تحلیل کسب و کار چیست؟

دکتر محمد احمدزاده ( PhD,PMP,ACP,ITIL,COBIT)

آدرس لینکدین: https://www.linkedin.com/in/mohammad-ahmadzadeh

مقدمه

احتمالاً در سازمان خودتان به این چالش برخورده­ اید که برای مثال برنامه ­ریزی استراتژیک شما به مشکل برخورده و یا به صورت کامل اجرا نشده باشد. شاید هم عدم هماهنگی و یکپارچگی در رویکردهای بازاریابی همواره برای شما یک چالش جدی بوده و تیم ­های درگیر این کار نتوانسته­ اند انتظارات مورد نظر را برآورده سازند. اگر یک محصول تولید می­کنید یا خدمتی را به مشتری ارائه می­کنید، به احتمال زیاد می­توان حدس زد که با عدم تحویل کالا یا خدمت به موقع به مشتری رو به رو شده ­اید و همواره سعی در این داشتید که کارها را همان طور که برنامه ­ریزی کرده ­اید به انجام برسانید. به همین خاطر احتمالاً به ذهنتان خطور کرده که چطور می­توان مانند یک کارآگاه مسائل مهم سازمان را  به صورت اصولی و حساب شده آنالیز و بررسی کرد و به راه­ حل­ های منطقی رسید. اگر با این سوال مواجه شده­ اید یا با مشکلات و مسائلی که در بالا به عنوان نمونه مطرح شد دست و پنجه نرم کرده­ اید، این مقاله بسیار به کمک شما خواهد آمد. هدف ما در این مقاله و مقالات آتی این است که آموزش دهیم چطور می­توانیم با بررسی دقیق سازمان و کسب و کارمان ریشه مشکلات و یا مسائل­مان را شناسایی کنیم و برای آن­ها راهکار مناسب ارائه دهیم؛ که به این فرآیند اصطلاحاً تجزیه و تحلیل کسب و کار اطلاق می­شود.

تجزیه و تحلیل کسب و کار براساس رویکرد BABOK چیست؟

شاید این سوال در ذهنتان به وجود بیاید که برای تجزیه و تحلیل کردن کسب و کارمان از کجا باید شروع کنیم و آیا یک نظام مشخص برای این کار وجود دارد؟ برای اینکه سازمان­ها و کسانی که کار تجزیه و تحلیل کسب و کار را انجام می­ دهند یک فهم مشترک از روند اجرای کار داشته باشند و طبق یک اصول مشخص این فرآیند را طی نمایند، موسسه IIBA در کانادا در آخرین نسخه خود کتابی را منتشر کرد به نام Business Analysis Body of Knowledge که به اختصار به آن BABOK اطلاق می­شود.

پیکره دانش تحلیل کسب و کار یا همان BABOK که آخرین نسخه آن، ویراش سوم بوده و  در سال ۲۰۱۵ میلادی منتشر شده است، منبع مهمی برای تحلیلگران کسب و کار است تا از وظایف و فعالیت هایی که باید انجام دهند آگاهی داشته باشند و بدانند چه صلاحیت هایی برای این کار الزامی است. در هر کسب و کاری، از چه منظری به آن کسب و کار نگاه کنند و  یاد بگیرند که از چه تکنیک هایی برای تجزیه و تحلیل دقیق تر کسب و کار خود استفاده نمایند. در واقع هدف از نگارش این اصول این است که فرآیند تجزیه و تحلیل کسب و کار ما را سازمان­دهی کند و از کارهای و فعالیت­های پراکنده در این زمینه و استفاده از ابزارهای ناشناخته و بعضاً اشتباه جلوگیری نماید.

