اخیرا کتابی خواندم به نام The Great ScrumMaster اثر Zuzana Sochova. نویسنده در این کتاب مدلی از مسئولیت پذیری ارائه کرده بود که به نظرم جالب آمد. ترجمه مختصری از این مدل را در ادامه آورده ام.
ذهن انسان به خاطر نحوه تکاملش سعی می کند به سریع ترین شکل ممکن تصمیم بگیرد. هر وقت اتفاقی می افتد، ذهن گزینه ای برای چگونگی مواجهه با آن اتفاق در اختیارمان قرار می دهد. برای مثال، تصور کنید می خواهید ماشینتان را در یک پارکینگ طبقاتی شلوغ پارک کنید. حین پارک کردن با یکی از ماشین ها برخورد می کنید. در این حالت ذهنتان سعی می کند برای مواجهه با این اتفاق گزینه هایی در اختیارتان قرار دهد. این گزینه ها به ترتیب عبارتند از:
نادیده گرفتن (Denial): ساده ترین گزینه نادیده گرفتن اتفاقی است که افتاده. اصلا به ماشین کناری خوردم؟ من که رد هیچ خط و خشی نمی بینم. آثار موجود روی بدنه ماشین دیگر هم به خاطر کثیف بودن آن است و با کارواش رفتن برطرف خواهند شد. اما صدا از کجا آمد؟ صدای خرد شدن سنگ های پارکینگ بود
دنبال مقصر گشتن (Laying blame): اگر با نادیده گرفتن اتفاقی که افتاده راحت نباشید ذهنتان گزینه دیگری پیشنهاد می دهد. ناگهان در کسری از ثانیه، ذهن دنبال مقصر می گردد: اینکه به ماشین کناری خوردم مشکل راننده آن ماشین است. اگر به درستی پارک کرده بود چنین نمی شد!
توجیه کردن (Justify): اگر با دنبال مقصر گشتن هم راضی نشوید ذهنتان گزینه دیگری پیشنهاد می دهد. کارتان را توجیه می کند: همه گاه و بی گاه تصادف می کنند؛ نه؟ تازه پارک کردن در پارکینگ های طبقاتی شلوغ هم سخت است.
شرمندگی (Shame): گزینه بعدی شرمنده شدن است. این تصادف تقصیر من است. من هیچ وقت یاد نگرفتم در پارکینگ های طبقاتی شلوغ پارک کنم. شرمنده ام!
وظیفه (Obligation): گزینه بعدی مواجهه با مشکل به گونه ایست که نشان دهد انجام یک کار خاص وظیفه شما است. شماره تلفنم را روی یک تکه کاغذ نوشتم و پشت برف پاک کن ماشینی که به آن زدم گذاشتم. در نهایت بیمه خسارتم را جبران خواهد کرد.
بی خیال شدن (Quit): هر وقت بخواهید می توانید بی خیال همه چیز شوید.
مسئولیت پذیری (Responsibility): این گزینه آخری است که ذهنتان در اختیار شما قرار می دهد. برای مسئولیت پذیری باید از خودتان بپرسید «دفعه بعد باید چه کار کنم تا این اتفاق نیفتد؟». در مثال پارک کردن ماشین پاسخ این سوال می تواند پارک کردن در یک جای خلوت تر، نصب سنسور پارک روی ماشین و غیره باشد.
استفاده از گزینه های مختلف این مدل را در خودم و دیگران بارها دیده ام. امیدوارم با آگاهی از این مدل بتوانیم در مواجهه با مشکلات بهتر تصمیم بگیریم.
