مهسا نصیری/ دانشجوی دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی حسابداری دانشگاه شریعتی
لطفا خود را معرفی بفرمایید و در خصوص حوزه‌ی فعالیت خود توضیح دهید.
بنده حامد میرزاخلیل هستم، کارشناسی ارشد محیط زیست. در ابتدا فعالیت نجومی انجام می‌دادم و از این طریق به فعالیت در حوزه‌ی آلودگی نوری علاقه‌مند شدم و چندین سال است که در انجمن «نور پاک» ایران فعالیت می‌کنم.
آلودگی نوری چیست؟
آلودگی نوری یعنی تابیدن بیش از حد نورهای صنعتی به فضای اطراف و یا آسمان؛ نوری که به آن نیازی نیست و تنها فضای اطراف را بیش از میزان نیاز روشن می‌کند؛ به عنوان مثال بیلبورد‌های تبلیغاتی که در سطح شهر استفاده می‌شوند اگر زاویه‌ی تابش مناسبی نداشته باشند نور آن‌ها به آسمان تابیده شده و فضای اطراف را آلوده می‌کند؛ یا در مثالی دیگر نور‌هایی که برای زیباسازی توسط شهرداری به کار برده می‌شوند و یا حتی نورهای استفاده‌شده برای زیباسازی ساختمان‌ها که اگر به طور صحیح استفاده نشوند موجب پراکنده‌شدن بیش از اندازهی نور به فضای اطراف و آلوده‌شدن محیط می‌شوند.
در خصوص مضرّاتی که این نوع آلودگی به وجود می‌آورد بفرمایید.
این آلودگی به دلیل این‌که تاثیرات خیلی مشهودی ندارد و در بلندمدت تاثیر می‌گذارد توجه زیادی را جلب نمی‌کند. به عنوان مثال در آلودگی هوا ریه‌ها درگیر می‌شوند و فرد از لحاظ تنفسی دچار مشکل می‌گردد و یا در آلودگی آبی مشاهده می‌کنیم که آب آشامیدنی ناسالم شده است اما درخصوص این آلودگی مدت‌ها طول می‌کشد تا زیان‌های آن مشاهده شود.
از مضرّات آن می‌توان به کوچ پرنده‌ها از یک منطقه اشاره کرد؛ هنگامی که نور در یک محیط تنظیم نباشد، ساعات تخم‌گذاری پرنده‌ها دچار اختلال شده و باعث می‌شود تا جوجه‌ها‌یشان زود‌تر از موعد از تخم خارج شوند و یا محیطی که در آن زیست می‌کنند را ترک کنند. با کوچ پرنده‌ها از یک ناحیه به مرور زمان محیط طبیعی منطقه دچار اختلال می‌گردد، پرنده‌هایی که نقش پاک‌سازی محیط را داشتند دیگر وجود نخواهند داشت. همچنین عمل گرده افشانی که توسط برخی از پرنده‌ها انجام می‌گیرد نیز با مشکل روبرو می‌گردد.
از منظر منابع طبیعی، درخت‌ها و گیاهان برای گلدهی و میوه‌دهی نیازمند نور مناسب هستند، برخی از گیاهان در نور گل می‌دهند؛ بنابراین باید بخشی از شبانه‌روز را در تاریکی مطلق باشند لذا اگر یک‌باره در معرض روشنایی قرار گیرند شروع به گلدهی و میوه‌دهی می‌کنند که همین موضوع در طول سالیان موجب ضرررسانی‌های زیادی به کشاورزان و باغ‌داران مناطق مختلف شده‌است. همین مسئله باعث شده تا برای حشرات نیز مشکلاتی به‌وجود آید؛ حشراتی چون زنبور عسل که از لحاظ اقتصادی برای انسان‌ها نیز مفید هستند و علاوه بر آن باعث پراکنده‌شدن گرده و تخم گیاهان می‌شوند، در این شرایط آسیب می‌بینند و به مرور زمان از بین می‌روند.
از منظر منابع طبیعی، درخت‌ها و گیاهان برای گلدهی و میوه‌دهی نیازمند نور مناسب هستند، برخی از گیاهان در نور گل می‌دهند؛ بنابراین باید بخشی از شبانه‌روز را در تاریکی مطلق باشند لذا اگر یک‌باره در معرض روشنایی قرار گیرند شروع به گلدهی و میوه‌دهی می‌کنند که همین موضوع در طول سالیان موجب ضرررسانی‌های زیادی به کشاورزان و باغ‌داران مناطق مختلف شده‌است.
