سند مهم دیگر در شرکتهای تولیدکننده دارویی فایل جامع سایت یا همون Site Master File که به اختصار SMF گفته میشه هست. در این سند مجموع فعالیتهای شرکت مربوط به بخشGMP و تجهیزاتش بیان میشه. بخشی از اون با نظامنامه کیفیت مشترک هست. اگر شرکت فقط فعالیت آنالیز یا بسته بندی را انجام میده، فقط همان بخش نیاز است که در SMF توضیح داده بشه. این فایل باید شامل اطلاعات کافی اما مختصر باشه به طوری که تعداد صفحات بیشتر از 25-30 صفحه نباشه. این سند همیشه باید به روز باشه و شماره ویرایش داشته باشه. وجود این فایل به بازرسان در برنامه ریزی و اجرای بازرسی کمک میکنه به همین دلیل مدرکی است که اصولا توسط بازرسان درخواست میشه.
این سند از بخشهای مختلف تشکیل شده که به اختصار توضیح داده میشه:
1) اطلاعات کلی شرکت یا General information
ابتدا توضیحی در خصوص اطلاعات کلی شرکت مانند نام وآدرس شرکت و کارخانه،شماره تلفن و آدرس ایمیل شرکت، زمینه فعالیت شرکت اینکه تولیدیه یا وارداتی و اینکه چه نوع ماده ای رو تولید یا وارد میکنه بیان میشه. نام تمامی محصولات شرکت باید در ضمیمه 2 این سند قرار داده بشه.
توضیح مختصری از فعالیت هر بخش مانند بخش تولید، آزمایشگاه، تضمین کیفیت، واحد بسته بندی و سایر بخشهای مربوط به GMP آورده میشه. یک کپی از مجوزهای تولیدی شرکت باید در ضمیمه 1 سند قرارداده بشه. نوع دارو یا محصول تولید شده در شرکت باید در ضمیمه دوم قرارداده بشه. لیست بازرسی های GMP طی 5 سال گذشته شامل روز، نام یا کشور بازرسی کننده باید بیان بشه و کپی آخرین مدرک بازرسی GMP ( Current GMP Certificate) در ضمیمه 3 قرار داده بشه. اگر فعالیت غیر دارویی هم در سایت انجام بشه باید در این بخش توضیح داده بشه.
2) سیستم مدیریت شرکت
توضیح مختصری در خصوص سیستم مدیریت کیفیت، وظایف مدیر تضمین کیفیت ، مدیر آزمایشگاه و مسئول فنی و مدیر تولید ذکر میشه. توضیح کامل در خصوص سابقه کار و تحصیل و شرح وظایف مسئول فنی داده میشه و پروسه آزاد سازی محصول نیز در این بخش توضیح داده میشه. برنامه بازرسی از بخشهای مختلف شرکت در یک جدول باید مشخص بشه و در این سند گذاشته بشه. ( این بخش رو میشه به نظامنامه کیفیت ارجاع داد). زنجیره تامین در شرکت هم باید به اختصار بیان بشه.سیستم تعیین صلاحیت شرکتهای تامین کننده مواد اولیه و دیگر مواد Critical باید توضیح داده بشه. در ضمیمه 4 این سند باید لیست تمام شرکتهای تامین کننده و تحت قرارداد به همراه آدرس و شماره اطلاعات تماس گنجونده بشه. اگر بخشی از پروسه تولید یا آنالیز به طور قراردادی توسط شرکت یا آزمایشگاه دیگری انجام میشه باید در این قسمت توضیح داده بشه. اینکه چطور اون شرکت یا آزمایشگاه برای این فعالیت انتخاب شده و برنامه بازرسی ازش به چه نحوی هست. روشهای آنالیز ریسک هم در این بخش به طور مختصر توضیح داده میشه. روش مرور کیفیت دارو ( Product Quality Review) هم توصیف میشه.
3) پرسنل :
تعداد پرسنل کارخانه به تفکیک هر واحد عنوان میشه. چارت سازمانی که به طور واضح ارتباط بین واحد مدیریت کیفیت، تولید و آزمایشگاه رو نشون بده هم در ضمیمه 5 این سند قرار داده میشه.سیستم و نحوه آموزش پرسنل برای بخشهای مختلف باید توضیح داده بشه. و نیازسنجی آموزشی( اینکه مشخص بشه هر واحد چه نیاز آموزشی داره و برای اون چه برنامه ای درنظر گرفته شده) باید در این سند موجود باشه.
برنامه معاینات دوره ای پرسنل برای تائید سلامت اونها باید موجود باشه. و اینکه برای حفاظت پرسنل چه روشهایی استفاده میشه تا در طول کار آسیب نبینند.( مثلا از دستکش یا کلاه استفاده میکنند. اگر با حلالها و مواد خطر ناک استفاده میکنند حتما ماسک استفاده میکنند. در شرکتهایی که از مواد بسیار خطرناک و سمی استفاده میشه که محافظتها بسیار شدیدتر هست .
4) تجهیزات و دستگاهها ( premises and equipment)
مساحت کارخانه و بخشهای مختلف اون عنوان میشه و یک نقشه کامل از کارخانه( Layout) که تمامی بخشهاش مشخص باشه و کلاس بندی و اختلاف فشار اتاقها در واحد تولید هم مشخص شده باشه در ضمیمه 6 آورده میشه.
