روانشناسی (به انگلیسی: Psychology) دانشی است که با بهره‌گیری از روش دانشی به پژوهش و مطالعه حالت‌ها و فرایندهای ذهنی و رفتار در انسان و دیگر جانوران می‌پردازد. منظور از "رفتار" همه حرکات، اعمال و رفتار قابل مشاهده مستقیم و غیر مستقیم است و منظور از "فرایندهای روانی" چیزهایی همچون: احساس، ادراک، اندیشه (تفکر)، هوش، شخصیت، هیجان، انگیزش، حافظه و... است.
روانشناسی در ابتدا هم از فلسفه و هم از زیست‌شناسی به وجود آمد. مباحث مربوط به این دو موضوع به زمان متفکران پیشین یونانی، از جمله ارسطو و سقراط برمی‌گردد.
کلمه "روانشناسی" خود از واژه یونانی "Psyche" به معنای روان گرفته شده است که در معنای واقعی کلمه به معنی "زندگی" یا "جان" است.
اخیرا مشکلات سلامت روانی، بیشتر شده یا اینکه انسان بیشتر به آن توجه کرده است.
رسیدن به آرامش و اطمینان و دوری از افسردگی و اضطراب، از اساسی‌‌ترین نیازهای سرشتی انسان و از دیرباز، جزو مسائل اساسی بشر بوده است. همین مسئله موجب شده تا در اديان و آیین‌های کهن بشری، ضمن تشریح علل آرامش روحی و روانی، راهکارهایی برای پاسخ به این نیاز اساسی بشر ارائه شود. از سویی دیگر، بهداشت و سلامت روانی، یکی از نیازهای اجتماعی نیز هست؛ چرا که عملکرد مطلوب جامعه، مستلزم برخورداری از کسانی است که از نظر سلامت و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند.
زمینه روانشناسی بسیار گسترده و شامل روش‌های متفاوت مطالعه و فرایندهای ذهنی و رفتاری می‌گردد. در زیر حوزه‌های اصلی بررسی و تحقیق روانشناسی به آگاهی می‌رسند.
روانشناسی دانش ذهن و رفتار است و پدیده‌های هشیار و ناهشیار و همچنین احساسات و افکار را مطالعه می‌کند.
یک بالینگر یا محقق حرفه‌ای که در این رشته مشارکت دارد روانشناس نامیده می‌شود و می‌تواند به عنوان یک دانشگر در حوزه‌های اجتماعی، رفتاری یا شناختی طبقه‌بندی شود. برخی از روانشناسان سعی در درک نقش عملکردهای ذهنی در رفتارهای فردی و اجتماعی دارند. برخی دیگر فرایندهای فیزیولوژیکی و بیولوژیکی را که زمینه ساز عملکردها و رفتارهای شناختی است، کشف می‌کنند.
روانشناسان رفتار و فرایندهای ذهنی، از جمله ادراک، شناخت، توجه، احساسات، هوش، تجربیات ذهنی، انگیزه، عملکرد مغز و شخصیت را کاوش می‌کنند. روابط بین فردی، تابآوری روان‌شناختی، تابآوری خانواده و سایر زمینه‌های روانشناسی اجتماعی هم از زمینه‌های مورد علاقه روانشناسان است. روانشناسان محقق از روش‌های تجربی برای استنتاج روابط علی و همبستگی بین متغیر‌های روانی-اجتماعی استفاده می‌کنند. برخی، اما نه همه، روانشناسان بالینی و مشاوره‌ای از تفاسیر نمادین استفاده می‌کنند.
در پاسخ به این سوال که کار شغل روانشناس چیست؟ باید بگویم کار روانشناس بررسی، تحلیل و درمان مسائل روانی و رفتاری افراد است. روانشناسان با استفاده از تکنیک‌های مختلفی نظیر مشاوره، تحلیل رفتار و آزمون‌های روانی به افراد کمک می‌کنند تا با چالش‌های زندگی خود بهتر کنار بیایند و سطح سلامت روانی‌شان را بهبود ببخشند.