دوره آموزشی مرتبط با این مقاله

طبق اصول تعریف شده توسط این موسسه تجزیه و تحلیل کسب و کار فارغ از اینکه در چه سطحی قرار داریم از قدم ­های زیر تشکیل شده است که در اصطلاح به این 6 قدم­ حوزه دانش می­گویند. این قدم­ ها عبارت اند از:

• برنامه ریزی و پایش فرایندهای تحلیل کسب و کار
• استخراج نیازمندی ها و تعاملات
• مدیریت چرخه حیات الزامات
• آنالیز استراتژی
• آنالیز الزامات و تعریف طراحی
• ارزیابی راه کارها

این مراحل با یکدیگر می­توانند در ارتباط باشند، شکل زیر این نحوه ارتباط را نشان می ­دهد:

همان طور که مشاهده می­کنید این مراحل شامل دو چرخه می­شود:

• یک چرخه بیرونی که در آن مراحل برنامه­ ریزی و پایش فرایندهای تحلیل کسب و کار، مدیریت چرخه حیات الزامات و استخراج الزامات و تعاملات با هم در ارتباط هستند.
• یک چرخه درونی که در آن مراحل آنالیز استراتژی، آنالیز الزامات و تعریف طراحی و ارزیابی راه کار در یک چرخه قرار می­گیرند.

برای درک بهتر موضوع در ذیل این قدم­ ها را به اختصار توضیح می­دهیم و در مقالات آتی آن­ها را به صورت مفصل و با جزئیات شرح خواهیم داد.

این نمودار بیان می­کند که یک فرآیند تجزیه و تحلیل کسب و کار ابتدا با برنامه­ ریزی شروع می­شود. یعنی فرد عهده ­دار این مسئولیت به نام تجزیه و تحلیل­گر کسب و کار ابتدا برنامه ­ریزی می­کند که با چه روشی (سنتی یا چابک)، در چه بازه زمانی، با چه ابزارهایی و با چه ذینفعانی قرار است به آنالیز سازمان بپردازد. بعد از مشخص شدن این مرحله تیم تجزیه و تحلیل­گر وارد سازمان می­شود و مشکلات و الزاماتی که سازمان با آن رو به رو هست را استخراج می­کند. در اینجا منظور از الزام آن نیازی است که سازمان در حال حاضر با آن رو به رو است و نیاز به رفع یا بهبود آن دارد مثل کاهش ضایعات، اخذ استاندارد مدیریت کیفیت، پیاده­ سازی برنام ه­ریزی استراتژیک و… . بعد از اینکه این الزامات شناسایی شدند می­بایست اولویت­ بندی شوند.

بعضی از الزامات هستند که برای سازمان مشخص است ولی بعضی دیگر برای سازمان مشخص نیست و این تجزیه و تحلیل سازمان است که باعث می­شود این الزامات، نیازمندی­ها و یا مشکلات خودشان را نشان دهند. به همین خاطر باید برنامه پاسخ به این نیازمندی­ ها را اولویت ­بندی نماییم. به موازی این کار باید این نکته را بررسی کنیم که آیا این اولویت­ بندی­ ها در جهت اهداف استراتژیک و کلان سازمان هستند یا خیر، از این­رو مرحله آنالیز استراتژی را انجام می­دهیم. بعد از مشخص شدن الزامات اولویت­ دار که با اهداف سازمان هم در تعامل هستند یک راهکار تعریف می­کنیم و آن را به تیم اجراکننده در سازمان تحویل می­دهیم و همراه با آن تیم تا به نتیجه رسیدن راهکار پیش می­ رویم.

تجزیه و تحلیل کسب و کار بر اساس BABOK در کدام سطوح سازمان انجام می­گیرد؟

همان طور که در بالا ذکر شد ممکن است مشکلات و یا مسائلی را که در سازمان با آن رو به رو هستید همیشه در یک سطح نباشند. به مسائلی که در سطوح بالای سازمان مانند برنامه­ ریزی استراتژیک یا تعیین اهداف سازمان جای می­گیرند، سطح استراتژیک می­گوییم. سطوح تیم­های مختلف مانند تیم بازاریابی و فروش و تیم تحقیق و توسعه که به برآورد اهداف سازمان کمک می­ نمایند سطح تاکتیک می ­نامیم؛ و در انتها تیم ­های کوچک هر بخش که کار را انجام می­دهند و یک خروجی به سازمان تحویل می­دهند سطح عملیاتی نام می­گیرند. لذا برای تجزیه و تحلیل کسب و کار این سه سطح را می­توانیم تعریف کنیم:

