این ترجمه تخصصی پزشکی که برایم انجام داده‌اند قابل‌قبول نیست. جمله‌ای که بارها شنیده‌ایم. بسیاری از مترجمین که متون معمولی را ترجمه می‌‌کنند، هرچند تجربه و توانایی خوبی درعلم زبان وقواعد آن دارند اما به دلیل آشنا نبودن به علم پزشکی نمی‌‌توانند ترجمه تخصصی پزشکی خوبی ارائه بدهند. از طرفی متخصصین پزشکی اندکی وجود دارند که دانش زبان خوبی داشته باشند برای همین این مشکل وجود دارد. در ادامه به راه حل‌هایی برای حل این مشکل میپردازیم:
ترجمه عادی برای ترجمه همه متون است. مترجم با دانش عمومی خود میتواند این کار را انجام دهد و فقط تسلط بر قواعد زبانی است که مهم است. اما ترجمه تخصصی به عرصه‌ی خاصی از علوم مثل حقوق، تکنولوژی یا پزشکی می‌‌پردازد که علاوه بر قواعد زبانی نیازمند تسلط کافی در یک یا دو عرصه علمی است.
این باور وجود دارد که برای ترجمه تخصصی پزشکی باید فرد مثلاً پزشک باشد یا تحصیل‌کرده‌ی پزشکی باشد تا بتواند ترجمه تخصصی پزشکی قابل قبولی ارائه دهد. در صورتی این باور اشتباه است. کسانی که هم پزشک باشند هم تسلط بر ترجمه روان و سلیس داشته باشند کم هستند. با جایگزینی ساده کلمات زبان مبدأ به زبان مقصد نمیتوان به ترجمه روان، سلیس و قابل قبول دست یافت. در عوض، افرادی که تجربه کافی و تسلط عالی بر فن ترجمه دارند و در عین حال، تمرکز خود را روی یک عرصه از علم، مثلاً پزشکی قرار داده اند بهتر از عهده این کار بر می‌‌آیند. این افراد سالها روی این زمینه علمی کار کرده اند با کلمات و مفاهیم آن آشنایی پیدا کرده اند.
همانطور که گفته شد فرد مترجم باید سالها تمرکز خود را در حوزه معینی مثل پزشکی قرار داده باشد. به این صورت میتوان او را فردی کارشناس در ترجمه تخصصی پزشکی دانست. هر چه در موضوع خاصی تسلط و معلومات بیشتری داشته باشیم، بهتر میتوانیم ترجمه خوبی ارائه بدهیم. ترجمه خوب به معنی جایگزینی کلمات از یک زبان به زبان دیگر نیست. بلکه مترجم باید کاملاً به رشته مورد نظر، و حتی موضوع مورد نظر تسلط داشته باشد. در مواجهه با هر کار جدیدی، مترجم باید اطلاعات زیادی در باره آن موضوع چه در زبان مبدأ و چه زبان مقصد کسب کند. این کار باعث دو اتفاق خوب میشود:
یکی از نکاتی که در ترجمه تخصصی پزشکی بسیار مهم است همین ترکیبات و اصطلاحات است. معمولاً دو یا سه کلمه با هم همراه شده و ترکیباتی را می‌سازد. عجیب این است که ترجمه تحت اللفظی از یک زبان به زبان دیگر هیچ همخوانی‌ای با هم ندارند. مثلاً ما عبارت Magnetic resonance imaging را اگر تحت اللفظی ترجمه کنیم میشود تصویربرداری تشدید مغناطیسی. در حالی که این ترجمه اشتباه است. درست آن «تصویرسازی تشدید مغناطیسی» است.
مطالعه از هر دو منبع میتواند این مشکل را حل کند. ولی گاهی مترجم اطلاعات زیادی هم از موضوع مورد نظر دارد ولی همیشه با ترکیبات روبرو میشود که مدیریت ترجمه آنها خود یک چالش است.
در ادامه با هم نگاهی میکنیم که چگونه میتوانیم این مانع را رفع کنیم.
همانطور که قبلاً گفتیم، مترجم تخصصی مدتها است که کار ترجمه در حوزه مشخصی را انجام می‌‌دهد. او تسلط خوبی در اصطلاحات و عبارات فنی و تخصصی رشته خودش دارد. ولی شما بقراط یا جالینوس هم که باشید همیشه اصطلاحات جدیدی پیش روی شما قرار می‌گیرد. علم پزشکی اقیانوسی وسیع است. تبحر و مهارت در رویارویی با عبارات جدید شما را به هدف خود می‌رساند. ما اینجا روشی به شما ارائه میدهیم تا بتوانید ترجمه تخصصی پزشکی خوبی داشته باشید و این کار را با ذکر مثال انجام میدهیم. هرچه باشد تمرین و دست به کار شدن از صحبت کردن بهتر است.
فرض کنید که ما در مسیر ترجمه خود با این عبارت Magnetic resonance imaging مواجه شویم. اینجا دو روش برای پیدا کردن معادل فارسی مناسب آن معرفی میشود.
