ترویجِ گستردهی ادعاها و گفتارهای پوچ علیه واکسیناسیون پایه علمی ندارند و به ضرر بشریت است.
محمدمهدی ابراهیمی، کارشناسی؛ ایمنی، سلامت، محیط زیست (HSE) ؛جامع علمی کاربردی یزد
علم در زبان فارسی و عربی در معانیِ وسیعی بهکار میرود که شامل معرفت، اطلاعات و معلومات است. منظور از علم Science است یعنی علومِ تجربی که علوم تجربی نیز بر پایهی آزمایش و تجربه است و با سایر معارف فرق دارد. دانشورزی یا Science یکی از معارف بشری است منجمله فلسفه، هنر، ادبیات، موسیقی و... ولی اینها با علم به معنای Scienceفرق میکنند.[۱]
علم در جهت رفاه حال انسان است و تلاش میکند تا سطح زندگی افراد جامعه را بهسمت زندگانیِ والا و سالم سوق دهد، درحالیکه شبهعلم ترویج خرافات و ایدههای پوچ است و حتی برای بشریت ضرر دارد.
بهنظرِ کارل پوپر، فیلسوف علم قرن بیستم، ویژگی اصلی نظریات علمی ابطالپذیر بودن آنهاست.[۲] ابطالپذیریِ نظریه به معنی باطل یا غلط بودن آن نیست، بلکه به این معناست که بر اساس چنین نظریهای میتوان پیشبینیها را مشخص کرد و سپس آن پیشبینیها را به محک تجربه زد. اگر پیشبینیها غلط از آب درآمدند، نظریهی ابطال نقض میشود؛ پس نظریهی ابطالپذیر نظریهای است که اگر نادرست بود، نادرستیاش را میتوان معلوم کرد. چنین نظریهای با همه تجربههای ممکن سازگاری ندارد، وحالآنکه، بهنظر پوپر، بعضی از نظریههای بهظاهر علمی با هر تجربهای سازگارند و به همین دلیل بههیچوجه شایسته نیست این نوع نظریات را متعلق به حوزهی علم دانست. باری، آنها علم نیستند، بلکه شبهعلماند.
دکتر وحید احمدی، مشاور وزیر علوم و ریئس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، در نشست برخطِ «نقش جامعهی علمی در تمایز علم از شبهعلم»، که سهشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹9 برگزار شد، با بیان اینکه با رواج شبهعلم در جامعه یکی از رسالتهای عالمان و سیاستگذاران علمْ ارائهی راهکارهایی بهمنظور تمایز علم از شبهعلم است گفت: شبهعلم برای توصیف چیزی بهکار میرود که علمی به نظر میرسد ولی هیچکدام از معیارهای علمی را ندارد. شبهعلم دو نوع کاربرد دارد. اول، استفاده نامناسب و اشتباه از نظریههای علمی توسط غیرمتخصصان برای باورپذیر کردن خرافات و دوم، ترکیب کردن مطالب علمی با افسانه و ارائهی آن به مخاطبِ ناآگاه برای دستیابی به اهداف خاص مالی و سیاسی. برخلاف علم، ادعاها و ایدههای مطرحشده در شبهعلم قابل آزمایش و ابطالپذیر نیستند. [۳]
شبهعلم برای توصیف چیزی بهکار میرود که علمی به نظر میرسد ولی هیچکدام از معیارهای علمی را ندارد.
به علت عدم آگاهی افراد جامعه از علم برپایه استدلال و منطق، شبهعلم ترویج مییابد و طرفداران زیادی هم دارد. همانطوریکه ویروس کرونا نیز شبهعلم را شعلهورتر کردهاست.
به علت عدم آگاهی افراد جامعه از علم برپایه استدلال و منطق، شبهعلم ترویج مییابد و طرفداران زیادی هم دارد. همانطوریکه ویروس کرونا نیز شبهعلم را شعلهورتر کردهاست.
صحبتهای بدون منطق و استدلال و اثباتناپذیر راجعبه درمان و مدیریت همهگیری از سوی افرادی که صلاحیت علمی و آموزشی آنها ثابت نشدهاست، مصداق بارز شبهعلم در دوران کروناست.