نمونه ای از نقشه یا Layout کارخانه و به جزئیات بخشهای مختلفش آورده شده و ارتباط هر بخش با بخش دیگه نشون داده شده است.
توضیح مختصری در مورد تجهیزات و دستگاههایی که برای پروسه تولید، بسته بندی و آنالیز در شرکت استفاده میشه باید قید بشه. همچنین باید در خصوص سیستم هواساز( جهت تامین هوای مطلوب تولید برای دارو و یا پرسنل) و آبساز( جهت تولید آب مطلوب برای تولید دارو) و نقشه این دستگاهها توضیح داده بشه. نقشه این تجهیزات در ضمیمه 7 قرار داده میشه. اگر از هوای فشرده، نیتروژن یا بخار تمیز هم استفاده میشه باید توضیح مختصری در مورد اونها داده بشه. لیستی از تمام ماشینهای مهم که در تولید و آزمایشگاه استفاده میشه تهیه میشه و در ضمیمه 8 قرار میگیره.
در خصوص نحوه خنثی سازی مواد سمی که در پروسه تولید و آزمایشگاه استفاده میشه در این بخش توضیح داده میشه.
همه تجهیزات و دستگاهها در معرض استهلاک و خراب شدن هستن. از آنجایی که این تجهیزات اصولا گران هستند و هزینه زیادی برای شرکت ایجاد میکنن واحد فنی شرکت باید طی برنامه مشخص در بازه های زمانی تعیین شده این تجهیزات و دستگاهها رو بررسی بکنه و اگر ایرادی دارن رفعشون بکنه. به این پروسه Maintenance یا نگهداری میگن. برنامه زمانی این تعمیرات باید در SMF آورده بشه.
همچنین در زمینه نحوه پاکسازی بخشهای مختلف شرکت و تجهیزات هم باید شرح مختصری در SMFبیان کنیم.
اگر از سیستم های کامپیوتری برای امور GMP ( GMP Critical Computerized System) استفاده میشه باید در این قسمت توضیح داده بشه.همچنین در خصوص پروسه Validation, Qualification, Calibration هم در این قسمت توضیح داده میشه ( این بخش رو میشه به VMP ارجاع داد.)
5) مستندات یا Documentation
در خصوص نحوه تهیه مستندات شرکت مانند SOP ها ، پروتکلها، قرارداد با تامین کنندگان ، شرح وظایف شغلی در این بخش توضیح داده میشه. اگر مدارک در بیرون از سایت نگهداری میشوند نام و آدرس آن مکان، نوع مدرکی که در آنجا نگهداری میشود و زمان تقریبی که نیاز هست تا مدرک از آنجا به سایت برگردونده بشه باید توضیح داده بشه.
6) تولید Production
مراحل تولید خطوط اصلی شرکت( مراحل تولید محصولات تزریقی، یا خوراکی، یا موضعی بسته به موضوع فعالیت شرکت) به صورت فلوچارت میتونه در این بخش بیاد. یک نمونه از فلوچارت تولید قرص رو در زیر میارم.
اصول شرکت برای اعتبار سنجی پروسه (Process Validation) و فرایند بازکاری به اختصار توضیح داده میشه.
1) کنترل کیفیت یا Quality Control
توضیح مختصری در خصوص واحد کنترل کیفیت و فعالیتهای این بخش آورده میشه. میشه به نظامنامه کیفیت ارجاع داد.)
2) توزیع، شکایت و ریکال محصول:
نحوه توزیع محصول تولید شده ( اون بخش از فرایند پخش که با مسئولیت شرکت تولید کننده است) به چه صورت هست.توضیح مختصر در مورد سیستمی که شرکت تولید کننده برای اطمینان از تحت کنترل بودن شرایط محیطی مانند دما در طول فرایند توزیع دارد بیان میشه.
اگر از یک محصولی شکایت ( complain) صورت بگیره شرکت چه روندی رو برای رفع اون شکایت و پیگیری داره. هم چنین در خصوص فرایند ریکال شرکت هم در این قسمت توضیح داده میشه.( میشه در این بخشها به SOP های این پروسه ها ارجاع داد.).
3) خود بازرسی یا Self-Inspection: همونطور که قبلا گفتیم یکی از اصول مهم GMP خود بازرسی هست. مسئول فنی شرکت یا مدیر تضمین کیفیت موظفه طی بازه های زمانی مشخص که هر سال طی یک جدولی تعیین میشه از بخشهای مختلف کارخانه بازرسی بکنه. طی این بازرسی ها ایرادات و نواقص (deviation) هر واحد مشخص میشه و باید رفع بشه.
در SMP روش بازرسی داخلی شرح داده میشه.
با کلیک روی کلماتی که به رنگ آبی هستن میتونین وارد لینک پستی بشید که راجع به اون عبارت توضیح جامعی قبلا داده شده.
رفرنس EU GMP مرجع مناسبی برای مطالعه دقیق SMF و بخشهای مربوط بهش هست.
https://ec.europa.eu/health/sites/default/files/files/eudralex/vol4/2011_site_master_file_en.pdf
