لیسه ابزاری است برای مینیمالیست‌ها و کسانی که سادگی، مهم‌ترین فاکتور در طرح‌ها و سازه‌های آن‌ها به شمار می‌آید. این ابزار دستی از یک قطعه فلز کوچک مشابه کارت در ابعاد 6.5×12 سانتی‌متر و ضخامت 0.7 میلی‌متر تشکیل شده است. معمولا لیسهها به شکل مستطیل هستند اما شکل منحنی آن نیز وجود دارد. در گذشته این ابزار از تیغه‌های شکسته ساخته می‌شد. تیغه‌های فلزی بسیار باکیفیتی که هیچ کاربرد دیگری نمی‌توانست داشته باشند.
ابزارهای متفاوتی برای پرداخت و از بین بردن ناهمواری و زبری سطوح چوبی به کار برده می‌شود و یکی از این ابزارها لیسه چوب است که در ابعاد و اشکال مختلفی تولید می‌شود. بهترین زمان برای استفاده از این ابزار دستی ساده پس از رنده‌کاری و قبل از رنگ‌کاری سطح چوب بوده و غالبا در صنعت مبلمان سازی به کار برده می‌شود. این ابزار تمامی ناهمواری‌های سطح چوب را کاملا از بین برده و آن را آماده مرحله رنگ می‌کند.
لیسه‌ی کابینت نیز یکی از انواع لیسه‌های دستی بوده که قاب آن به شکل لیسه‌ی بال کبوتری است. یک جفت پیچ تیغه را محکم نگه داشته و یک عدد پیچ انگشتی قابلیت تنظیم تیغه را فراهم می‌سازد.
لیسه ابزاری کاربردی بوده و می‌توان آن را یکی از مفیدترین ابزارهای نجاری به حساب آورد. یک لبه تیغه این ابزار به منظور پرداخت چوب تیزتر است. عملکرد این ابزار دستی درست مشابه سنباده بوده و ذرات و بافت چوب را بلند نمی‌کند. ضایعات تولید شده در اثر استفاده از لیسه تراشه‌های چوبی ریز است و نسبت به سنباده متوسط مواد بیشتری از سطح چوب بلند می‌کند؛ اما خراشیدگی‌های کمتری روی چوب باقی می‌گذارد.
مزیت دیگر لیسه این است که به راحتی می‌توان تراشه‌های چوب را پاک کرد در حالی که براده‌های سنباده حفره‌های چوب را مسدود می‌کند. هیچ دستگاهی مانند تراشه قادر به صاف و صیقلی کردن سطح چوب نیست. لیسه ابزاری است مناسب پرداخت قطعات چوبی بسیار کوچک حتی کوچک‌تر از سطوحی که با رنده مشتی پرداخت می‌شود بدون این که هیچ آسیبی به چوب برساند.
لبه تیغه این ابزار دارای برآمدگی‌های بسیار ریزی است که با چشم قابل دید نبوده و آن را به ابزاری کارآمد برای صیقل داد سطوح تبدیل کرده است. فرآیند تیز کردن این ابزار به علت برآمدگی‌هایی که روی لبه تیغه دارد پیچیده‌تر از استفاده از آن است.
این ابزار هم مانند بسیاری از ابزارآلات برشی به مرور زمان تیزی خود را از دست داده و برای بالا بردن کیفیت کار باید تیز شود. تیز کردن این ابزار روش خاص خود را دارد که در ادامه به آن پرداخته شده است.
هنگامی که لیسه به جای تراشه گردوغبار تولید می‌کند، زمان تیز کردن آن است. این ابزار حتی بدون نیاز به سوهان یا سنگ تیزکن قابلیت تیز کردن دارد و تنها ابزار موردنیاز برای تیزکردن آن یک قطعه فلزی کوچک است. حتی با پشت مغار نیز می‌توان این کار را انجام داد. ابزار تخصصی برای تیز کردن لیسه، برنیشر نام دارد و استفاده از آن بسیار آسان است.
لیسه‌ای که لبه‌های آن بیش از حد کند شده باشد یا روی سطح چوب خط و خش به جای می‌گذارد باید با سوهان تیز شود. به این صورت که لیسه با گیره رومیزی ثابت نگه داشته شده و با سوهان به لبه تیز آن کشیده شود.
نکته مهم در تمام مراحل صاف بودن است. باید لبه تیغه کاملا صاف و عمودبر سطح لیسه باشد و لیسه زمانی آماده استفاده است که به اندازه‌ای تیز شده باشد که لبه‌های تیز آن را نتوان لمس کرد.
برای تیزکردن لیسه ابتدا باید سطح و سپس لبه‌های آن را تیز کنید. ابتدا فرآیند تیز کردن لیسه را با سنگ متوسط شروع کرده و با سنگ ظریف‌تر تکرار کنید. هدف ایجاد لبه کاملا صاف و تیزی است که قابل لمس کردن با دست نباشد.
قسمت هوشمندانه و پیچیده کار زمانی است که تیغه زیاد کند نشده باشد و فقط نیاز به تنظیمات داشته باشد.
ابتدا لیسه را کاملا صاف روی میز و برنیشر را در زاویه 5 درجه نسبت به لیسه قرار داده و به عقب و جلو بکشید. این کار باعث ایجاد آج‌هایی در لبه تیغه می‌شود. اگر هنگام استفاده از برنیشر متوجه هیچ صدایی نشوید به این معناست که فشار کافی وارد نمی‌کنید. پس از ایجاد ناهمواری روی لبه باید آن را برعکس کنید. اکنون برنیشر را در زاویه 45 درجه نسبت به تیغه قرار داده و روی تیغه بکشید. پلیسه‌های بزرگ‌تر را می‌توان در دو یا چند مرحله صاف کرد. اگر هر دو طرف لیسه را تیز کنید می‌توانید از هر دو سمت آن برای پرداخت سطوح چوبی استفاده کنید.