آمارها در ایران نشان میدهد یکچهارم جمعیت کشور در مقابل تزریق واکسنِ کوویدِ ۱۹ مقاومت میکنند. باید به این افراد گفت که با کمی مطالعهی تاریخِ بیماریهای همهگیر قدرت واکسیناسیون را درمی یابیم. باید دانست که کرونا اولین ویروسی نیست که واکسن با آن مقابله میکند، بلکه بیش از یک قرن است کشورهای مختلف جهان، واکسنهای مختلفی را علیه بیماریهای عفونی تزریق میکنند و همین کار باعث شده بیماریهای مختلف ویروسی ازجمله آبله (ویروس واریسلا زوستر) و فلج اطفال (ویروس پولیو) تحتکنترل قرار گیرند و با واکسیناسیونِ عمومیِ کلِ جامعه در بدو تولد، شیوع گستردهی این ویروسها را امروزه شاهد نیستیم. اگر امروزه هم موارد ابتلا گزارش میشود، انگشتشمار است و فوراً مجدانه مقابله میشود. واکسنهای کرونا هم دقیقاً همین کار را میکنند و باعث فروکشِ مرگومیرهای روزانهی ناشی از این بیماری میشود.تنها در کشور ما نیست که شایعاتی دربارهی واکسنهای کرونا پخش میشود، بلکه در تمام نقاط دنیا این شایعات زیاد است و برخی از مردم نیز این شایعات را میپذیرند و درنهایت با پرداخت هزینه سنگین، با مرگ یکی از اطرافیان یا خودشان به این اشتباه پی میبرند. این افراد وقتی به بیماری مبتلا میشوند، دیگر واکسیناسیون بر روند بیماری آنها تأثیری ندارد، اما در صورت بهبود کامل میتوانند بعداً واکسن بزنند و از منافع آن برای سالهای بعد بهرهمند شوند.[۴]
طبقِ گفتهی سازمانِ جهانیِ بهداشت، واکسن بهترین روش برای مدیریت همهگیری کرونا است؛ درواقع، واکسن سببِ فعالسازیِ سیستمِ ایمنی میشود تا در صورت ورود مهاجم، بتواند آن را شناسایی و برای مبارزه پادتن تولید کند. سازمانِ جهانیِ بهداشت تخمین میزند که جهتِ مهار شیوع ویروس، ۶۵ تا ۷۰ درصد جمعیت بایستی به آن مصون شدهباشند؛ که یعنی واکسیناسیون باید تشویق شود. همواره پیشگیری بهتر و کمهزینهتر از درمان بودهاست؛ لذا توصیه میشود افرادی که در تزریق واکسن شک دارند، فوراً واکسن خود را دریافت کنند. درست است که واکسنْ ایمنیِ صددرصدی ایجاد نمیکند اما درصدِ بسیار کمی ممکن است بعد از واکسن زدن به کرونا مبتلا شوند که این ابتلا نیز خفیف خواهد بود و واکسن از بستری و فوت بر اثر این ویروس پیشگیری میکند. در جدال علم و شبهعلم قطعاً برندهی اصلی علم است و جامعهای در مسیر سلامتی و تندرستی قرار دارد که علم سرلوحهی آن است.
مراجع:
[۱] دکتر محمدرضا توکلی . گروه تلگرامی، Modern Cogitation .شبهعلم در پزشکی
[۲] سمیر، اکاشا (2002) . فلسفه علم . ( ترجمهی هومن پناهنده ) . تهران : انتشارات فرهنگ معاصر.
[۳] ایسنا . وقتی طرفداران شبهعلم خود را قربانی میدانند!/ بودجههایی که برای شبهعلم هدر شد . ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹
[۴] ایسنا . باورهای نادرست و حقایقی دربارهی واکسن کرونا . محمدمهدی زمانی، متخصص بیهوشی . ۲۰ شهریور ۱۴۰۰
برای ورود به کانال پیامرسان تلگرام ماهنامه دانشجویی «داد» کلیک کنید.
