امروز مصادف با نخستین روز از ماه مبارک رمضان است؛ ماهی که ابتدایش رحمت، میانه‌اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم است، ماهی که درهاى آسمان در شب اولش باز می‌شود و تا شب آخر آن بسته نخواهد شد، ماهی که اگر بنده می‌دانست [چه چیزی در این ماه وجود دارد] آرزو می‌کرد تمام سال، ماه رمضان باشد.
ماه مبارک رمضان هم فرا رسید و امروز اولین روز از این ماه با عظمت و پر خیر و برکت است. این ماه از جهت عظمت، شرافت و معنویت به عنوان برترین ماه سال شناخته می‌شود. در بیان عظمت ماه رمضان همین بس که قرآن کریم کتاب هدایت تمام بشریت در این ماه آن هم در شب قدر که برتر از هزار ماه است، نازل شده است، ماهی که به ماه مهمانی الهی شناخته می‌شود و بر اساس روایتی از رسول گرامی اسلام(ص)، ماهى است که ابتدایش رحمت، میانه‌اش مغفرت و پایانش اجابت و آزادى از آتش جهنم است.
خدایا از خواب بی‌خبران بیدارم کن
اینک به مناسبت فرا رسیدن نخستین روز ماه مبارک رمضان، دعای این روز به همراه توضیحی دربارۀ آن منتشر شده است:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیا عَنِ الْمُجْرِمِینَ؛
خداوندا روزه‌ام را در این روز مانند روزه روزه‌داران و شب زنده‌داری‌ام را مانند شب زنده‌داری شب زنده‌داران قرار ده؛ و مرا در این روز از خواب بی خبران بیدار کن و گناهم در این رو بخشای، ای معبود جهانیان و از من درگذر، ای در گذرنده گنهکاران».
حجت‌الاسلام حسن شریعت‌زاده کارشناس مسائل دینی در توضیح این دعا اینطور گفت:
ابن‌عباس می‌گوید رسول خدا فرمود برای روضه هر روز ماه مبارک رمضان فضیلت بسیار است و برای هر روز دعای مخصوص، بافضیلت و ثواب بسیار نقل می‌فرمود. در روز اول می‌فرمود خدایا روزه مرا در این ماه؛ ماه روزۀ روزه‌داران واقعی قرار بده. ظاهراً منظور آن است که به من توفیق عطا کن که روزه واقعی بگیرم نه اینکه فقط زبانم از خوراکی و آشامیدنی پرهیز کند و خدایا همه وجودم پرهیز و تقوا باشد.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمود چه بسیار روزه‌دارانی که در این ماه فقط نصیبشان تحمل گرسنگی و تشنگی است و بحرهای دیگر برای او او نیست. آنگاه می‌فرماید خدایا من را برای قیام در نیمه‌های شب این ماه عظیم کمک کن، از خدا می‌خواهد برکت این روزه و این ایام با عظمت از خواب غفلت بیدار شویم.
امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمود مردم خوابند هنگامی که مرگ فرا می‌رسد تازه از خواب غفلت بیدار می‌شوند اما صد حیف که دیر شده است خدایا مرا مورد عفو قرار بده و چه نام‌های زیبایی برای خواندن خدا در این ایام با برکت به ما تعلیم داده شده است.
رمضان در کلام رهبر انقلاب
ماه رمضان در هر سال، قطعه‌ای از بهشت است که خدا در جهنّم سوزان دنیای مادی ما آن را وارد می‌کند و به ما فرصت می‌دهد که خودمان را بر سر این سفره الهی در این ماه، وارد بهشت کنیم. بعضی همان سی‌روز را وارد بهشت می‌شوند. بعضی به برکت آن سی‌روز، همه سال را و بعضی همه عمر را. بعضی هم از کنار آن، غافل عبور می‌کنند که مایه تأسّف و خسران است. حالا برای خودشان که هیچ، هر کس که ببیند این موجود انسانی، با این همه استعداد و توانایىِ عروج و تکامل، از چنین سفره با عظمتی استفاده نکند، حق دارد که متأسّف شود. این، ماه رمضان است. (72/11/17)
یکی از برکات ماه مبارک رمضان دعاهایی است که در این ماه وارد شده است. این دعاها، هم کیفیّت سخن گفتن با خدا و استعانت از پروردگار و توجّه به خدا را به ما تعلیم می‌دهد، هم معارف بسیاری را که نظیر آن را انسان حتّی در روایات متعارف اخلاقی پیدا نمی‌کند، به ما تعلیم می‌دهند. (93/04/16)
