محدودی است که عموماً ۲۰ سال می‌باشد اما بر اساس قوانین کشورها متفاوت است.
محافظت پتنت بدین معناست که اختراع نمی‌تواند بدون رضایت مالک پتنت، به صورت تجارتی ساخته، مورد استفاده، توزیع یا فروخته شود.[۳][۴] این حقوق پتنت معمولاً در دادگاهی اجرا می‌شوند که در بسیاری از دستگاه‌ها، قدرت متوقف کردن تجاوز به حقوق پتنت را دارا می‌باشند.
ثبت اختراع چیست؟ اختراعی را می توان ثبت کرد که اولا دربردارنده ی ابتکاری جدید بوده ثانیا دارای کاربرد صنعتی باشد. حال باید در نظر گرفت که ابتکار جدید به چیزی گفته می شود که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته باشد و اگر بخواهیم یک اختراع را از نظر کاربرد صنعتی بررسی کنیم ،اختراعی کاربردی محسوب می شود که حداقل در یک رشته از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد که در اینجا منظور از صنعت، معنای گسترده آن است که شامل مواردی مثل صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می شود.
طبق تعریف سازمان جهانی مالکیت معنوی، اختراع محصول یا فرایندی است که راه نوینی را جهت انجام کاری ارائه می‌دهد یا راه حل فنی جدیدی را برای حل مشکلی خاص پیشنهاد می‌کند. به عبارت ساده‌تر اختراع راه حلی است فنی که برای اولین بار جهت حل مشکلی فنی ارائه میگردد. اندیشه‌گواه (گواهینامه حق امتیاز) یا حق ثبت اختراع از سوی دولت کشور مورد تقاضا به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا میشود. دارنده گواهینامه حق امتیاز دارای حقی انحصاری برای بهره‌برداری از اختراع ثبت شده‌است. حق امتیاز یا پتنت باید سه معیار نوآوری، تازگی و سودمندی را دارا بوده تا بتوان به آن حق امتیاز گفت:
حق امتیازها به دو نوع حق امتیاز «محصول» و «فرایند» تقسیم‌بندی می‌شوند:
اندیشه‌گواه حمایت قانونی از اختراع را برای دارنده آن تأمین می‌کند. این حمایت برای مدت محدودی (حداکثر بیست سال) در ازای افشای جزئیات اختراع برای عموم، اعطا میگردد. حمایت حق امتیاز به این معنا است که مورد اختراع را نمی‌توان بدون اجازه دارنده حق امتیاز به صورت تجاری تولید کرد، استفاده یا توزیع نمود و به فروش رساند. به این نکته مهم باید توجه داشت که حق امتیاز مجوز تولید محصول اختراعی نیست بلکه تنها دیگران را از تولید آن بازمی‌دارد.
حقوق حق امتیاز معمولاً پس از ارائه دادخواست از سوی دارنده آن به دادگاه، احقاق میشود. دادگاه در بیشتر نظام‌ها، شخص یا اشخاص نقض‌کننده حقوق حق امتیاز را از این کار بازداشته و وی را مکلف به جبران خسارتهای وارده به صاحب حق اختراع می‌نماید. همچنین چنانچه شخص ثالثی در دادگاه حق اعطا شده حق امتیاز را به چالش کشیده و در این امر موفق شود، حق امتیاز اعطا شده غیر معتبر شناخته خواهد شد. به عنوان مثال بتواند ثابت نماید که اختراع فاقد شرایط قانونی و لازم برای ثبت بوده‌است.
دارنده حق امتیاز حق دارد تصمیم بگیرد چه کسی می‌تواند در طول مدت حمایت، از اختراع وی بهره‌برداری نماید. وی می‌تواند با عقد قرارداد، اجازه یا لیسانس استفاده از اختراع را به افراد دیگر واگذار کند. دارنده حق امتیاز همچنین می‌تواند حق اختراع خود را به‌طور کامل به دیگری بفروشد که در این صورت خریدار، دارنده جدید آن اختراع شناخته خواهد شد. با انقضای دوره زمانی حق امتیاز حمایت از اختراع پایان گرفته و استفاده از آن در اختیار عموم خواهد بود. یعنی دارنده اندیشه‌گواه دیگر حقوق اختراع خود را دارا نبوده و هر شخصی می‌تواند از آن بهره‌برداری تجاری کند.
موارد زیر در حوزه ی ثبت اختراع قرار نمی گیرید:
برای ثبت اختراع دو روش وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم:
1) روش اعلامی
2) روش تحقیقی
روش اعلامی: در این روش ،ملاک ادعای مخترع می باشد به این معنی که فرض می شود ادعای مخترع کاملا درست است و در صورتی که این ادعا قبلا ثبت نشده باشد ، انجام می شوند. طبق ماده ٣٦ قانون ثبت برند تجارتی و اختراعات ورقه یا سند اختراع به هیچ عنوان سندی برای اثبات قابل استفاده بودن و یا جدید بودن و یا حقیقی بودن نیست وهمچنین داشتن سند دلیل بر مخترع بودن فرد تقاضا کننده آن نیست.
در ایران روش ثبت اختراع ، روش اعلامی می باشد و پس از تحویل مدارك توسط مخترع به شرکت ها ادعایی وی در صورتی که سابقه ی ثبت نداشته باشد انجام شده و سند آن به نام مخترع صادر میگردد در ضمن مسئولیت صدور ورقه (سند) به عهده اداره مالکیت صنعتی می باشد اما این امر بدین معنی نیست که اداره مذکور مسئول صحت و سقم آن است بلكه مسئولیت آن فقط متوجه شخص مخترع می باشد .
روش تحقیقی: در بعضی از كشورها صحت و سقم ادعای مخترع مورد بررسی قرار میگیرد که این کار با بهره جستن از وسایل و امكانات و آزمایشگاه های مختلف انجام میشود که این آزمایش ها ممکن است بسیار زمان بر باشد.
معمولا در این روش اختراع قبل از ثبت محرمانه نگهداری میشود و اگرپس از بررسی ،ادعای مخترع درست بود نسبت به ثبت آن اقدام میشود در غیر این صورت آن درخواست رد میگردد. در برخی از كشورها از هر دو روش مذکوراستفاده می شود برای مثال در سوئیس در مورد اختراعاتی كه اهمیت بیشتری دارند مانند دارو روش تحقیقی ولی در سایر موارد روش اعلامی برای ثبت مورد استفاده قرار میگیرد.
در نتیجه در هر کشور قانونگذار با توجه به مقتضیات ومصلحتهای خاص کشور یکی از دو روش فوق را برای ثبت اختراع بر می گزیند ومقررات خاص آن را برای همگان ملزم میداند.
برای ثبت هر اختراعی با توجه به حقیقی بودن یا حقوقی بودن فرد تقاضا کننده مدارک مورد نیاز تعیین می شود اشخاص حقیقی:
اشخاص حقوقی: در این جا علاوه بر مواردی که برای اشخاص حقیقی ذکر شد باید به این نکته توجه شود که در صورتیکه اختراع شرکتی باشد روزنامه تأسیس و تغییرات مورد نیاز است.
منابع : ویکی پدیا
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AB%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B9
مرکز مالکیت معنوی :
https://ssaa.ir/index.jsp?siteid=4&fkeyid=&siteid=4&pageid=351