مزایا
کمک به افراد
ساعات کاری انعطاف‌پذیر
درآمد و حقوق بالا
امکان کار کردن برای خودتان
فرصت کار کردن و ملاقات با افراد جدید در هر روز
معایب
کنار آمدن با مشتریان و متقاضیان می‌تواند استرس زیادی به همراه داشته باشد.
احتمال برخورد با رفتارهای خشونت‌آمیز متقاضیان
تحت‌تأثیر قرار گرفتن احساسات و سلامت روان خودتان
کار کردن با کودکان (این کار انرژی زیادی از شما می‌گیرد)
برای ورود به این حوزه باید تحصيلات تخصصی در رشته روانشناسی را پشت سر گذاشته و در برخی موارد مجوز کار از مراجع ذی‌صلاح را اخذ نمایید. همچنین، توسعه مهارت‌هایی همچون توانایی شنیداری قوی، تحلیل و نقد و همدلی از جمله الزامات ورود به این حرفه به شمار می‌روند.
روانشناسان باید دارای مهارت‌های زیر باشند:
مهارت‌های ارتباطی: روانشناسان باید بتوانند به خوبی با افراد ارتباط برقرار کنند و مشکلات آنها را بشنوند. این مهارت شامل توانایی گوش دادن فعال، پرسیدن سوالات باز و ارائه بازخورد مفید است.
مهارت‌های حل مسئله: روانشناسان باید بتوانند مشکلات افراد را به درستی شناسایی و حل کنند. این مهارت شامل توانایی تفکر انتقادی، تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه راه‌حل‌های واقع‌بینانه است.
مهارت‌های همدلی : روانشناسان باید بتوانند با افراد همدلی کنند و احساسات آنها را درک کنند. این مهارت شامل توانایی پذیرش افراد بدون قضاوت، درک دیدگاه آنها و نشان دادن حمایت است.
مهارت‌های پژوهش: روانشناسان باید بتوانند از روش‌های علمی برای پژوهش در زمینه روانشناسی استفاده کنند. این مهارت شامل توانایی طراحی مطالعات، جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل داده‌ها و گزارش نتایج است.
روانشناسان به مردم کمک می‌کنند چالش‌های روانی در زندگی خود را مدیریت کنند. آنها تصمیم می‌گیرند که چه نوع برنامه‌های درمانی برای هر مراجعه کننده مناسب‌تر است، پیشرفت آنها را ثبت می‌کنند و بر اساس پاسخ آنها به رویکردهای مختلف درمان، تنظیماتی را انجام می‌دهند.
روانشناسان با مراجعه کنندگان خود در مورد علائمی که تجربه می‌کنند، صحبت می‌کنند و به آنها کمک می‌کنند منبع افکار، احساسات و رفتارهای نامنظم را شناسایی کنند. آنها به افراد کمک می‌کنند تا تعارضات و آسیب‌ها را پردازش کنند و محیطی امن و قابل اعتماد را ایجاد کنند که در آن مراجعه کنندگان بتوانند در مورد چالش‌های خود صادق باشند.
بر این اساس می‌توان گفت روانشناسان معمولا کارهای زیر را انجام می‌دهند:
انجام مطالعات علمی رفتار و عملکرد مغز
ارتباط افراد و انجام مصاحبه و نظرسنجی
شناسایی مسائل علمی رفتار و عملکرد مغز
ارتباط افراد و انجام مصاحبه و نظرسنجی
شناسایی مسائل روانی، عاطفی، رفتاری، سازمانی و تشخیص اختلالات
تحقیق و شناسایی الگوهای رفتاری یا عاطفی
آزمایش الگوهایی در جهت درک و پیش‌بینی بهتر رفتار‌ها
بحث در مورد درمان مشکلات با مشتریان
نوشتن گزارشات و مقالات تحقیقاتی برای به اشتراک گذاشتن یافته‌ها و آموزش به دیگران
نظارت بر کارآموزان، پزشکان و متخصصان مشاوره
روانشناسان به دنبال درک و توضیح افکار، عواطف، احساسات و رفتار هستند. آنها از تکنیک‌هایی مانند مشاهده، ارزیابی و آزمایش برای ایجاد نظریه‌هایی در مورد باورها و احساساتی که بر افراد تأثیر می‌گذارد استفاده می‌کنند.
