اسیدهای چرب امگا ۳ به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند .
به‌طورکلی روغن‌ها و چربی‌ها از مهمترین اجزای تشکیل دهنده غذای انسان به شمار می‌آیند. چربی‌ها در سلولها و بافتهای بدن وجود دارند و در ساختمان غشای سلولی نقش مهمی ایفا می‌نمایند.
از آنجا که یک گرم چربی در بدن معادل 9 کیلوکالری، انرژی تولید می‌کند که این مقدار بیش از دو برابر کربوهیدرات‌ها (قندها) و پروتئین‌هاست، در نتیجه می‌توان از چربی‌ها برای کودکانی که رشد خوبی ندارند در هر وعده غذایی به غذای آنها اضافه نمود.
اسیدهای چرب از اجزای تشکیل دهنده چربی‌ها است که بدن قادر به تولید انواع ضروری آن نیست و باید از طریق ماده غذایی تامین گردد که از آن جمله‌اند: امگا3 و امگا6. اسیدهای چرب امگا3 به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند.
این اسیدهای چرب همچنین در تنظیم کلیه عملکردهای زیست شناختی، دستگاه قلبی و عروقی، تولید مثل، ایمنی و عصبی به کار می‌روند.
نام دیگر امگا3 اسید لینولنیک و نام دیگر امگا6 اسید لینولئیک می‌باشد. برای آنکه بدن ما بتواند از امگا3 و امگا6 موجود در مواد غذایی، مشتقات مورد نیاز خود را بسازد بایستی آن دو ماده را به نسبت متعادل با یکدیگر دریافت کند.
نسبت ایده‌آل امگا6 به امگا3 می‌بایست 1:1 و حداکثر 4:1 باشد، اما متاسفانه این مقدار در افراد جامعه 11:1 تا 30:1 است یعنی مصرف امگا6 در اغلب موارد سی برابر بیش از امگا3 است.
پیشنهاد مجله پزشکی دکتر سلامی
امگا6 در تخم مرغ، مارگارین، گوشت قرمز، ذرت و غلات یافت می‌شود. امگا3 خاصیت ضد انعقادی دارد ولی امگا6 انعقاد خون را افزایش می‌دهد.
امگا3 در ماهی‌های روغنی مثل ماهی آزاد و قزل‌آلا همچنین در کنجد، دانه کتان و گردو یافت می‌شود. روغن سویا و روغن آفتابگردان نیز هردو اسید چرب برشمرده هستند.
به خاطر داشته باشیم 60درصد از مغز به چربی‌ها اختصاص دارد پس عملکرد صحیح مغز و سلول‌های عصبی و شبکیه چشم به اسیدهای چرب از جمله امگا3 وابسته است. امگا3 در بدن به پروستاگلندین‌ها و ایکوزانویید‌ها تبدیل می‌شود.
پروستاگلندین‌ها در تنظیم فشار خون، انعقاد خون، پاسخ‌های آلرژیک، عملکرد کلیه‌ها و دستگاه گوارش، تولید انرژی و تنظیم هورمون‌های جنسی نقش دارد.
مصرف امگا3 سبب کاهش کلسترول و تری گلیسیریدهای خون، کاهش فشارخون، کاهش وزن، پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، درمان و کاهش دردهای مفاصل، آرتریت روماتوئید و آرتروز می‌گردد.
از آنجا که امگا3 جذب کلسیم را افزایش می‌دهد و رسوب کلسیم را در بافتهای استخوانی تسهیل می‌نماید، سبب درمان پوکی استخوان می‌شود. همچنین این ماده در درمان افسردگی، خشکی چشم، کاهش دردهای قاعدگی، جلوگیری از تصلب شرائین و کاهش بروز سرطانهای سینه، تخمدان، پروستات و دستگاه گوارش موثر است و همچنین سبب درمان و پیشگیری از آلزایمر، آسم، اختلال کم توجهی بیش‌فعالی، میگرن، آکنه می‌شود.
