زمانی که از مصور سازی و تحلیل داده حرف می‌زنیم، ناخودآگاه ذهن ما به سمت کاربرد‌های تجاری یا علمی این شاخه از علم داده می‌رود. اما درگذشته نه‌چندان دور رسم یک نمودار ساده یا جمع‌آوری و تحلیل داده می‌توانست مرگ و زندگی انسان‌ها را رقم بزند.
در طول تاریخ مردان و زنانی سخت‌کوش برای نجات جان انسان‌ها، روش‌های تحلیل و مصورسازی داده‌ها را کشف کرده و به کار برده‌اند. این مقاله به تلاش‌های اولیه برای مصورسازی و تحلیل بصری داده‌ها در تاریخ می‌پردازند. با دیکام همراه باشید.
بیایید کمی در زمان به عقب برگردیم! تقریباً دویست سال قبل انگلستان در دوران ویکتوریایی، انقلاب صنعتی باعث تغییر چهره شهرها شده بود و لندن قلب و نماد انقلاب صنعتی بود. با وجود تمام پیشرفت‌ها در صنعت، تجارت و کشاورزی این شهر بزرگ هنوز از یک درد قدیمی و بدون علاج رنج می‌برد.
هر جا که جمعیتی از انسان‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند سروکله بیمار‌های واگیر‌دار هم پیدا می‌شد. به لطف کرونا ما هم در این دوران می‌توانیم موضوع را به‌خوبی درک کنیم. اما در نبود بهداشت عمومی و سیستم‌های تصفیه فاضلاب وضعیت دنیای قدیم خیلی بدتر بود . وبا یکی از بیماری‌هایی بود که بعضاً به‌صورت همه‌گیری در سطح شهر لندن اتفاق می‌افتاد.
امروز می‌دانیم که وبا از طریق آب آلوده انتقال پیدا می‌کند. در آن زمان علت بیماری هنوز کشف نشده بود و چند تئوری برای توضیح علل بیماری وجود داشت؛ اما کمکی به رفع مشکل نمی‌کرد.
در میانه یک همه‌گیری شدید در قلب لندن کارهای پزشکی جوان و جسور پرده از رازهای این بیماری برداشت.
اسم این پزشک جان اسنو بود (با آن جان اسنویی که احتمالاً به ذهن شما آمده متفاوت است) دکتر داستان ما بر عکس بسیاری از همکارانش فکر می‌کرد بیماری از طریق آب آلوده منتقل می‌شود و برای تست کردن تئوری خود مجبور شد یکی از بزرگ‌ترین آزمایش‌های آن زمان را انجام بدهد.
آب شرب لندن از رودخانه تایمز و به‌وسیله شرکت‌های خصوصی تأمین می‌شد. رودخانه در آن زمان آلوده به پسماندهای انسانی و صنعتی بود. دکتر اسنو در تحقیقات خودش متوجه شده بود که بعضی از شرکت‌ها به‌درستی آب را تصفیه نمی‌کنند. با بررسی آب مصرف شده توسط تعداد زیادی از مردم شهر و تفکیک منبع تهیه آب اسنو تقریباً مطمئن شده بود وبا از طریق آب منتقل می‌شود.
در همین سال‌ها یک همه‌گیری بزرگ وبا در لندن اتفاق افتاد. در مدت کوتاهی چند صد نفر بر اثر بیماری کشته شدند. بیمارستان پر از بیمار بود و امیدی برای بهبود وضعیت وجود نداشت. دراین‌بین اسنو به‌شدت کار می‌کرد تا منشأ بیماری را کشف و تئوری خود را ثابت کند.
اسنو که تقریباً مطمئن بود آب آلوده عامل بیماری است. برای پیداکردن منشأ مشکل دست به ابتکار جالبی زد که جلوتر از زمان خودش بود.
او که قبلاً داده‌های مربوط به بیماران را جمع‌آوری کرده بود نقشه‌ای از شهر لندن تهیه کرد و شروع به علامت‌گذاری آدرس و محل زندگی بیماران وبایی بر روی نقشه شهر کرد. محل زندگی بیماران با رسم نقطه‌هایی روی نقشه مشخص شدند.
این نقشه، پراکندگی و تجمع بیماری را روی جغرافیای شهر نشان می‌داد. حال زمان آن بود تا داده ای جدید به نقشه اضافه و معما حل شود.
پمپ‌های دستی آب در سطح شهر یکی از راه‌های تأمین آب شرب برای مردم بود. اسنو با اضافه کرد محل این پمپ‌ها بر روی نقشه و مقایسه آن با پراکندگی بیماری به نتیجه جالبی رسید.
نقشه پراکندگی بیماری و همپوشانی آن با مکان پمپ آب
بیماری در اطراف یکی از پمپ‌های آب متمرکز بود. تقریباً تمام بیماران از این آب استفاده کرده بودند. بعداً مشخص شد بیمارانی که فاصله زیاد با پمپ آب داشتند هم آب شرب خود را ازآنجا تأمین می‌کردند. معما حل شده بود. دسته تلمبه آب عمومی داخل خیابان جدا شد تا کسی از آن استفاده نکند. بیماری به‌سرعت فروکش کرد.