در کنار اقداماتی که به آنها اشاره شد، روانشناسان اغلب با جمع‌آوری اطلاعات، به ارزیابی رفتار از طرق مختلف همچون روانکاوی یا روان‌درمانی می‌پردازند. استفاده از تست‌های مختلف همچون تست شخصیت، تست هوش و... نیز از دیگر ابزارهایی است که ممکن است روانشناسان در کار خود از آنها بهره بگیرند.
انجمن روانشناسی آمریکا
انجمن روانشناسی آمریکا American Psychological) Association) بزرگترین سازمان علمی و حرفه‌ای روانشناسان در ایالات متحده آمریکا است، واژه APA مخفف نام همین نهاد است. انجمن روانشناسی آمریکا با بیش از ۱۴۶۰۰۰ عضو، از جمله دانشمندان، مربیان، پزشکان، مشاوران و دانشجویان بزرگترین نهاد روانشناسی در جهان می‌باشد. دارای ۵۴ بخش-گروه‌های علاقه‌مند برای زیر تخصص‌های مختلف روانشناسی یا حوزه‌های موضوعی است. مقر این موسسه در شهر واشنگتن است. این سازمان یکی از قدیمی‌ترین بنیاد‌های علمی روانشناسی جهان است. همچنین در زمینه پیشرفت و گسترش دانش روانشناسی فعالیت چشم‌گیری در آمریکا و کانادا دارد.
انجمن روانشناسی ایران (Iranian Psychological (Association یکی از انجمن‌های علمی ایران در علوم انسانی است که در راستای گسترش دانش روانشناسی در ایران، ۱۶ آبان ۱۳۴۷ افتتاح و در تاریخ ۳۰ شهریور به شماره ۸۶۶۱ ثبت شد.
سازمان نظام روانشناسی و مشاوره یکی از سازمان‌های غیردولتی و مستقل در ایران است که به منظور تلاش برای ارتقا سطح دانش روانشناسی و مشاوره، حمایت از حقوق مراجعان به روانشناسان و مشاوران و حمایت از حقوق صنفی روانشناسان و مشاوران تشکیل شده است.
روانشناسی عمومی
روانشناسی بالینی
روانشناسی مشاوره
روانشناسی تربیتی
روانشناسی سلامت
روانشناسی مثبت‌گرا
روانشناسی تجربی
روانشناسی تطبیقی
روانشناسی شخصیت
روانشناسی تفاوت‌های فردی
روانشناسی مرضی
روانشناسی فرهنگی
روانشناسی تروریسم
روانشناسی سیاسی
روانشناسی محیطی
روانشناسی ورزش
روانشناسی سازمانی و صنعتی
روانشناسی نظامی
روانشناسی یادگیری
روانشناسی جنسی
روانشناسی رشد
روانشناسی زبان
روانشناسی خواب
روانشناسی فیزیولوژیک
روانشناسی کار
روانشناسی هنر
روانشناسی خانواده
روانشناسی تکاملی
روانشناسی موفقيت
روانشناسی تحلیلی
روانشناسی فردی
روانشناسی اگزیستالیستی
روانشناسی رفتاری
روانشناسی شناختی
روانشناسی رفتاری-شناختی
روانشناسی مثبت گرا
روانشناسی رفتار متقابل
روانشناسی کودکان استثنایی
روانشناسی جنایی
روانشناسی خود
روانشناسی خلاقیت
فرا روانشناسی
هنر درمانی
روانشناسی فازی
روانشناسی ادراک
روانشناسی پنج رویکرد اصلی دارد: رویکرد زیست شناختی، رویکرد رفتاری، رویکرد روانکاوی و رویکرد پدیدار شناختی. باید توجه داشته باشیم این رویکردها لزوما مستقل و جدا از هم نیستند بلکه ممکن است هر یک بر جنبه‌های متفاوتی از پدیده پیچیده‌ی واحدی تمرکز پيدا کنند.