کار کردن با لیسه‌های مختلف، بسیار متفاوت از کار کردن با ابزارآلات برقی است. در این فرآیند باید این ابزار را با دو یا سه انگشت در قسمت جلو و انگشت شصت در قسمت پشت آن گرفته می‌شود و قسمت بالای آن را از خودتان دور نگه دارید. (زاویه 75 تا 80 درجه نسبت به سطح کار) به آرامی لیسه را فشار دهید تا سطح چوب را بتراشید، فشار کافی به عقب لیسه وارد کنید تا لبه پایینی آن یک منحنی جزیی ایجاد شود. این به معنی است که گوشه‌های لیسه مقدار خیلی کمی از چوب را می‌تراشد و مرکز لیسه با سطح چوب تماس داشته و آن را صاف و صیقلی می‌کند.
نکته: قبل از کار با لیسه ابتدا باید میزان تابیدگی آن را تست کنید. اگر انحنا آن بیشتر از حد استاندارد (1 الی 2 درجه) بود، باید تنظیم شود. به منظور تنظیم آن لیسه را روی سطح صافی قرار داده و با پیچ‌گوشتی روی سطح کشیده تا مقدار تابیدگی آن کم‌تر شود.
درست مانند زمانی که با رنده کار می‌کنید، ابتدا لیسه را به صورت اریب روی قطعه کار بکشید. اگر می‌خواهید سطح صاف‌تری داشته باشید، تیغه را با ضربه‌های طولانی‌تر روی سطح کار بکشید و تا جای ممکن انحنای کمتری به ابزار وارد کنید. زمانی به لیسه فشار وارد کنید که در حال حرکت است و در انتهای هر حرکت ابزار را از روی سطح کار بردارید. برای صاف کردن نهایی در جهت بافت چوب تیغه را بکشید و برای از بین بردن چسب‌های اضافی روی چوب نیز می‌توانید از این ابزار استفاده کنید.
از لیسهها می‌توان برای صاف کردن نواقصی چون گره‌ها استفاده کرد. این را به خاطر داشته باشید که تراشیدن بیش از حد یک ناحیه از سطح چوب می‌تواند باعث متمایز شدن آن از دیگر نواحی سطح چوب باشد. قانون کلی در رابطه با لیسهها این است که پس از هر دو یا سه مرحله تراشیدن، یک تراش کلی روی سطح چوب داشته باشید.
یکی از انواع لیسه چوب لیسه‌ی بال کبوتری است که تیغه آن روی بدنه‌ای به شکل بال کبوتر نصب می‌شود. این ابزار دستی غالبا برای سطوحی که دارای قوس و انحنا هستند به کار برده می‌شود و در انواع تخت، محدب و مقعر تولید می‌شود.
این لیسه در اشکال مختلفی چون قوس‌دار، منحنی، بته جقه و… تولید می‌شود و از آن برای صاف کردن سطوح ناهموار و ابزار خورده استفاده می‌شود.
این لیسه مستطیل شکل بوده و ضخامت آن بین 2 الی 3 میلی‌متر است. لیسه‌های مستطیل انعطاف پذیر بوده و هنگام تراشکاری با فشار انگشت شصت کمی انحنا در قسمت مرکز آن ایجاد می‌شود.
این ابزار شباهت زیادی به لیسه‌ی بال کبوتری دارد و دارای یک بدنه آهنی است که لیسه با پیچ داخل آن جای گذاری شده است. تراشیدن سطوح چوبی با استفاده از این ابزار بسیار آسان است.
فرآیند تیزکردن لیسه‌های کابینت کمی متفاوت‌‌تر از لیسه‌های دستی است. لبه لیسه‌های کابینت ابتدا با زاویه 45 درجه سوهان کشی می‌شود. در این مرحله قسمت پشت تیغه پلیسه‌ها ایجاد می‌شود که می‌توان با سنگ تیزکن آن‌ها را از بین برد. بدین منظور باید پشت لیسه را صاف روی سنگ قرار داد. قدم بعدی برای صیقل دادن آن چند حرکت مورب است.
حالا از برنیشر استفاده کنید. در حالی که لیسه را به صورت مورب بر روی میز کارتان نگه داشته‌اید، لبه پشتی آن را با چند حرکت به موازات سطح لیسه صاف کنید. سپس لیسه را با گیره ثابت نگه داشته و قسمت اریب آن را پرداخت کنید. ابتدا از زاویه مورب شروع کنید و به تدریج زاویه پرداخت را کاهش دهید و برنیشر را به صورت افقی حرکت دهید. آخرین حرکات باید زاویه کمتری “حدود 15 درجه” داشته باشد. در مرحه آخر تیغه را داخل لیسه جای گذاری کرده و به تراشکاری سطح ادامه دهید.
شاید لیسه در نگاه اول ابزاری کم مصرف به نظر برسد؛ اما یکی از ابزارهای مناسب پرداخت چوب است که برای بهبود کیفیت رنگ‌کاری سطوح چوبی از جمله چوب‌های پهن برگ مانند راش، گردو، چنار و بلوط به کار برده می‌شود.
منبع: سازوکار
بیشتر بخوانید: سنگ فرز چیست؟ کاربرد سنگ فرز و مقایسه انواع فرز