• سطح استراتژی
• سطح تاکتیکی
• سطح عملیاتی

پس همان طور که مشاهده می­کنیم آنالیز کردن سازمان تنها معطوف به سطوح بالای آن یا برعکس به سوطح پایین آن نمی­شود و هر سطحی را می­توان مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

5 رویکرد تحلیل کسب و کار بر اساس استاندارد BABOK

شاید این سوال در ذهنتان به وجود بیاید که سازمان ما از قبل می­داند که دنبال چه چیزی هست و قرار هست به چه سمتی حرکت کند، در این حالت آیا امکان­پذیر هست که با یک رویکرد مشخص کار تجزیه و تحلیل انجام شود؟ بله؛ موسسه IIBA در اصول تجزیه و تحلیل کسب و کار خود 5 رویکرد یا به اصطلاح چشم­انداز را تعریف کرده است که سازمان­ها می­توانند از این دریچه به سازمان خود نگاه کنند.

دوره آموزشی مرتبط با این مقاله

الان بسیاری از سازمان­ ها به دنبال چابک ­سازی مجموعه خود هستند، لذا یکی از چشم ­اندازهای تعریف شده بحث چابک می ­باشد. از سوی دیگر سازمان ­هایی دنبال هوشمندسازی کسب و کار خودشان هستند، به همین خاطر می­ان تجزیه و تحلیل را با این رویکرد انجام داد. مدیریت فرآیندها، معماری سازمان و فناوری اطلاعات دیگر چشم­اندازهایی هستند که می­توان از طریق آن­ها سازمان را آنالیز کرد.

1. چشم انداز چابکی (Agile)
2. چشم انداز فناوری اطلاعات (IT)
3. چشم انداز مدیریت فرایندهای کسب و کار (BPM)
4. چشم انداز معماری و ساختار سازمانی (Architecture)
5. چشم انداز هوشمندی کسب و کار (BI)

مهارت ها و شایستگی های 6 گانه تحلیل گر کسب و کار

علاوه بر موارد فوق، BABOK به 6 دسته مهارت ­ها و شایستگی های مختص تحلیلگر کسب و کار اشاره می نماید که برای موفقیت تحلیل گر کسب و کار و یا تیم الزامی است. این 6 دسته مهارت و شایستگی عبارتند از:

1. تفکر تحلیلی و حل مساله
2. خصوصیات رفتاری
3. دانش کسب و کار
4. مهارت های ارتباطی
5. مهارت های تعامل
6. آشنائی با ابزارها و تکنولوژی

نقش تحلیل­گر کسب و کار چیست؟

تحلیل­گر کسب و کار که به اختصار به آن BA (Business Analyst) گفته می­شود یک شخص یا تیمی است که مراحل مختلف آنالیز کردن کسب و کار را انجام می ­دهد. تحلیل­گر با دانش تجزیه و تحلیل کسب و کار 6 قدم تعریف شده (حوزه دانش) را در سطوح مورد نظر سازمان یعنی استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی انجام می ­دهد. بر اساس چشم ­اندازهای پنج گانه­ای که تعریف گردید می­توان دریافت که تحلیل­گر کسب و کار می­تواند در حوزه­‌های مختلفی ایفای نقش کند.

نظرات و سوالات ارزشمند تان را با من و در پایین همین مطلب به اشتراک بگذارید.

ارادت- محمد احمدزاده

• آدرس ایمیل: Info@ahmadzadeh.academy
• آدرس ایمیل: info@mohammad-ahmadzadeh.com
• وبسایت شخصی: https://mohammad-ahmadzadeh.com/