یادگیری آسان با تکرار به چه معناست؟ همۀ ما این تجربۀ وحشتناک را داشته ایم که پس از گذرِ چند روز، چند هفته، چند ماه یا چند سال، مهارت ها یا آموخته هایمان را از یاد برده ایم؛ مثلاً ممکن است در گذشته، یک قطعۀ موسیقی را چشم بسته می نواختیم؛ اما وقتی مدتی از آن فاصله گرفتیم، به طور کامل آن را فراموش کردیم. این موضوع در مورد مطالب درسی دانش آموزان و دانشجویان هم وجود دارد؛ برای مثال، بسیاری از دانش آموزان وقتی وارد هفتۀ جدید تحصیلی می شوند، مطالبی را که هفتۀ پیش آموخته اند، فراموش می کنند؛ حتی مطالبی را که هنگام تدریس به خوبی یاد گرفته بودند؛ اما این موضوع اصلاً جای نگرانی ندارد، چرا که مطالب جدید باید همواره تکرار شوند تا به خوبی درک و به یاد سپرده شوند. در این مطلب، در مورد تاثیر شگفت انگیز تکرار بر مغز انسان و نحوۀ صحیح تکنیک تکرار، خواهیم گفت. با دانیون همراه باشید.
شاید این سوال در ذهنتان ایجاد شده باشد که آیا تکرار برای همه ضروری است یا اینکه فقط عدۀ خاصی به آن نیاز دارند؟ باید بگوییم که تکرار برای همۀ دانش آموزان و دانشجویان ، صرف نظر از توانایی یا سن آن ها، ضروری است.
شاید این گونه به نظر برسد که برخی از دانشجویان ، در مقایسه با دیگران، حافظۀ قوی تری دارند؛ اما این قوی بودن، به این دلیل است که برخی از آن ها، روندِ تکرار را به طور طبیعی و خودکار در ذهنشان انجام می دهند؛ برای مثال، در مسیر بازگشت به خانه یا هنگام صحبت با دوستان خود، آنچه را آموخته اند، در ذهنشان مرور می کنند یا اینکه به آن مطالب فکر می کنند. دانشجویان دیگر، این روند را به طور خودکار انجام نمی دهند؛ به همین دلیل، باید با آگاهی این عمل را انجام دهند؛ در نتیجه، تکرار مطالب درسی، از ضروری ترین ابزارهای یادگیری به شمار می آید. اگر دانش آموزان و دانشجویان ، مطلبی را به خوبی بیاموزند؛ اما آن را تکرار نکنند، پس از گذرِ یک ماه، ۲۰ درصد از آن مطلب در ذهنشان باقی خواهد ماند و پس از گذرِ دو ماه، فقط ۵ درصد از آن را به خاطر خواهند داشت.
همان طور که پیش تر گفتیم، تاثیرِ معجزه آسای تکرار در یادگیری، بر هیچ کس پوشیده نیست؛ اما جالب است بدانید که تکرار، سبب ایجاد تغییرات فیزیکی در مغز می شود. توصیفِ عملکردِ دقیقِ مغز، کار ساده ای نیست. مغز ما از یاخته های عصبی متعددی تشکیل شده است. این یاخته ها با استفاده از سیگنال های الکتریکی با یکدیگر گفت و گو می کنند.
بخشِ بزرگ یاخته های عصبی، از دندریت تشکیل شده است؛ ساختاری که سیگنال ها را از دیگر سلول های بدن دریافت و تفسیر می کند. آکسون یا آسه، بخشِ دیگری از یاخته های عصبی را تشکیل می دهد و ساختارِ آن شبیه یک سیم بلند است. آکسون، سیگنال ها را از یاخته ای به یاختۀ دیگر منتقل می کند؛ به عبارت دیگر، آکسون مسیر گذرِ سیگنال ها محسوب می شود. سطحِ آکسون با ماده ای سفید به نام ملین پوشانده شده است؛ در واقع، ملین نقش عایق را ایفا می کند. آکسون های ملین پوش‌شده، مادۀ سفید مغز را تشکیل می دهند که مکملی برای مادۀ خاکستری مغز هستند. جالب است بدانید هر چه عایق بندی آکسون، محکم تر باشد، سیگنال ها زودتر از یاخته ای به یاختۀ دیگر عبور می کنند.
