صالح رستمی/ دانشجوی دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی شریف
عصر روز 30 می 2002 هنگامی که فلسطینیان گروه‌های مقاومت در شهرک وست بنک (West Bank Town) رام‌الله، تلویزیون‌های خود را روشن کردند تا از اخبارِ مربوط به درگیری‌های آن روزها باخبر شوند با رخدادِ هولناکی مواجه شدند. سه شبکه از چهار شبکه‌شان به جای پخش اخبار و برنامه‌های خود، فیلم‌های مستهجن(Porn) پخش می‌کردند؛ یعنی شبکه‌های الوطن، امواج و الشراق. این رویداد بعد از حمله‌ی ارتش اسرائیل به رام‌الله و کشته‌شدن ده‌ها فلسطینی در حالی روی داد که مرکز پخشِ شبکه‌های فوق به دست اسرائیلی‌ها افتاده بود. ریتا گاریثمان استاد دانشگاه بیرزیت در وست بنک گفته است: «وقتی می‌خواستم به خانه‌ام بروم تا از طریق تلویزیون از درگیری‌های چند روز اخیر باخبر شوم، با تصاویر هولناکی مواجه شدم». با اینکه مقامات اسرائیلی (مانندِ دیگر ادعاهای خود) انجام این اقدام را توسط نیروهای خودی تکذیب کرده و آن را کارِ خود فلسطینی‌ها دانسته‌اند، گزارش‌های بعدی از دست‌داشتن نیروهای ارتش اسرائیل در این اقدام حکایت دارند. بسیاری از فلسطینی‌ها و نیروهای مقاومت هدف چنین کاری را تضعیف نیروهای مقاومت دانسته‌اند. جالب‌تر آن که اگر شما خبر بالا را جست‌وجو کنید، متوجه می‌شوید کمتر توسط رسانه‌های دنیا مورد بررسی قرار گرفته است.
صنعت پورن در دنیا، روز به روز در حال پوست‌اندازی است. بسیاری از تحلیل‌های اخیر از رشد این صنعت خبر می‌دهند. اما نکته‌ی جالب توجه، بزرگی اقتصاد صنعت فیلم‌های مستهجن یا پورن است. هیچ آمار دقیقی از بزرگی گردش مالی در این صنعت نیست و آمارهای ضد و نقیضِ زیادی درباره‌ی این صنعت گفته می‌شود؛ از صد برابر بودن گردش مالی این صنعت نسبت به فوتبال گرفته تا آمار شش میلیارد دلاری که رقم پایینی به حساب می‌آید. اما یک محاسبه برای سال 2018 نشان می‌دهد که اگر بخواهیم تخمینی متوسط از گردش مالی در صنعت پورن فقط در آمریکا داشته باشیم، به رقمی معادل 15 میلیارد دلار در این سال می‌رسیم. رقمی بیشتر از گردش مالی در هالیوود (11.7 میلیارد دلار) و لیگ فوتبال آمریکایی (14 میلیارد دلار)1. البته باید این را در نظر گرفت که رقم یاد شده، فقط صنعت فیلم‌های پورن را در نظر می‌گیرد و به صنعت جنسی (Sex-industry) کاری ندارد؛ صنعتی که پورن زیر مجموعه آن محسوب می‌شود. طبق آمار به‌دست‌آمده از دانشنامه‌ی ویکیپدیا، جز در کشورهای مسلمان و برخی کشورهای خاور دور مانند چین و هند، صنعت هرزه‌نگاری و یا پورنوگرافی امری قانونی است. در عین حال با اینکه به خاطر وجود فرهنگ مسیحی در برخی کشورها و همچنین عرف حاکم بر جوامع استعمال پورن تقبیح می‌شود، اما روند عادی‌سازی پورن در فرهنگ‌ها روز به روز ادامه دارد. سکسولوژیست‌های بسیاری روز به روز از مصرف و تماشای محتوای پورن دفاع می‌کنند و پورن امروزه نه تنها چیزی در پس کوچه‌ها و کاباره‌های داغانِ نیویورک است، بلکه امری عادی است.
