احسان دلارامی‌فر/ دانشجوی دوره‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی علوم اقتصادی موسسه نیاوران
جنون گل لاله (Tulip mania) به دوره‌ای درعصر طلایی هلندی (۱۶۳۴ تا ۱۶۳۷ میلادی) گفته می‌شود که قیمت برای پیاز تازه‌معرفی‌شده‌ی گل لاله به سطح فوق‌العاده بالا ترقی کرد و سپس به‌طور ناگهانی سقوط کرد.
دلایل به‌وجودآمدن حباب اقتصادی لاله هنوز ناشناخته است. از تئوری‌هایی که مطرح شده، تئوری جنون تصادفی و حرص و طمع مردم است. در آن زمان هلند یک قدرت بزرگ اقتصادی بود، اما کشاورزان و کارگران به علت زندگی فقیرانه و طمع در شکل‌گرفتن بحران نقش داشتند.
در این دوره قیمت‌ها در هلند نسبت به کشورهای مجاور بالاتر بود. کشاورزان، صنعتگران و کارگران با درآمد خود به زحمت قادر به زندگی بودند. به همین سبب کسانی که در بحران وارد شدند، برای خرید و سرمایه‌گذاری به جای پول نقد از اموال و مستغلات و وسایل خانه یا حیوانات دامی استفاده کردند.
از نظر زمینه‌ی فرهنگ، عاملی که فهم وقوع بحران را مشکل می‌کند، نفوذ و انتشار مکتب کالونیسم در هلند در آن زمان بود. طبق تعالیم این مکتب، کوشش برای صرفه‌جویی، یک نوع فضلیت به‌شمار می‌آید.
در دهه‌ی ۱۶۱۰ میلادی، ایجاد و ثبت انواع جدید به نام اشخاص در بین باغداران و علاقه‌مندان بالا گرفت. قیمت هر پیاز در این دوران بسیار بالا بود. انواع تک‌رنگ لاله نسبتاً ارزان بود ولی انواع نادرتر برای مثال نوع دو رنگ لاله به رنگ‌های بنفش و سفید، به قیمت در حدود هزار فلورین(florin) رسید و این در حالی بود که در این زمان یک خانواده‌ی کارگری در حدود ۲۵۰ فلورین درآمد سالیانه داشت. به مرور زمان با افزایش علاقه و تقاضا قیمت‌ها نیز رو به افزایش نهاد.
در سال ۱۶۳۴ میلادی توجه دلالان به بازار خریدوفروش گل لاله جلب شد. ورود این دسته به منظور کاشت یا لذت‌بردن از زیبایی لاله نبود، بلکه تنها هدف بالابردن قیمت و سود در معامله بود. در این زمان، محبوبیت لاله از شهر لیدن به آمستردام و شهر هارلم و دیگر شهرها گسترش پیدا کرده بود. همین امر سبب بالارفتن انفجاری تقاضا در بین ثروتمندان شده بود.
با پخش‌شدن شایعات مبنی بر اینکه در کوتاه‌ترین مدت با خرید و فروش پیاز لاله به ثروت عظیم رسید، صنعتگران و کشاورزان نیز وارد بازار لاله شدند. با ورود این گروه تغییرات عمده‌ای در بازار به‌وجود آمد. از آن‌جا که اجناس موجود کفاف بازار را نمی‌دادند، قراردادهای آتی(Futures contract) یا توافقنامه‌ای مبتنی بر خرید یا فروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص رونق پیدا کرد. در چنین قراردادهایی که بیشتر در میخانه‌ها بسته می‌شد، در عوض فروش پیاز لاله در ماه آوریل ممکن بود مالکیت زمین، دام، یا لوازم منزل به جای پول نقد مورد توافق قرار گیرد. با افزایش خریداران افزایش قیمت حتی شامل انواع ارزان‌قیمت نیز شد و خریداران قدرت خرید خود را از دست دادند.
سقوط قیمت
در سوم فوریه ۱۶۳۷ میلادی ناگهان سقوط قیمت اتفاق افتاد. البته به جای سقوط قیمت بهتر است گفته‌شود هیچ خریداری بیش از این قادر به خرید نبود. پس از سقوط قیمت‌ها در طی چند هفته، قیمت گیاهی که با ۵۰۰۰ گیلدر معامله می‌شد به یک صدم قیمت خود رسید. تعداد کسانی که قادر به پرداخت مبالغ قراردادها نبودند، حدود ۳۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود. بدین ترتیب دوران جنون گل لاله در هلند به پایان رسید.
برای ورود به کانال پیام‌رسان تلگرام دوهفته‌نامه‌ی دانشجویی «داد» کلیک کنید.