و اما این عایق ملینی را چگونه غلیظ و محکم کنیم؟ وقتی مشغول انجام کاری هستیم، یاخته های عصبی هم به آن کار مشغول می شوند و شروع به پرتاب سیگنال های عصبی می کنند و در نهایت، یک شبکۀ فعال سلولی را تشکیل می دهند. یکی از تاثیراتِ تکرارِ یک عمل یا یک مطلب، افزایشِ ملین در اطراف شبکه است که در نهایت، به افزایشِ سرعتِ پردازشِ سیگنال های سلول منتهی می شود؛ به عبارت دیگر، می توان گفت که تکرار مداوم، سببِ ساخته شدنِ ملین در مغز می شود. هرچه مطلب یا کاری را بیشتر تکرار کنیم، غلظتِ ملین بیشتر می شود و مطالب به مدتِ بیشتری در مغز ما باقی می مانند. اگر مطلب یا عملی را تکرار نکنیم، آن یاخته های عصبی با مرگِ تدریجی از بین می روند و اثری از آن مطلب نیز در حافظه باقی نمی ماند.
تکرار در فاصله های زمانی مشخص یا Spaced repetition ، بهترین و قدرتمندترین روش موجود برای به یاد سپردنِ مطالب درسی و غیر درسی به شمار می رود. به کمک این روش، می توانید حجمِ زیادی از مطالب را در گذرِ زمان به ذهن بسپارید.
اما عملکردِ این تکنیکِ شگفت انگیز چگونه است؟ مغز ما برای تحلیل و پردازشِ مطالب، به زمان نیاز دارد و این تکنیک، زمان کافی را برای این تحلیل به مغز می دهد؛ در واقع، این فاصلۀ زمانی، باعث مستحکم شدن یاخته های عصبی می شوند و در نهایت، مطالب به طرز شگفت انگیزی به ذهن می چسبد.
اجازه دهید یک مثال ساده بزنیم تا بتوانید عملکردِ این تکنیکِ شگفت انگیز را به خوبی درک کنید. تصور کنید می خواهید یک دیوار آجری بسازید؛ اگر آجرها را به سرعت روی هم بگذارید، به طور حتم، دیوار مستحکمی نخواهید داشت؛ اما اگر با حوصله، بین دو آجر، ملات قرار دهید، آجرها محکم به یکدیگر می چسبند و دیواری سفت و محکم را تشکیل می دهند. تکنیک «تکرار در فواصل زمانی مشخص» نیز همین عملکرد را دارد؛ در واقع، هر فاصلۀ زمانی میان دو تکرار، مانند ملات عمل می کند و باعث می شود که مطلب در ذهنتان بماند. با این تکنیک، هر گونه اطلاعات یا مهارتی را می توانید تا پایان عمر در ذهن داشته باشید.
فاصلۀ بین هر تکرار می تواند از چند دقیقه یک بار شروع شود و به چند ماه یک بار ختم شود. برخی محققان نیز برنامه زیر را برای تکنیکِ تکرار در فاصله های زمانی مشخص پیشنهاد می کنند:
تکرار اول: یک روز
تکرار دوم: هفت روز
تکرار سوم: ۱۶ روز
تکرار چهارم: ۳۵ روز
دانش آموزان این نکتۀ مهم را در نظر داشته باشند که تکنیک تکرار و تمرین، کمک شگفت آوری در موفقیت و کسب نمرات بالای آن ها خواهد بود و همچنین راهی برای مدیریت استرس و غلبه بر آن به شمار می آید؛ چرا که اگر دانش آموزان مطالبی را که در طول سال یاد می گیرند، تکرار کنند و آن را به خاطر بسپارند، دیگر برای امتحانات، دچار سختی نمی شوند و نیازی به خواندن زیاد و خسته کردن خود ندارند و تنها با یک مرور بر درس های گذشتۀ خود می توانند نمرۀ بسیار مطلوبی را کسب کنند.
دانیون را در اینستاگرام دنبال کنید: dunion.app
سایت دانیون: dunion.ir