تمامی عوامل ذکر شده به گونه‌ای انسان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند، اما اثر مستقیم هم بر روی انسان دارند. هورمونی که برای خواب انسان ترشح می‌شود «ملاتونین» نام دارد و بهترین زمان عملکرد آن ساعت دو بامداد الی شش صبح است و اگر در این ساعات فرد استراحت درستی نداشته باشد و محیط کاملاً تاریک نباشد، در کار این هورمون اختلال وارد می‌شود. حتی تابش بیش از اندازهی این نور‌ها در طول زمان می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود. لذا زندگی انسان مدرن بسیار تحت تاثیر نورهای مضرّی هستند که بیش از اندازه استفاده می‌شوند.
در حرفه‌ی نجوم و رصد ستاره‌ها نیز اگر آسمان شب تاریک نباشد کار رصد بسیار مشکل صورت می‌گیرد و ستاره‌ای در آسمان مشاهده نمی‌شود؛ اگر توجه کنید در سال‌های اخیر ستاره‌های زیادی در آسمان شب مشاهده نمی‌شوند.
این فعالیت‌ها تحت نظر چه نهادهایی انجام می‌شوند و با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
ارگان‌ها و نهاد‌های مختلفی در این زمینه همکاری می‌کنند، اما عمده‌ی نظارت و فعالیت توسط شهرداری‌ها، سازمان‌های زیباسازی شهر و سازمان‌هایی است که با این اماکن همکاری انجام می‌دهند. چون این نوع از آلودگی پیامد‌هایی را در درازمدت به همراه دارد و همچون آلودگی‌های دیگر اثرات چشم‌گیری به همراه ندارد آن‌گونه که باید به آن توجه نمی‌شود و فعالیت در آن به نسبت با مشکل مواجه می‌شود. همچنین با این‌که چندین سال است در این زمینه اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی انجام می‌گیرد اما بخش زیادی از جامعه از آلودگی نوری و مضرّات آن بی‌اطلاع هستند.
در خصوص فعالیت‌های اخیرتان کمی توضیح دهید.
اخیرا بر روی برنامه‌ی بیلبورد‌هایی که شهرداری استفاده می‌کند فعالیت داشتیم و به بررسی آن‌ها از لحاظ میزان نوری که استفاده می‌کنند پرداختیم؛ با بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه این مسئله شدیم که جهت تابش نور این بیلبورد‌ها به‌گونه‌ای است که مقدار زیادی از نور به فضای اطراف تابیده می‌شود و بیشتر آن باعث روشنایی بیش از حد محیط می‌گردد، لذا این موضوع را در دستور کار خود قرار دادیم تا با شهرداری همکاری‌هایی انجام دهیم که در جهت تنظیم زاویه تابش نور تابلو‌های تبلیغاتی اقدام کنند؛ البته در این زمینه آمار‌هایی نیز به دست آوردیم که از سختی‌های این حوزه می‌توان به همین به‌دست‌آوردن آمار‌ها اشاره کرد و چون همکاری‌های زیادی در تهیه‌ی آمار‌ها صورت نمی‌گیرد خیلی نمی‌توان به آن‌ها استناد کرد. یکی دیگر از فعالیت‌ها تلاش برای آشنا‌شدن مردم با این حوزه و قرارگرفتن جریان فعالیت‌های انجام‌شده در کانون توجه، در قالب برنامه‌های تلویزیونی بوده است.
چه اقداماتی می‌توان برای آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی در این حوزه انجام داد تا مردم بیشتر با این زمینه و اشکالاتی که این آلودگی ایجاد می‌کند آشنا شوند؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند مدارس و دانشگاه‌ها هستند، کتاب‌هایی در این زمینه منتشر شده‌اند که متاسفانه به زبان انگلیسی هستند، تلاش‌های زیادی داشتیم که به زبان فارسی هم انتشار پیدا کنند، اما موفق نشدیم. این کتاب‌ها برای گروه‌های سنی مختلف، از جمله کودکان چهار تا شش‌سال و کودکان دبستانی و... تالیف شده‌اند.
در زمینه‌ی دانشگاه‌ها هم با ارائه‌ی مقاله‌هایی که در طی این مدت فعالیت منتشر شده‌اند و همچین با برگزاری سمینار‌ها، نشست‌ها و جلسات مباحثه می‌توان تا بخش زیادی آگاه‌سازی در این زمینه را انجام داد و البته سایت نور پاک نیز اطلاعات مفیدی را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.
در پایان باید بگویم این نوع از آلودگی پدیده‌ی جدیدی نمی‌باشد بلکه چندین سال است که در این زمینه فعالیت انجام می‌گیرد اما همان‌طور که اشاره شد به دلیل اثراتی که در طولانی‌مدت دارد خیلی مورد توجه واقع نشده است؛ اما باید این نکته را گوشزد کرد که چه بسا مضرّات این‌گونه از آلودگی می‌تواند بیشتر از انواع دیگر آلودگی‌ها باشد و پیامد‌های زیان‌بار بیشتری را در بر داشته باشد.
برای ورود به کانال پیام‌رسان تلگرام دوهفته‌نامه‌ی دانشجویی «داد» کلیک کنید.
