در علوم جمعیت شناختی شاخصی داریم به نام "امید به زندگی" که صرفا نشان دهنده میزان سال هایی است که انتظار می رود یک انسان طی آن عمر کند و این شاخص طی دهه های اخیر مدام رو به افزایش است که یکی از دلایل آن پیشرفت های علم پزشکی است. اما اگر بخواهیم میزان امیدواری به زندگی را بر اساس این شاخص بسنجیم قطعا مسیر اشتباهی رفته ایم چرا که این شاخص صرفا عددی کمی را نشان می دهد که افزایش آن نیز بیشتر مرهون پیشرفتهای علم پزشکی است. به نظر نگارنده برای سنجش میزان امیدواری به زندگی (یا رضایت از زندگی) بهتر است دو شاخص دیگر یعنی نرخ خودکشی و نرخ فرزنداوری را بررسی کنیم چرا که این دو شاخص بصورت عملی و عینی میزان ناامیدی یا امیدواری به زندگی را نشان می دهند. کسی که از زندگی خیلی ناامید شده دست به خودکشی می زند و کسی هم که به زندگی خیلی امیدوار باشد فرزند یا فرزندانی را به این دنیا می اورد.
در حال حاضر هر 40ثانیه یک نفر در جهان بر اثر خودکشی می میرد و خودکشی دومین عامل مرگ و میر در میان جوانان است اما بیشترین میزان خودکشی در میان سالمندان اتفاق می افتد. 80درصد خودکشی ها در کشورهای با درامد پایین و متوسط اتفاق می افتد و اقدام برای خودکشی 20برابر خودکشی های موفق است. لیتوانی، ژاپن و مجارستان و بطور کلی اروپای شرقی و شرق اسیا بیشترین نرخ خودکشی را دارند. با این وجود طی سی سال اخیر (از 1990 تا 2020) نرخ مرگ و میر ناشی از خودکشی در جهان روند نزولی داشته است بطوریکه از حدود 15 مرگ در هر 100هزار نفر به حدود 10 مرگ در هر 100هزار نفر رسیده است، یعنی یک سوم کاهش در نرخ مرگ ناشی از خودکشی در جهان و این کاهش (با اندکی تفاوت) در تمام گروههای سنی و نیز در هر دو گروه زنان و مردان اتفاق افتاده است.
در حال حاضر هر ثانیه 4 تولد جدید در دنیا اتفاق می افتد. اما جالب است بدانیم از سال 1963 به این سو نرخ زاد و ولد در جهان مدام در حال کاهش بوده است بطوریکه از آن سال تاکنون نصف شده است. (از 36تولد به ازای هزار نفر به 18 تولد) طبیعتا نرخ باروری زنان نیز از آن زمان تاکنون مدام در حال کاهش بوده است بطوریکه از 5فرزند در سال 1963 به 2/5 فرزند در سالهای اخیر رسیده است. همچنین طبیعتا نرخ رشد جمعیت جهان نیز از آن زمان تاکنون نصف شده است و از 2 درصد در سالهای دهه 1960 به 1درصد در سال 2020 کاهش یافته است. با این همه میزان جمعیت جهان کماکان افزایشی بوده و با افزایش دو و نیم برابری از 3/2 میلیارد نفر در سال 1963 به 7/8 میلیارد نفر در سال 2020 رسیده است و با توجه به اینکه سالیانه 80 میلیون نفر (رشد یک درصد) به جمعیت جهان اضافه می شود پیش بینی می شود تا سال 2050 جمعیت آن به 10 میلیارد نفر برسد.
با توجه به مطالب فوق به نظر می رسد هرچند طی سالیان اخیر نرخ خودکشی در جهان کاهشی بوده است که حاکی از افزایش امیدواری و رضایت از زندگی بطور کلی است، اما در سوی دیگر نرخ فرزنداوری نیز مدام در حال کاهش بوده است بطوریکه در سراسر جهان زوجین تک فرزند یا بی فرزند مدام در حال افزایشند و این خود گواه آن است که هرچند سطح رضایت انسانها از زندگی ممکن است افزایش یافته باشد اما همزمان با افزایش سطح تحصیلات و اگاهی های ساکنان کره زمین، انگیزه و اشتیاق انان برای به دنیا اوردن کودکان به شدت کاهش یافته است که می تواند ناشی از نااطمینانی از اینده باشد. البته با توجه به خطرات انفجار جمعیتی، این موضوع نوید اینده ای کم خطرتر برای کره زمین و ساکنان گوناگون آن را می دهد.
مهدی دولتی @charkhvand
