تشدید گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال مرگ کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی و رازآلود بودن امور در کره‌شمالی، سؤالات زیادی درباره آینده قدرت در این کشور ایجاد کرده است.
دو هفته پیش بود که خبرهایی از یک خانه‌تکانیِ اساسیِ سیاسی در کره شمالی منتشر شد. در آن خانه‌تکانی اعلام شد بیش از یک سوم اعضای کابینه دولت جابه جا شده‌اند و «کیم یو جونگ»، خواهر «کیم جونگ اون»، طی تغییرات سازمانی به عنوان عضو جایگزین اداره سیاسی کمیته مرکزی این کشور، که یکی از مقام‌های کلیدی است، منصوب شده است. همچنین خبر آمد که نشست سالانه مجمع عالی خلق کره شمالی پس از دو روز تأخیر و بدون حضور «اون» برگزار شده است.
همین خبرها کافی بود تا شایعه‌ها یکی پس از دیگری منتشر شود. آن روزها این خبرها شاید چندان حساسیت برانگیز نبود تا اینکه اواخر هفته گذشته یکی از مقامات آمریکایی خبر داد که حال رئیس‌کیم به شدت وخیم است و او زیر تیغ جراحان قلب رفته. برخی جلوتر رفتند و اعلام کردند او مرده است. عده‌ای مصرف شدید مواد مخدر و عده‌ای هم کار زیاد را «عامل بد حالی» کیمِ جوان دانستند. گرچه هنوز نمی‌توان این اخبار را تأیید یا رد کرد، اما باید پذیرفت که اگر این شایعات تأیید شود، تغییرات اساسی دو هفته پیش نیز معنادار می‌شود.
شایعات بی پایان درباره رهبر کره شمالی
شایعات تمام نشده و گمانه زنی‌ها نیز همچنان ادامه دارد. یک روزنامه کره جنوبی دیروز و به نقل از آنچه منابع اطلاعاتی نامیده، مدعی شده رهبر کره شمالی احتمالا پایتخت این کشور را ترک کرده و در مکانی نامعلوم در سواحل شمال شرقی این کشور ساکن شده است. پایگاه خبری «نیوزیز» (Newsis) جمعه به نقل از منابعی در دستگاه اطلاعاتی کره جنوبی گزارش داد کیم ممکن است به شهر ساحلی «وونسان» در استان «کانگوون» منتقل شده باشد.
برخی گزارش‌ها هم حاکی است چین تیمی از کارشناسان که در میان آنها متخصصان پزشکی هم حضور دارد را برای ارائه پاره‌ای مشورت‌ها درباره «کیم جونگ اون»، روانه این کشور کرده است. خبرگزاری «رویترز» این مطلب را به نقل از سه منبع مطلع که‌اشاره‌ای به نام آنها نشده نقل کرده است.
همه این‌ها درست در زمانی است که وزیر دفاع کره جنوبی تأکید کرده، کره شمالی در انجام عملیات‌های پروازی و اقدامات نظامی خود «افزایش غیرمعمولی» نشان داده است. با توجه به آن «خانه‌تکانیِ اساسیِ سیاسی» و «این افزایشِ غیرمعمولِ فعالیت‌های نظامی» -بدون داوری در مورد صحت اخبار منتشر شده از سلامتی کیم- می‌توان حدس زد که شبه جزیره کره دچار تحولات خاصی است که نتایجش دیر یا زود عیان خواهد شد.
جدال بین ارتش و خواهر کیم جون اون
از گذشته های دور تیم های پزشکی که معمولاً به کره شمالی رفت و آمد کرده اند از کشورهای آلمان شرقی سابق، چین و روسیه بودند که جزو متحدین نزدیک پیونگ یانگ به حساب می آیند و بین این کشورها با کره شمالی همواره اعتماد متقابلی وجود داشته است.
در طول این مدت که رسانه های غربی مشغول دامن زدن به شایعات مرگ رهبر کره شمالی شده اند، تیم های پزشکی که به کره شمالی رفت و آمد دارند، صحت این اخبار را تایید نکرده اند. اخباری از جانب منابع غربی منتشر شده مبنی بر اینکه در صورت مرگ رهبر کره شمالی خواهر او که به نوعی محرم اسرار و از نزدیکان وی به حساب می آید قدرت را در دست خواهد گرفت اما با لحاظ سطح نفوذ ارتش و ساختار قدرت حاکم بر این کشور چنین فرضیه ای بعید به نظر می‌رسد.