مسائل جنسی در ایران فرق چندانی با دیگر کشورهای دنیا ندارد. در واقع او می‌گوید با وجود سخت‌گیری‌های دین اسلام در برابر انحرافات جنسی، باز هم مسائل جنسی در ایران شبیه به کشورهای دیگر است.
تماشای فیلم‌های مستهجن و یا به طور کلی صنعت پورن، علاوه بر موافقان یا بهتر بگوییم کسانی که سعی در عادی‌سازی آن دارند، مخالفان گسترده‌ای نیز دارد. مخالفت‌ها علیه پورنوگرافی بسته به زاویه‌ی نگاهی که به این مسئله می‌شود، بسیط است. از طرفی فمنیست‌ها و فعالان حقوق زنان، پورن را نوعی برده‌داری جنسی علیه زنان می‌دانند. برای مثال میا خلیفا بازیگر بسیار مشهور فیلم‌های مستهجن که خیلی زود از این صنعت بیرون رفت، در مصاحبه‌ی اخیر خود با هاردتاکِ بی‌بی‌سی جهانی، صعنت پورن را صنعتی خواند که او را به راحتی فریب داده و از او سوء استفاده کرده است2. علاوه بر فمنیست‌ها گروه‌های مذهبی هم به خاطر اعتقاداتشان پورن را گناهی نابخشودنی به حساب می‌آورند. فعالان حقوق کودکان نیز به خاطر وجود گسترده‌ی پورنوگرافی غیرقانونی و سوء‌استفاده‌های جنسی از کودکان از مخالفات سرسخت هستند؛ سوءاستفاده‌هایی که اخیرا یکی از متهمان آن یعنی جفری اپستین میلیاردر، دوست و رفیق قدیمی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، دستگیر شد. از مخالفان پورن و دیدگاه‌های پیرامون آن می‌توان فهمید که چقدر بحث‌های پیرامون پورنوگرافی گسترده است. ما در این مقاله سعی داریم از دیدگاه مصرف‌کنندگان محتوای مستهجن به موضوع نگاه کنیم و نگاهی دقیق‌تر به مصرف کننده‌ی ایرانی پورن بیندازیم.
پورن از دیرباز وجود داشته است. با بررسی تاریخ باستان و آثار باستانی گذشتگان بدون شک بدین نتیجه می‌رسیم تاریخ پورن مربوط به صدها سال پیش از اختراع دوربین‌های عکاسی و فیلم‌برداری است. حتی در ایران نیز نمونه‌هایی از محتوای پورن مشاهده می‌شود. اگر از هزلیات شعرایی مانند سوزنی سمرقندی و سعدی بگذریم، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد محتوای تصویری پورنوگرافیک نیز در ایران وجود داشته است. ویلم فلور اسلام‌شناس و ایران‌شناس هلندی در کتاب «تاریخ روابط سکسی در ایران» به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید نقاشی‌هایی با موضوع پورن در حمام‌های اشرافِ صفوی وجود داشته است. اما پورن با گذر زمان پوست‌اندازی کرده و با ورود فناوری‌های تصویری جدید، روز به روز در حال تغییر شکل است. کلیشه‌ای وجود دارد که می‌گوید هر اختراعی که بشر بدان دست پیدا می‌کند اول وارد پورنوگرافی می‌شود. اما محتوای امروز پورن، یعنی پورنوگرافی در قرن بیست‌ویکم، بی‌شک با پورنوگرافی پنجاه سال پیش از خود تغییرات عمده‌ای کرده است. اگر کسی می‌خواست در دهه‌ی هفتاد قرن بیست‌ویکم میلادی یک ویدیو ببیند، به سختی می‌توانست آن را مشاهده کند. اما حالا محتوای تصویری به وسیله‌ی اینترنت در دسترس همه قرار دارد. tubeسایت‌ها دسترسی به ویدیو را به راحتی برای شما فراهم کرده‌اند و طبق کلیشه‌ی یادشده، محتوای تصویری پورن هم به راحتی در دسترس افراد قرار گرفته است.