مصرف این ماده سبب بهبود توان ذهنی و حافظه، جلوگیری از پیری زودرس، تثبیت انسولین و قندخون، افزایش سطح هورمون رشد و افزایش رشد عضلات می‌گردد و لذا مصرف این ماده به زنان باردار و شیرده توصیه می‌گردد زیرا چنانچه گفته شد این ماده در تکامل مغز و سیستم عصبی نیز نقش اساسی دارد.
با مصرف امگا3 مقاومت بدن در مقابل انواع سرطان افزایش می‌یابد و در نتیجه باعث کاهش رشد غده‌های سرطانی می‌گردد اما لازم به ذکر است افرادی که دچار اختلالات خونی هستند، کسانی که پوستشان به راحتی دچار کوفتگی و کبودشدگی می‌گردد، کسانی که از داروهای آسپرین و رقیق کننده خون استفاده می‌نمایند، افرادی که به غذاهای دریایی حساس هستند، افرادی که فشارخون بالا دارند ونیز کسانی که دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هستند نباید امگا3 مصرف کنند زیرا مصرف میزان امگا3، سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌نماید و اگر بیش از نیاز بدنمان از این ماده مصرف نماییم موجب اسهال، تهوع، کاهش جذب ویتامین‌های A,D,E,K (ویتامین‌های محلول در چربی) می‌گردد.
این اسید چرب به نور و حرارت و اکسیژن بسیار حساس است و در نتیجه این مواد باید در ظروف در بسته و در یخچال و دور از نور نگهداری شود. پیش‌تر گفتیم که امگا3 در روغن‌های ماهی موجود است.
پیشنهاد مجله پزشکی دکتر سلامی
علیرغم دانستن این نکته و نقش مصرف ماهی و سایر آبزیان در افزایش ضریب سلامت جامعه اما مصرف سرانه آبزیان در کشورمان اکنون 5کیلوگرم است که در مقایسه با مصرف سرانه جهانی ناچیز است.
امگا3 کلید هوش کودکان است در نتیجه مادران باردار باید در هفته یک تا دو بار مصرف نمایند از طرفی این ماده باعث کاهش خطر تولد نوزاد نارس می‌گردد و با افزایش رشد سریع مغز جنین، توان هوشی را در کودکان زیاد می‌نماید.
تحقیقات علمی‌حاکی از آنند که سطح امگا3 در خون افراد مبتلا به افسردگی کمتر از افراد عادی است. جالب اینکه اگر در افراد افسرده این میزان پایین‌تر از حد معمول باشد امکان خودکشی آنها تا 8 برابر نسبت به افراد افسرده‌ای که این مشکل را ندارند (علیرغم افسرده بودن، میزان امگا3 طبیعی دارند) بیشتر می‌شود.
و از آنجا که یک زندگی پر از سلامت در کودکی نهفته است، دریافت منظم و صحیح اسید چرب امگا3 در این دوران و یا حتی در دوران جنینی سبب محافظت از بدن در مقابل بسیاری از امراض می‌شود. امراضی که منشأ بیماری‌های ناتوان کننده مزمن در کودکان است مانند آسم و آلرژی، اختلالات یادگیری، بیش فعالی و پرخاشگری.
کودک تا قبل از تولد، اسید چرب امگا3 مورد نیاز خود را از مادر تأمین می‌کند و پس از تولد این ماده را از شیر مادر به دست می‌آورد. آنچه که حائز اهمیت است گنجاندن غذای حاوی اسید چرب امگا3 در رژیم غذایی کودک بعد از شیرخوارگی است که می‌تواند در پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های کودکان مؤثر باشد. غلظت خونی امگا3 در بهار و تابستان کمتر از پاییز و زمستان است زیرا در بهار و تابستان کمتر از غذاهای دریایی استفاده می‌نماییم.