اینطور به نظر می رسد که رسانه های غربی با این هدف فرضیه جایگزینی خواهر رهبر کره شمالی در صورت صحت اخبار فوت کیم را مطرح می‌کنند که از دیدگاه آنها کنار آمدن با یک زن به عنوان رهبر کره شمالی به مراتب راحت تر است. در عین حال در صورت صحت اخبار مرگ کیم، یک شخصیت کاریزماتیک که بتواند در جایگاه ریاست و رهبری در کره شمالی قرار بگیرد وجود ندارد.
در صورتی که اخبار مبنی بر فوت کیم جونگ اون صحیح باشد احتمالا مجمع عالی خلق جمهوری دمکراتیک خلق کره تشکیل خواهد شد و باید دید آنان به دنبال حل مشکلات با آمریکا و کره جنوبی خواهد بود یا نه.
رهبر بعدی کیست؟
حال با توجه به رازآلود بودن همه امور در کره‌شمالی این سؤال در ذهن‌ها نقش بسته است که به‌راستی در صورت مرگ احتمالی کیم جونگ اون آینده قدرت در این کشور به چه‌سمتی پیش خواهد رفت؟
پس از جنگ جهانی دوم و تجزیه شبه‌جزیره کره، پیونگ‌یانگ به‌خلاف همسایه جنوبی خود که با انتخاب سبک لیبرال به ایالات متحده تکیه کرد، این کشور حکومتی بر پایه سوسیالیسم و ایدئولوژی بوم خود (جوچه) با محوریت رهبر حزب کمونیست شکل داد. پس از گذشت سالها و طرح ایده اتحاد دو کره، پیونگ‌یانگ پیشنهاد مدل کنفدراسیونی و مبتنی بر یک کشور دو دولت را مطرح کرده که حاکی از اهمیت بقای رژیم برای مقامات ارشد کره شمالی است.
مشاهده روند انتقال قدرت در این کشور نیز حاکی از توجه رهبران برای حفظ قدرت در درون خاندان بوده است. کیم ایل سونگ، رهبر اعظم این کشور از همان ابتدا به‌دقت روند انتقال قدرت به‌منظور حفظ سیستم و ایدئولوژی مورد نظر را برنامه‌ریزی کرده بود.
هرچند انتقال قدرت بین اعضای خانواده یک موضوع غیرمعمول در یک نظام سوسیالیست به‌شمار می‌رود سؤالاتی درباره احتمال حفظ این ساختار پس از مرگ بنیانگذار سیستم سیاسی کره شمالی مطرح شد اما گذر زمان و انتقال قدرت نشان داد که این خاندان به‌دقت برای آینده سیاسی خود برنامه‌ریزی کرده‌اند. در صورت احتمال جدی بودن شرایط نامساعد جسمانی کیم جونگ اون، کارشناسان گزینه‌های موجود برای جانشینی وی را مورد بررسی قرار داده‌اند.
پسری زیر سن قانونی
روند انتقال قدرت به‌صورت سنتی در نظام سیاسی کره شمالی از پدر به پسر بوده است. سرویس اطلاعاتی کره جنوبی معتقد است کیم که در سال 2009 با ری سول جو، خواننده سابق این کشور ازدواج کرده دارای سه فرزند است. مشکل اینجاست که به‌صورت رسمی هیچ اشاره‌ای به کودکان رهبر کره شمالی در رسانه‌های رسمی این کشور نشده است. تنها طبق گزارش روزنامه دونگ ایلبو کره جنوبی بزرگترین فرزند کیم جونگ اون پسری است که در سال 2010 متولد شده و مسلماً در زمان حاضر به‌واسطه سن کم شرایط در درست گرفتن قدرت را ندارد. دنیس رودمن، بسکتبالیست سابق و دوست رهبر فعلی کره شمالی که به این کشور سفر کرده در سال 2013 گفت که کیم دختری به‌نام جو آئه نیز دارد.