آغاز ماجرا دقیقا ایجاد tubeسایت‌های ویدیویی است. از سال 2006 با اختراع چنین سایت‌هایی صنعت پورن هم دچار تحول شد و بسترهایی مانند سایت‌های Pornhub فراهم شد تا تولیدکنندگان پورن فیلم‌های تبلیغی و بعضا غیر تبلیغی خود را در این سایت‌ها قرار دهند، بستری به سودآوری YouTube منتها اختصاصی برای محتوای هرزه‌نگارانه. اما این همه‌ی ماجرا نبود. از سال 2008 سایت‌های مشاوره‌ی ازدواج و انجمن‌های اینترنتی شاهد پدیده‌ی غریبی بود. پدیده‌ای که به مانند یک اپیدمی می‌مانست. مردانِ جوانی در این انجمن‌ها از مشکلی نوشتند که برایشان بسیار ترسناک بود: ED-Ejaculation Dysfunction یا عدم توانایی در ارضای جنسی. این اتفاق بهانه‌ای شد برای نوشته‌شدن کتاب «مغز شما و پورن؛ یا Your brain on porn» نوشته‌ی گری ویلسون نویسنده‌ی مستقل و ناداستان‌نویس آمریکایی. گری ویلسون می‌گوید: «اولین بار همسرم که یک روانشناس است، متوجه این اتفاق شد. همین شد که من این کتاب را نوشتم.» ویلسون در این کتاب با نگاهی کاملا سکولار و علمی به مسئله‌ی فوق پرداخته است و منابع زیادی را برای علاقه‌مندان قرار داده است تا آن‌ها را مطالعه کنند. او در این کتاب عنوان می‌کند که محتوای ویدیوئی پورن بسیار محرک‌تر از عکس‌های هرزه‌نگارانه و ایروتیک است و موجب اعتیاد جنسی به پورنوگرافی می‌شود؛ اعتیاد جنسی پیامدهای مخربی برای انسان خواهد داشت.
بر اساس کتاب مغز شما و پورن، باید دانست هر کاری که موجب افزایش هیجان ما می‌شود، ترشح هورمن دوپامین را در مغز زیاد می‌کند. در مغز همه‌ی انسان‌ها مدار یا چرخه‌ای وجود دارد به نام چرخه‌ی پاداش یا Reward Circuit. مغز ما به فعالیت‌هایی که موجب ترشح دوپامین می‌شوند، واکنش نشان می‌دهد. اگر شما غذای لذیذی مصرف کنید و یا به یک موسیقی لذت‌بخش و هیجان‌انگیز گوش دهید، این هورمون در مغز شما ترشح می‌شود. حال اگر دفعه‌ی بعد بوی آن غذا به مشامتان بخورد یا یاد آن موسیقی بیفتید، مغز شما باز هم دوپامین ترشح می‌کند و این دوپامین باعث می‌شود نیاز پیدا کنید تا آن غذا را بخورید یا حتما آن موسیقی را بشنوید. در واقع مغز با این کار شما را مجبور می‌کند تا غذا بخورید یا به موسیقی گوش فرا دهید. این چرخه موجب بقای ما خواهد شد؛ اگر احساس گرسنگی و نیازهایی از این دست نبود، بشر نمی‌توانست به بقا ادامه دهد. اما وقتی این مدار بیش از حد تحریک شود، انسان را دچار مشکلی بزرگ می‌کند و این مشکل همان اعتیاد است. هر چیزی که بتواند موجب تحریک بیش از حد مدار فوق در مغز گردد اعتیاد آور است. و هرچه این تحریک بیشتر باشد، اعتیاد آورتر است. مشکل مواد اعتیاد آور مانند هروئین این است که موجب می‌شوند دوپامین زیادی در مغز ترشح گردد و این میزان دوپامین فقط با هروئین جبران می‌شود. برای همین فرد مجبور است دوباره هروئین مصرف کند. تاثیر دیگر اعتیادآورها این است که پس از مصرف مجدد، دیگر تاثیر قبلی را بر روی مدار پاداش ندارد، برای همین با مصرف یک میزان مشخص از ماده‌ی اعتیاد آور، دوپامین کمتری در مغز ترشح می‌شود، درحالی که فرد نیاز دارد دوپامین بیشتری مصرف کند. برای همین فرد به مصرف بیشتر و بیشتر عامل اعتیاد آور روی می‌آورد. این سیکل در همه‌ی عوامل اعتیادآور یکی است، منتها در یکی کمتر و در یکی بیشتر. مشکل اساسی در اعتیاد، تغییر شکل در مغز است. مغز افراد معتاد کوچک‌تر است و کارایی کمتری دارد. از طرفی در افراد معتاد هورمون تستسترون که عامل نشاط و شادی است به شدت کم و هورمن کورتیزول که عامل استرس است، بسیار فعال است. نکته‌ی دیگری که ویلسون به آن اشاره می‌کند، محرک‌های مصرف است. فردی که معتاد می‌شود به سادگی توسط عواملی که او را به یاد مصرف عامل اعتیادآورش می‌اندازند تحریک می‌شود. برای همین است که ترک مواد مخدر برای افراد مشکل است.