روانشناس هوانوردی
روانشناس زيستی
روانشناس بالینی
روانشناس شناختی
روانشناس جامعه
روانشناس تطبیقی
روانشناس بازاریابی
روانشناس مشاوره
روانشناس بین فرهنگی
روانشناس تربیتی
روانشناس رشد
روانشناس مهندسی
روانشناس محیطی
روانشناس قانونی یا جنایی
روانشناس سلامت
روانشناس صنعتی-سازمانی
روانشناس نظامی
روانشناس شخصیت
روانشناس مدرسه
روانشناس اجتماعی
روانشناس مثبت‌گرا
روانشناس ترافیک
روانشناس ورزشی
مشاور ژنتیک
هنر درمانگر
مشاور شغلی
روانشناس هواپیمایی (روانشناسی حمل و نقل هوایی)
روانشناس مصرف‌کننده
روانشناس تجربی
معلم آموزش ویژه
مشاور توانبخشی شغلی
مشاور جوانان
استاد روانشناسی دانشگاه
مشاور سواستفاده مصرف مواد
آمار شناس
مددکار اجتماعی
متخصص خدمات اجتماعی
روانشناس اجتماعی
نویسنده علوم
معلم دبیرستان
مشاور مدرسه
دستیار تحقیق
مشاور توانبخشی شغلی
درمانگر تفریحی
دستیار روان‌پزشکی
متخصص روابط عمومی
نظر‌سنج افکار عمومی
مددکار توانبخشی اجتماعی
تکنسین روان‌پزشکی
مددکار اجتماعی روان‌پزشکی
کار درمانگر
موسیقی درمانی
هماهنگ کننده بهداشت روان
محقق بازار
نماینده ادبی
دستیار کتابخانه
متخصص منابع انسانی
روزنامه‌نگار
مدیر منابع انسانی
روانشناس عوامل انسانی
مشاور کمک مالی
روانشناس محیط زیست
روانشناس کودک
مصاحبه کننده استخدام
معلم دبستان
مشاور تحصیلی
تمرین پیشرفته پرستار روان‌پزشکی
نماینده تبلیغات
مربی حیوانات
مامور پلیس
محقق حیوانات
مددکار مراقبت از کودکان
روانشناس مقایسه‌ای
مشاور جامعه
متخصص درمان اصلاحی
بازپرس جنایی
مشاور بحران
مسئول پذیرش دانشکده
نماینده خدمات مشتری
ویرایشگر
مدیر آموزش و پرورش
روانشناسی رنگ به معنای مطالعه رنگ‌ها به عنوان عامل تعیین کننده رفتار انسان است. رنگ بر روی برداشت‌هایی که واضح نیستند یا مبهم اند تأثیر می‌گذارد. رنگ‌ها همچنین می‌توانند باعث تقویت اثر بخشی تسکین دهنده باشند.
روانشناسی رنگ، همچنین در بازیابی و برندینگ بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. بازاریابان، رنگ را به عنوان ماده‌ای مهم می‌دانند که می‌تواند بر احساسات و برداشت مشتری، از کالاها و خدمات و بسته‌بندی‌ها تأثیر بگذارد.
روانشناسی زرد به‌طور عامیانه به رویکردها و مشاوره‌هایی اشاره دارد که معمولا بدون پایه علمی قوی و با ادعاهای بیش از حد آمیخته با تبلیغات جذاب ارائه می‌شوند. این نوع روانشناسی اغلب به افراد عادی تجارتی پیشنهاد می‌دهد که به دنبال راه‌حل‌های سریع و آسان برای مشکلات خود هستند.