برادر گیتاریست
کیم جونگ چول، تنها برادر زنده رهبر کره شمالی به‌شمار می‌رود که باتوجه به علاقه بیشتر او به گیتار تا سیاست، به‌نظر انتخابی دور از ذهن خواهد بود. تائه یونگ هو، یکی از مقامات سیاسی کره شمالی که به کره جنوبی پناهنده شد درباره برادر کیم جونگ اون گفته بود که این برادر بزرگتر دارای هیچ عنوان رسمی نیست و در واقع او تنها یک گیتاریست بااستعداد به‌شمار می‌رود.
برادرزاده‌ای نگران
کیم هان سول، برادرزاده رهبر کنونی کره شمالی که متولد 1995 است شاید به‌روی کاغذ همچنان یکی از گزینه‌های جانشینی عموی خود به‌شمار رود اما با اتفاقاتی که برای پدرش افتاد این امر بعید به‌نظر می‌رسد. کیم جونگ نام، به‌عنوان پدر او مدتها بود که به‌نوعی در ماکائو در تبعید به‌سر می‌برد. او که در واقع برادر ناتنی بزرگتر کیم جونگ اون بود اصلی‌ترین رقیب برای وی به‌شمار می‌رفت و همواره درحال انتقاد از رژیم تحت اداره برادرش بود. امیدها برای بازگشت کیم هان سول به پایتخت پس از به قتل رسیدن پدرش در فرودگاهی در کوالالامپور در سال 2017 توسط دو زن، تا اندازه زیادی رنگ باخت.
خواهری بااستعداد در سیاست
کیم یو جونگ، خواهر رهبر فعلی کره شمالی یکی از اعضای ارشد حزب کارگر است و در زمان حاضر قدرتمندترین زن در این کشور به‌شمار می‌رود. در شرایط فعلی همه توجه ها به کیم یو جونگ، خواهر کوچکتر کیم جونگ اون معطوف شده است که نخستین بیانیه علنی خود را در ماه مارس ارائه کرد و در ماه ژانویه به عنوان معاون اول مدیر کمیته مرکزی حزب کارگر کره شمالی منصوب شد.تحلیلگران بر این باورند که بیانیه او در ماه مارس نشان می‌دهد که او پیشرفت روشنی در مراتب قدرت موجود در حکومت این کشور داشته است. کیم یو جونگ یکی از مشاوران نزدیک برادرش است و حتی نمایندگی او را در بازی‌های المپیک زمستانی پیونگ چانگ بر عهده داشته است.
به گزارش واشنگتن پست او سابقه فعالیت به‌عنوان رئیس ستاد را داشته و به‌دنبال فعالیت در دپارتمان تبلیغاتی کشور و تلاش برای حفظ چهره برادر به‌عنوان یک مدیر شایسته، یکی از افراد مورد اعتماد وی به‌شمار می‌رود. انتخاب یک زن به‌عنوان رهبر در این کشور بعید به‌نظر می‌رسد، به‌عنوان مثال همسر کیم جونگ اون که همواره شاهد حضور او کنار رهبر کره شمالی هستیم دارای قدرتی سیاسی نیست.
چالش حکمرانی در خاندان حاکم
درصورت جدی بودن وخامت حال رهبر کره شمالی به‌نظر می‌رسد باتمام برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای حفظ قدرت در داخل خانواده، این خاندان با معضلی جدی مواجه شده باشند. هیچ یک از گزینه‌های مرد در این خاندان دارای قدرتی قابل توجه نیست و باتوجه به تجربه ساختار سیاسی کره شمالی، خواهر کیم جونگ اون نیز برای در اختیار گرفتن قدرت با چالش‌های جدی مواجه است.
