فروش بنزین سهمیه بندی با قیمتی کمتر از قیمت بنزین آزاد و بیشتر از بنزین سهمیه اقدامی قانونی نیست، اما اوضاعی است که سهمیه بندی بنزین ایجاد کرده است و به هر حال در پمپ بنزین ها به صورت غیر قانونی و البته توجیه پذیر انجام می شود. اغلب فروشندگان بنزین سهمیه ای افرادی هستند که به واسطه داشتن خودروهای خاص از جمله وانت، نیسان، تاکسی و ... سهمیه بیشتر و قابل توجهی برای آنها و در کارت سوخت اختصاص داده شده است. این افراد در صورتی که از بنزین سهمیه ای خود در طول یک ماه استفاده نکنند، اقدام به فروش آن می کنند. منطقی هم نگاه کنیم، چنین کاری کاملا توجیه عقلانی دارد. زیرا بنزین سهمیه ای فقط برای خودروهای شخصی قابل ذخیره است. بنابراین خودروهای غیر شخصی در صورتی که بنزین سهمیه خود را در طول یک ماه استفاده نکنند، بنزین آنها سوخت می شود و از بین می رود. طبیعی است که مالکان چنین خودروهایی برای اینکه بنزین را از دست ندهند، اقدام به فروش بنزین کنند. این اقدام در نگاه کلی غیرقانونی است، اما موقعیت و وضعیتی است که سهمیه بندی بنزین فراهم کرده است و نشان می دهد که سهمیه بندی بنزین هنوز و همچنان می تواند عامل فساد باشد.
همه ما می دانیم که سوخت گیری با بنزین سهمیه برای هر لیتر 1500 تومان تمام می شود. همین بنزین به صورت آزاد با قیمت 3000 تومان برای هر لیتر نرخ گذاری شده است. این قیمت ها مصوب شده است و در تمام پمپ بنزین ها بر همین اساس سوخت گیری انجام می شود. اما قیمت فروش بنزین برای کسی که می خواهد بنزین سهمیه ای خود را بفروشد، بیشتر از 1500 و کمتر از 3000 تومان است. البته گاهی نیز همان 3000 تومان است و به صورت درصدی بین مالک کارت سوخت و جایگاه دار، تقسیم می شود. به این ترتیب که برای مثال جایگاه دار بنزین سهمیه ای یک نیسان یا وانت را به افرادی که برای بنزین زدن به پمپ بنزین مراجعه می کنند، لیتری 3000 تومان می فروشد. نصف این مبلغ یعنی 1500 تومان بین مالک کارت سوخت و اپراتور پمپ بنزین تقسیم می شود. مثلا برای هر لیتر 400 تومان سهم اپراتور می شود و 1100 تومان سهم مالک کارت سوخت. این روال گرچه درست نیست و به ضرر سیستم سوخت رسانی کشور است؛ اما به هر حال حقی است که برای مالک کارت سوخت محفوظ است و او می تواند بنزینی که استفاده نکرده است، به پول تبدیل کند. بی تردید هر کسی در این شرایط باشد، همین تصمیم را می گیرد و همین کار را انجام می دهد.
گرچه فروش بنزین سهمیه از لحاظ فردی و اجتماعی توجیه پذیر است و اقتصاد مریض و به طور کلی سهمیه بندی بنزین امکان انجام چنین کاری را فراهم کرده است، اما در هر صورت چنین کاری در قانون خلاف است و توجیه قانونی ندارد. بر اساس قانون کارت هوشمند سوخت غیر قابل واگذاری است. این کارت مانند کارت بانکی باید تنها توسط مالک آن استفاده شود. نهایتا این امکان وجود دارد که مالک کارت سوخت سهمیه بنزین خود را به اطرافیان و خانواده خود واگذار کند، اما اینکه به جایگاه های سوخت مراجعه کند و برای فروش بنزین اقدام کند، کار قانونی انجام نمی دهد. زیرا به نقل مستقیم از یک مقام مسئول، سهمیه ذخیره شده در کارت های هوشمند سوخت خودروهای شخصی و عمومی، بعد از اصلاح نرخ قیمت حامل‌های انرژی، فقط به شخص مالک خودرو اختصاص پیدا کرده است و اگر کارت به شخص دیگری سپرده شود، کاری غیرقانونی است. شاید جای داشته باشد که چنین رفتاری نیز در شمار خلافی خودرو وارد شده و نیاز به پرداخت قبض جریمه خودرو را ایجاد کند.