جان اسنو با جمع‌آوری دو نوع داده و تطبیق آن روی نقشه توانست همبستگی معنی‌داری بین داده‌ها ایجاد بکند و از این طریق جان بسیاری را نجات داد. تحقیقات بعدی مشخص کرد نشت فاضلاب به لوله‌های آسیب‌دیده آب شرب علت وقوع بیماری بوده است.
اسنو در سن 45 سالگی بر اثر سکته قلبی فوت کرد و نتوانست پذیرفته‌شدن تئوری‌هایش توسط جامعه علمی را به چشم خود ببیند. ارزش کارهای او پس از مرگش مشخص شد. امروزه از جان اسنو به‌عنوان یکی از پدران بهداشت عمومی یاد می‌شود.
در همان زمان که اسنو در حال یافتن منشأ همه‌گیری بیماری بود. در گوشه‌ای از شهر لندن پرستاری دلسوز برای نجات بیماران وبایی تلاش می‌کرد.
اسم فلورانس نایتینگل را حتماً شنیده‌اید. بانویی که پایه‌گذار پرستاری نوین در دنیا به شمار می‌رود. مشهور است که فلورانس شب‌ها را تا صبح درحالی‌که شمعی در دست داشت در بیمارستان راه می‌رفت و احوال مریض‌ها را جویا می‌شد. در آن زمان او چهره‌ای شناخته شده در جامعه و سمبل فداکاری بود. اما کمتر کسی می‌داند پرستار داستان ما یک آماردان کارکشته و پیشرو هم بود.
فلورانس یکی از اولین زنانی بود که پا به ارتش گذاشت. در آن زمان جنگی بین چند دولت متحد با امپراطوری بزرگ عثمانی درگرفته بود. اخبار جنگ و آمار کشته‌ها به گوش مردم می‌رسید فلورانس به همراه 30 پرستار دیگر عازم جبهه شد تا از زخمی‌های جنگ نگهداری کند.
زمانی بیمارستان‌های ارتش را که به چشم دید با حقیقتی تلخ روبرو شد . وضع مجروحان و نگهداری از آنها اسف‌بار بود. در واقع بیشتر تعداد کشته‌های جنگ مربوط به میدان نبرد نبود. برعکس آمار اصلی تلفات جنگ مربوط به زخمی‌هایی بود که در بیمارستان‌های ارتش بستری بودند و به علت رسیدگی ضعیف و شرایط محیطی بد بیمار می‌شدند و جان خود را از دست می‌دادند.
در بازگشت از جنگ فلورانس عزمش را برای تغییر وضعیت موجود جزم کرده بود. دانش ریاضی و آمار به کمکش آمد. او آمار مرگ‌ومیر سربازان، علت مرگ آنها و داده‌هایی ازاین‌دست را در مدت حضورش در جبهه نبرد جمع‌آوری کرده بود.
ناتینگل داده‌ها را جمع‌آوری و مرتب کرد و سپس راهی پیدا کرد تا این داده‌ها را به شکلی نمایش بدهد که برای همه آدم‌ها قابل‌فهم باشد. هدفش از این کار نشان‌دادن وضع وخیم سربازان بود و مخاطب او هم اعضای مجلس و دولت بودند که خیلی از آمار و ریاضیات سر در نمی‌آوردند.
فلورانس برای نمایش دادن اطلاعات از نمودارهای دایره‌ای خاصی استفاده کرد که بعدها به دیاگرام رز ناتینگل معروف شد.
آمار دروغ نمی‌گفت! و نمودارها به‌خوبی علل تلفات را نشان می‌داد. توضیحات او قانع‌کننده بود تلاشش نتیجه داد و توانست حمایت‌هایی را در دولت و خارج از آن جلب کند حتی تعدادی از ثروتمندان هم برای کمک به او دست‌به‌کار شدند و مبالغی را برای تأسیس بیمارستان‌های جدید و مدرن در اختیارش گذاشتند.
نایتینگل بعدها تحقیق مشابهی را در هند انجام داد و گزارش پر و پیمانی را درباره لزوم توجه و ارتقا بهداشت عمومی در هند به دولت و مجلس ارائه کرد. فعالیت‌های او و سایر فعالان این حوزه مثل دکتر اسنو نهایتاً باعث افزایش ۲۰ساله شاخص امید به زندگی مردم انگلستان در ابتدای قرن بیستم میلادی شد.
فلورانس نایتینگل هرگز ازدواج نکرد. او اولین مدرسه پرستاری مدرن را تأسیس کرد و سال‌ها برای بهبود بهداشت عمومی و خدمت به نوع بشر جنگید.
از فلورانس ناتینگل باید به‌عنوان یکی از پیش‌گامان مصورسازی داده یادکرد تلاش‌های او درباره رساندن مفاهیم آماری با زبان گرافیکی جان صدها هزار نفر را نجات داد.