احتمالات پیش‌ِرو، آیا سیستم سیاسی سربلند بیرون می‌آید؟
با مدنظر قراردادن بدترین و بهترین سناریوهای احتمالی در صورت صحیح بودن مرگ رهبر کره، به‌نظر می‌رسد بدترین گزینه درگیری‌های حزبی و سقوط خشونت‌آمیز سیستم سیاسی کره شمالی باشد. نتیجه این امر می‌تواند موج جدیدی از آوارگان، جدی شدن خطر ناشی از تسلیحات هسته‌ای و شیمیایی، افزایش درگیری در مرزهای کره و فشار بر چین و کره جنوبی برای مداخله را به‌همراه داشته باشد. بروس بنت 7 سال قبل در گزارشی که برای مؤسسه رند تهیه کرده بود با بررسی احتمال سقوط نظام کره شمالی هشدار داده بود که به‌احتمال زیاد سرنگونی این رژیم با خشونت و تحولات عظیمی همراه خواهد بود.
احتمال مداخله خارجی؟
با توجه به احتمال تزلزل در نظام سیاسی و همچنین فرماندهی در این کشور که به‌شدت متکی به فرد در نظام تصمیم‌گیری است، هرگونه فقدان فرماندهی‌کل، در رده‌های بالای نیروهای نظامی این کشور، سردرگمی ایجاد و موجبات بروز ناگهانی خشم نهفته را در داخل کشور فراهم میکند و این امر نیز راه را برای سوءاستفاده دشمنان به‌خصوص کره‌جنوبی و آمریکا برای بهره‌گیری از اوضاع به‌وجودآمده فراهم می‌سازد. شاید پیش‌بینی درباره سرنگونی خشونت‌بار رژیم این کشور به همین دلیل است که مداخله خارجی و درگیری با عناصر سرگردان اما همچنان وفادار به نظام این کشور منجر به خونریزی شود.
از سوی دیگر این یک واقعیت است که اول همسایه جنوبی و متعاقب آن آمریکا از هرنوع سرنگونی به این سبک هراس دارند چرا که بالاخره کره شمالی دارای سلاح هسته‌ای است و اول کره جنوبی و بعد از آن قوای آمریکا در منطقه و حتی ژاپن ممکن است قربانی وخامت احتمالی اوضاع شوند، پس به‌نظر می‌رسد ترجیح آنها این است که مداخله‌ای جدی نداشته باشند.
سیستمی که از هم پاشیده نخواهد شد
رهبر کره شمالی در عین حال که روابط خوبی با نظامیان کشورش داشته در تلاش بوده است تا کشورش را از بحران اقتصادی ناشی از تحریم های سنگین نجات دهد. کیم جونگ اون در صدد بوده است که مانند «کیم ایل سونگ» پدربزرگش روابط خوبی با ارتش و طبقه نظامیان داشته باشد.
باید توجه داشت که سیستم حاکم بر کره شمالی سیستم باسابقه‌ای است که به راحتی از هم پاشیده نخواهد شد از طرف دیگر نه چینی ها و نه کره جنوبی و نه حتی آمریکایی ها خواهان فروپاشی این سیستم نیستند زیرا به هر حال کره شمالی به رهبری نیاز دارد تا آرام آرام روش مدیریت خود را پیش ببرد.
دلیلی که مقامات کره جنوبی را مخالف و نگران فروپاشی سیستم کره شمالی میکند تجربه آنان از ادغام ناگهانی آلمان شرقی در آلمان غربی است که هزینه سنگینی را برای آلمان غربی آن زمان به همراه داشت زیرا مهاجرت ناگهانی میلیونها نفر مشکلات فراوانی به همراه دارد.
ذکر این نکته اساسی است که سیاست دولت مون جائه این رئیس جمهور کره جنوبی در قبال کره شمالی همواره سیاست تنش زدایی گام به گام بوده است و نه فروپاشی. به همین دلیل در چند روز اخیر که اخبار وخامت حال کیم یا فوت وی توسط رسانه های غربی مطرح شده است، مقامات و رسانه های کره جنوبی قویا این اخبار را تکذیب کرده اند.
با توجه به آنکه کیم سعی در احیای روابط با آمریکا داشته است و اخیرا نیز اخباری مبنی بر نامه نگاری وی با ترامپ مطرح شد تحلیلگران سیاسی معتقدند احتمال اختلاف سیاسی در خصوص این سیاست کیم جون اون وجود دارد.
حال باید منتظر تایید یا تکذیب شایعه ها درباره سلامت رهبر این کشور بود تا آینده سیاسی این کشور مشخص شود.