تحقيقات جديد نشان داده كه مصرف بيش از اندازه ي امگا 3 براي سلامتي افراد مضر است. محققان در پژوهشي كه يافته‌هاي آن در مجله «Prostaglandins» منتشر شده است، دريافتند: اسيدهاي چرب امگا 3 كه معمولا در ماهي يافت مي‌شود، در صورت مصرف بيش از اندازه مي‌تواند عواقب خطرناكي به همراه داشته باشد.
اسيدهاي چرب امگا 3 داراي خواص ضد التهابي هستند كه براي سلامت قلب و مسائل التهابي بسيار مفيدند. با اين حال محققان اظهار كردند: مصرف مقدار بيش از اندازه اسيدهاي چرب امگا 3 مي‌تواند عملكرد سيستم ايمني را دچار نقص كند. همچنين مصرف بعضي از مواد غذايي همچون تخم‌مرغ، نان، كره، روغن و آب پرتقال كه داراي امگا 3 هستند، همراه با مكمل روغن ماهي سطح اين ماده را در بدن افزايش مي‌دهد.
پیشنهاد مجله پزشکی دکتر سلامی
محققان مركز مطالعات سرطان «فرد هاچينسون» در آمريكا در اين رابطه اظهار داشتند: مصرف كپسول‌هاي امگا 3 نه تنها از خطر بروز سرطان پروستات نمي‌كاهد بلكه احتمال بروز موارد كشنده اين بيماري را تا 70 درصد افزايش مي‌دهد. اين پژوهشگران معتقدند كه هيچ مدرك قطعي وجود ندارد كه ثابت كند مكمل‌هاي غذايي براي سلامت انسان سودمند هستند.
پژوهشگران مركز هاچينسون در اين تحقيق، خون 834 مرد مبتلا به سرطان پروستات را با خون 1393 مرد سالم مقايسه كردند. نتايج نشان داد مرداني كه ميزان امگا 3 در خونشان در بالاترين حد است 71 درصد بيش از ديگران در معرض خطر ابتلا به نوع كشنده سرطان پروستات هستند.
به علاوه در اين افراد خطر ابتلا به نوع خفيف‌تر اين سرطان 43 درصد افزايش مي‌يابد. اين محققان مي‌گويند: هنوز روشن نيست اين چربي چگونه باعث رشد تومور مي‌شود اما برخي حدس مي‌زنند كه شايد امگا 3 سيستم ايمني را ضعيف مي‌كند و يا اينكه به مولكول وراثتي دي‌ان‌اي آسيب مي‌زند.
با اين حال برخي از كارشناسان مركز مطالعات سرطان انگليس مي‌گويند: شواهد مربوط به نحوه تاثيرگذاري امگا 3 بر سرطان پروستات متناقض هستند و متاسفانه تحقيق اخير نيز اين تناقض‌ها را حل نكرده است.
نتايج به دست آمده از بررسي تاثير روغن ماهي بر درمان يا جلوگيري از آريتمي قلبي كه ممكن است به مرگ منجر شود نشان مي‌دهد كه روغن ماهي در برخي از موارد باعث تشديد آريتمي در افراد مي‌شود. اگر سابقه بيماري قلبي داريد، قبل از مصرف روغن ماهي با پزشك خود مشورت كنيد.
آريتمي قلبي زماني رخ مي‌دهد كه ايمپالس‌هاي الكتريكي قلب كه ضربان قلب را تنظيم مي‌كنند دچار اختلال شوند. قلب شما از طريق انقباض به اين ايمپالس‌هاي الكتريكي واكنش نشان مي‌دهد.
انقباض دهليز و بطن قلب باعث پمپاژ و انتقال خون به ساير نقاط بدن مي‌شود. اگر انقباض دهليز و بطن در زمان مناسب رخ ندهد، قلب قادر به پمپاژ صحيح خون نخواهد بود.
نگارش : علیرضا باقری سلامی