مطالعات نشان می‌دهد که پورنِ مدرن نیز یک ماده‌ی اعتیادآور محسوب می‌شود. فیلم‌های پورن و محتواهای امروزی اینترنتی بسیار محرک‌ترند و نسبت به تصاویر ثابت ایروتیک، موجب ترشح بیشتر دوپامین در مغز می‌شوند و طبعا اعتیادآوری بیشتری دارند. بر اساس کتاب مغز و پورن، نوع آسیب ویدیوهای هرزه‌نگارانه به مغز متفاوت است و این فیلم‌ها قسمت‌های متفاوتی از مغز را تخریب می‌کنند؛ برای همین پورن امروزی را ماده‌ای بسی مخرب‌تر می‌دانند. برخی از کارشناسان معتقدند پورن از مواد مخدری مانند کوکائین و هروئین هم مخرب‌تر است. علت این است که فرد می‌تواند سال‌ها به محتوای مستهجن گرایش داشته باشند، اما کسی از این موضوع خبر نداشته باشد. برعکس مواد مخدر دیگری که نمودِ خارجی آن بسیار بیشتر است. می‌توان گفت فردی که به شدت به پورن اعتیاد دارد، اصطلاحا «تابلو» نیست و افراد نمی‌توانند غالبا فرد معتاد را تشخیص دهند.
اما تاثیر ویدیوهای مستهجن بر روی انسان، فقط تاثیرات مخرب بر روی مغز و ازدست‌دادن توانایی ارضای جنسی نیست. یکی از مهمترین عوارض اعتیاد و گرایش به پورن، ازدست‌دادن میل جنسی و ناتوانی جنسی است. افرادی که مدت زیادی از وقت خود را صرف تماشای محتوای پورن می‌کنند، میل جنسی‌شان را نسبت به شریک جنسی واقعی‌شان از دست می‌دهند. یک مطالعه در ژاپن نشان می‌دهد 73 درصد مردان زیر بیست‌وپنج سال ژاپنی به برقراری رابطه‌ی جنسی با شریک واقعی‌شان علاقه ندارند؛ آمار تکان‌دهنده‌ای که نشان از تاثیر شدید ویدیوهای مستهجن در بین مردم یک جامعه دارد. در واقع محتوای پورن چیزی بسیار محرک‌تر از رابطه‌ی جنسی واقعی به فرد ارائه می‌دهد؛ محتوایی که فرد به احتمال زیاد هرگز نمی‌تواند آن را در دنیا واقعی تجربه کند. برای همین است که خودارضایی دربرابر پورن میان جوانان ژاپنی، جایگزینی برای رابطه‌ی جنسی واقعی شده است. از دیگر عوارض جانبی تماشای فیلم‌های پورنوگرافیْ افسردگی، عدم رشد مهارت ارتباط اجتماعی در نوجوانی و غیره است. عوارضی که باید مورد تامل قرار گیرد.
باید بدانیم ممکن است مرزهای ما به خاطر داشتن قدرت نظامی از حملات دشمنان در امان باشد، اما آسیب‌‌زدن اجتماعی به جوان یک جامعه سلاحی چه بسا مخرب‌تر است که دشمنان یک ملت به خوبی از آن استفاده می‌کنند.