در ادامه به توضیح این دو روش میپردازیم.
برای این که یک عبارت چند کلمه‌ای در موقع سرچ کردن چند تکه نشود و با هم جستجو شود از علامت " "، یا کوتیشن استفاده میشود. ترکیب مورد نظر را در داخل کوتیشن قرار میدهیم و به صورت “Magnetic resonance imaging” مینویسیم و جستجو میکنیم. میبینید که همه جا این سه لغت با هم آمده‌اند. حالا در کنار این عبارت، به فارسی یکی از کلماتی که معنی آن را میدانید و مطمئن هستید که انتخاب خوبی هست را بنویسید. مثلاً در این عبارتMagnetic به معنی مغناطیسی را انتخاب میکنیم و معادل فارسی آن را کنار عبارت مینویسیم. معادل‌هایی که دیگر فارسی‌زبانان برای این عبارت در نظر گرفته‌اند ظاهر میشود. در مورد این عبارت می‌بینیم که معنی تصویرسازی تشدید مغناطیسی ظاهر میشود.
همانطور که میبینید، کلمه imaging را تصویرسازی در نظر گرفته‌اند. حال آنکه اگر می‌خواستیم تحت‌اللفظی و کلمه به کلمه ترجمه کنیم معمولاً معنی این کلمه را تصویربرداری می‌نویسند که برای این عبارت تخصصی درست نیست. بنا بر این همیشه باید مواظب باشیم که چه عباراتی مصطلح و رایج است.
ویکیپدیا یک دایرةالمعارف یا دانشنامه است که توسط همکاری جمعی همه مردم جهان نوشته شده است. بعضیها می‌‌گویند که به همین دلیل اعتبار علمی ندارد. این سایت برای کسب معلومات بسیار خوب است ولی قابل استناد به عنوان یک منبع علمی نیست. با این وجود، خصوصیاتی دارد که میتوان در ترجمه تخصصی از آن کمک گرفت. مثلاً همانطور که دیده اید، هر کلمه یا ترکیب به زبانهای دیگر هم توضیح داده شده است. میتوانیم از همین خصوصیت در کار ترجمه تخصصی پزشکی نیز کمک بگیریم.
فرض کنید میخواهیم معادل همین عبارت Magnetic resonance imaging را به فارسی پیدا کنیم. به سادگی آن را سرچ میکنیم و می‌گردیم ببینیم آیا در ویکیپدیا مقاله ای برای آن هست. اگر باشد در همان اوایل صفحه سرچ ظاهر میشود. مقاله را باز میکنیم. در کنار صفحه به زبانهای زیادی برای این مفهوم مقاله ساخته اند. در صورت وجود زبان فارسی آن را باز میکنیم به سادگی از عبارت مورد نظر استفاده میکنیم.
این نوع سایتها مثل ویکیپدیا می‌توانند از نظرهای دیگری هم مفید باشند. میتوانیم موضوع اصلی ترجمه خود را در همین سایت جستجو کنیم. به این صورت میتوانیم دانش خود را درباره آن موضوع به زبان انگلیسی افزایش دهیم. همین طور معلومات خود را به زبان فارسی درباره آن افزایش دهیم. میتوانیم از مفاهیم و لینکهای مرتبط که در آن مقاله هست هم استفاده کنیم. مثلاً در همین صفحه Magnetic resonance imaging لغاتی مربوط به این موضوع هست. میتوان عبارت Schwann cell را دید. میتوانیم درباره آن معلوماتی به دست آوریم. همینطور با مطالعه مقاله فارسی این سایت میتوانیم معادل فارسی آن را ببینیم و بازهم معلوماتی کسب کنیم.
روشن است که برای ترجمه فارسی به انگلیسی هم همین روش‌های استفاده از کوتیشن یا استفاده از دایره‌المعارف قابل استفاده است.
از بحث‌هایی که داشتیم نتیجه می‌گیریم، ترجمه تخصصی پزشکی نیازمند هم دانش ترجمه ای بسیار بالا و نیز تسلط خوب به مفاهیم علم پزشکی به طور کل، و تسلط به موضوع مورد ترجمه به طور خاص است. دانش ترجمه ای خوب و تسلط به مفاهیم پزشکی زمان زیادی می‌برد و مترجم باید سالها در این مسائل کسب تجربه کند تا از عهده کار خود به خوبی بر بیاید. با این وجود در مطالب فوق روشهایی ذکر شد که مترجم میتواند کار خود را بهتر انجام دهد. اگر مترجم هستید و می‌خواهید پای به عرصه ترجمه تخصصی پزشکی بگذارید، با رعایت این اطلاعات می‌توانید اولین قدمها را برای تجربه این چالش بردارید. اگر به دنبال مترجمی هستید که کارتان را انجام دهد، اکنون میدانید که مترجم چه خصوصیات و مهارتهایی را باید داشته باشد. به این صورت، نتیجه نهایی ترجمه تخصصی پزشکی قابل قبول خواهد بود.
www.fagosit.ir