به گفته مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی، مکانیزم‌هایی برای شناسایی نحوه استفاده از کارت سوخت ها همچون اندازه گیری تعداد سوختگیری هایی که از یک کارت انجام می شود، وجود دارد که اگر فعال شود، کسی که کارت خود را واگذار کرده است، شناسایی شده و جرایمی به آن شخص تعلق می گیرد. این مدیر همچنین یادآوری کرده که واگذاری کارت سوخت به اشخاص نزدیک و وابستگان مالک خودرو شاید مشکلی ایجاد نکند، اما فروش سهمیه در جایگاه ها به مالکان خودروهای دیگر عملا مصداق فروش یارانه دولتی است و این کار مناسبی نیست و حتی در مقاطعی همچون مناطق لب مرز، امکان سوء استفاده از آن وجود دارد. لذا توصیه شده است که از کارت هوشمند شخصی استفاده شود و از فروش بنزین کارت سوخت، ممانعت به عمل آید. البته جریمه مجازات این اقدام غیر قانونی مشخص نیست، اما به هر حال بعد از اثبات این موضوع در مورد آن تصمیم گیری انجام می شود.
صرف نظر از موضوع فروش بنزین، این روزها که ویروس کرونا در ایران و در اقصی نقاط جهان به شدت در حال شیوع و گسترده شدن است، توصیه اکید و شدید شده است که هموطنان دفعات مراجعه به پمپ های بنزین را به حداقل ممکن کاهش بدهند و در صورت مراجعه فقط از اپراتور بخواهند که عملیات سوخت گیری را انجام دهد و تمام نکات و موازین بهداشتی فردی و اجتماعی را رعایت کنند و باک خودرو را در هر بار سوختگیری کاملا پر کنند تا کمتر مجبور باشند به پمپ بنزین مراجعه کنند. ظاهرا یکی از مناطقی که به شدت می تواند این ویروس را منتشر کند، پمپ های بنزین هستند. با توجه به اینکه یک فرد آلوده می تواند این ویروس را به همه اطرافیان و خانواده خود انتقال دهد، بنابراین توصیه می کنیم که حتما موازین بهداشتی را در هر بار مراجعه به پمپ های بنزین رعایت کنید. در غیر این صورت خطر و ریسک ابتلا به این بیماری و ویروس به شدت بالا می رود و هر احتمالی ممکن است.
جمع بندی
فروش بنزین سهمیه با قیمتی کمتر از قیمت بنزین آزاد و بیشتر از بنزین سهمیه یکی از کارهایی است که با سهمیه بندی بنزین شکل گرفته است. این اقدام گرچه توجیه قانونی کاملی ندارد، اما از لحاظ اقتصادی کاملا توجیه پذیر است و می تواند قانع کننده هم باشد. کاملا واضح است که بنزین سهمیه عاملی برای رشد فساد است. یکی از فسادهایی که بنزین سهمیه ای ایجاد می کند، پیدا شدن نرخ های مختلفی برای بنزین است که هر کس بسته به شرایطی که دارد، نرخ جداگانه ای برای فروش بنزین سهمیه ای خود مشخص می کند. اینکه در این باره چه طور و چگونه باید تصمیم گیری شود، به بررسی های سیاسی و اجتماعی بسیار دقیقی نیاز دارد.