سوال مهمی که اکنون باید پرسید جایگاه و وضعیت مصرف پورن در ایران است. ویلم فلور در ابتدای کتاب «تاریخ اجتماعی روابط جنسی» می‌گوید مسائل جنسی در ایران فرق چندانی با دیگر کشورهای دنیا ندارد. در واقع او می‌گوید با وجود سخت‌گیری‌های دین اسلام در برابر انحرافات جنسی، باز هم مسائل جنسی در ایران شبیه به کشورهای دیگر است. از طرفی کتاب مشکلات جنسی جوانان اثر مرجع شیعه آیت الله مکارم شیرازی، به ما گوشزد می‌کند که مشکلات جنسی در میان جوانان ایرانی امری عادی است. اما در مطالعاتِ رسمی انجام‌گرفته محتوای پورن به عنوان یک مشکل دیده نشده است. برای مثال مطالعه‌ی مرکز کمیسیون اجتماعی مجلس در زمینه‌ی رفتارهای پرخطر دانش آموزان دبیرستانی، نشان می‌دهد که استعمال محتوای پورن به عنوان یک معضل اجتماعی دیده نمی‌شود. با این حال اگر شما از معلمین مدارس تهران بپرسید، بی‌شک آن‌ها به فراگیربودن تماشای محتوای پورن در مدارس اشاره خواهند کرد. دسترسی به محتوای پورن به شکل همگانی، پدیده‌ی جدیدی است و پیامدهای آن بعدتر مشخص می‌شود. اما حقیقت آن است که باید به پیامدهای آن درمیان جوانان ایرانی توجه کرد. گری ویلسون در مصاحبه با استفان مولینکس می‌گوید: «پورن همیشه خواهد بود و این انتخاب ماست که چگونه زندگی کنیم. اما وقتی اطراف شما پر است از محتوای پورن باید انتظار داشته باشید، عده زیادی پورن ببینند. 45 درصد مردم آمریکا چاق هستند و بیش از 70 درصد مردم اضافه‌وزن دارند. چنین چیزی میان نیاکان‌ما وجود نداشت چرا که شکر زیاد از حد و نمک زیاد از حد در غذاها در گذشته وجود نداشت. برای همین محیط موثر است.» طبق این گفته باید با ایجاد محیطی سالم برای جوانان و نوجوانان، از پیامدهای بد پورن جلوگیری کرد.
متاسفانه در ایران مصرف محتوای پورنوگرافی چیزی بسیار کم خطرتر از مصرف سیگار محسوب می‌شود. از طرفی محتوای فارسی آموزشی در زمینه‌ی آگاهی‌بخشی به جامعه بسیار ضعیف و فقیر است. بر خلاف جامعه‌ی انگلیسی‌زبان که وب‌سایت‌های بسیاری برای ترک اعتیاد جنسی مانند Nofap به زبان انگلیسی وجود دارند، چنین انجمن‌هایی در ایران نادر است. ترس برخی از مسئولان از آموزش جنسی در مدارس نیز باعث شده است آشنایی دانش آموزان و جوانان با این مسائل به عهده‌ی خانواده‌ای بیفتد که خود از ناآگاهی رنج می‌برد. از طرفی فیلتر سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مفید مثل یوتوب و تلگرام باعث افزایش استفاده از vpn و طبعا کشیده‌شدن به سمت سایت‌های مستهجن شده است. باید بدانیم ممکن است مرزهای ما به خاطر داشتن قدرت نظامی از حملات دشمنان در امان باشد، اما آسیب‌‌زدن اجتماعی به جوان یک جامعه سلاحی چه بسا مخرب‌تر است که دشمنان یک ملت به خوبی از آن استفاده می‌کنند. حال یک سوال: آیا شما می دانید موسسان سایت pornhub چه دینی دارند؟
مراجع:
پاورقی‌ها:
-۱ https://finance.yahoo.com/news/porn-could-bigger-economic-influence-121524565.html
-۲https://www.youtube.com/watch?v=i2qplvJ6SLs
برای ورود به کانال پیام‌رسان تلگرام دوهفته‌نامه‌ی دانشجویی «داد» کلیک کنید.