روانشناسی تاریک (Dark Psychology) راه‌هایی برای دستکاری روانی و کنترل ذهن است. در حالی که روانشناسی بر روی رفتار انسان مطالعه دارد و در افکار، اعمال و تعاملات ما نقش اساسی ایفا می‌کند، اصطلاح روانشناسی تاریک پدیده‌ای است که افرادی سودجو برای رسیدن به اهداف خود، دست به قربانی کردن اشخاص دیگر می‌زنند.
گاهی افرادی برای رسیدن به خواسته خود دست به فریب یا برانگیختن عواطف ما می‌زنند. این افراد حتی ممکن است یکی از اطرافیان ما باشند که بدون داشتن آگاهی در زمینه روانشناسی تاریک، موفق می‌شوند با طعمه قرار دادن ما به اهداف تاریک خود برسند.
روانشناسی تاریک یا دارک به مطالعه اصول و رفتارهایی می‌پردازد که اشخاص با استفاده از روش‌هایی مانند کنترل ذهن دیگران، متقاعد ساختن و حتی به اجبار برای رسیدن به منافع خود استفاده می‌کنند. به زبان ساده‌تر فرد سعی دارد با روش‌های غیرمستقیم و فریب‌آميز و با استفاده از نفوذ در عواطف انسانی و سواستفاده از ضعف‌های افراد به صورت نامحسوس آنها را ترغیب یا وادار به کاری کند که در حالت معمول انجام نمی‌دهند.
گاهی این رفتار‌ها برخلاف اخلاق و ارزش‌های انسانی و اجتماعی تلقی می‌شود. این رفتار‌ها ممکن است در سطوح پایین‌تر نمایان شوند مانند آنچه در معاملات و تجارت‌ها صورت می‌گیرد و یا ممکن است در سطوحی بالا‌تر و آسیب زننده‌تر باشند مانند ترغیب یا اجبار فرد به خودکشی یا دگرکشی که می‌تواند به قیمت زندگی فرد قربانی تمام شود.
در حالی که روانشناسی تاریک عمدتا برای رسیدن به اهداف پلید به کار گرفته می‌شود، اما برخی از تکنیک‌های روانشناسی تاریک در جنبه مثبت آن توسط درمانگر‌ها برای بهبود وضعیت بیمار استفاده می‌شود.
متاسفانه وسعت استفاده از روانشناسی تاریک در زندگی گسترده است و ممکن است افرادی برای رسیدن به منافع خود از آن استفاده کنند. هيچ يک از ما نمی‌خواهیم قربانی تکنیک‌های فریبنده روانشناسی تاریک باشیم، اما اغلب این اتفاق در زندگی عادی و روزمره‌مان صورت می‌پذیرد. عدم آگاهی و هیجانات کنترل نشده از عمده‌ترین عواملی است که فرد را دچار آسیب‌های ناشی از روانشناسی تاریک می‌کند.
روانشناسی علم مطالعه ذهن و رفتار است که در آن روانشناسان در تلاشند رفتار‌ها و عملکردهای ذهنی را مورد بررسی قرار دهند و به درک درست و کاملی از آن برسند. همچنین تست‌های روانشناسی مجموعه‌ای از سوال‌های کتبی یا شفاهی است. این تست‌ها برای ارزیابی رفتار افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مطالعه انواع تست‌های روانشناسی و کاربرد هریک کمک می‌کند که جنبه‌های مختلف رفتارهای انسانی درک شود. یعنی بفهمیم چرا یک نفر در موضوعی خوی است، اما دیگری در موضوعات دیگر مهارت دارد. البته انسان موجودی پیچیده محسوب می‌شود و نمی‌توانیم افراد را در شاخه‌های محدودی تعریف یا طبقه‌بندی کنیم.