همه برادران و خواهران نمازگزار و عزیز را و خودم را توصیه می‌کنم به رعایت تقوای الهی، که برترین محصول و نتیجه این ماه مبارک است. ماه مبارک رمضان با همه برکاتش و همه زیبائی‌های معنوی‌اش، بار دیگر فرا رسید. از قبل از شروع ماه مبارک، پیامبر معظم اسلام مردم را آماده می‌فرمود برای ورود در این عرصه خطیر و والا و پربرکت؛ «قد اقبل الیکم شهر اللَّه بالبرکة و الرّحمة». در خطبه روز جمعه آخر ماه شعبان، بنا به روایتی اینطور فرمود: خبر داد، توجه داد به مردم که ماه رمضان فرا رسید. اگر بخواهیم در یک جمله ماه رمضان را تعریف کنیم، باید عرض کنیم ماه فرصت‌ها. فرصت‌های فراوانی در این ماه در برابر من و شماست. اگر از این فرصت‌ها بتوانیم درست استفاده کنیم، یک ذخیره عظیم و بسیار ارزشمندی در اختیار ما خواهد بود. (86/06/23)
ماه رمضان فرصت خوبی برای خودسازی است. ما همان ماده خام هستیم که اگر روی خودمان کار کردیم و توانستیم این ماده خام را به شکل‌های برتر تبدیل کنیم، آن کار لازم در زندگی را انجام داده‌ایم. هدف حیات همین است. وای به حال کسانی که روی خودشان از لحاظ علم و عمل کاری نکنند و همان‌طور که وارد دنیا شدند، به اضافه پوسیدگی‌ها و ضایعات و خرابی‌ها و فسادها که در طول زندگی برای انسان پیش می‌آید، از این دنیا بروند. مؤمن باید به‌طور دائم روی خودش کار کند؛ به‌طور دائم.(71/12/04)
در میان خصوصیاتی که [در مورد ماه مبارک رمضان] ذکر شده است - که البته همه مهم است - آنچه که نظر بنده را جلب می‌کند و حالا بین من و شما که مسئولین کشور هستیم، در میان گذاشته می‌شود، این «شهر التّوبة و الانابه» است؛ ماه توبه است، ماه انابه است. توبه یعنی بازگشت از یک راه غلط، از یک کار غلط، از یک فکر غلط. انابه یعنی رجوع الی اللَّه، بازگشت به سمت خدا. این توبه و انابه، به طور طبیعی یک معنایی را در خودش مندرج دارد. وقتی می‌گوییم از راه خطا برگردیم، معنایش این است که نقطه خطا را، راه خطا را شناسایی کنیم؛ این خیلی مهم است. ما همین‌طور که داریم حرکت می‌کنیم، غالباً اینجور هستیم که از کار خودمان، از خطای خودمان، از تقصیری که می‌کنیم، غفلت می‌کنیم؛ توجه نمی‌کنیم به اشکالی که در کار خودمان وجود دارد. این خود، هم خود شخصی است، هم خود جماعی؛ ملت خودمان، حزب خودمان، جریان خودمان، جناح خودمان. هرچه که به خود انسان ارتباط پیدا می‌کند، عیوب آن غالباً مورد غفلت قرار می‌گیرد؛ لذا دیگران عیب ما را باید به ما بگویند. اگر خودمان می‌فهمیدیم و اصلاح می‌کردیم، نوبت نمی‌رسید به دیگران؛ احتیاج نبود که دیگران به ما بگویند. (89/05/27)
همۀ بیماری‌های مهلک و خطرناک؛ یعنی منیّت‌ها، کبرها، حسدها، تعدّی‌ها، خیانت‌ها، لاابالیگری‌ها در ماه رمضان فرصت علاج پیدا می‌کنند، قابل درمان می‌شوند.(88/6/29)
۱۰ توصیه مهم پیامبر در مراقبت از ماه رمضان
شیخ صدوق در کتاب «عیون اخبار رضا(ع)» روایتی را از آن حضرت به نقل از پدرانش، از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل می‌کند که روزى پیامبر خدا براى ما خطبه خواند و فرمود:
... اى مردم، هر که از شما در این ماه، روزه‌دارى را افطار دهد، پاداش او براى آن، نزد خدا، آزاد کردن یک برده و آمرزش گناهان گذشته اوست.
گفتند: اى پیامبر خدا، همه ما توانایی این کار را نداریم.
پیامبر فرمود: خود را از آتش نگه دارید، هر چند با یک دانه خرما؛ خود را از آتش نگه دارید، هر چند با یک جرعه آب.
ـ اى مردم، هر کس اخلاقش را در این ماه، نیکو کند، براى او وسیله عبور از صراط خواهد بود، در آن روز که گام‌ها بر صراط مى لغزد؛ أیُّهَا النّاسُ مَن حَسَّنَ مِنکُم فی هذَا الشَّهرِ خُلُقَهُ کانَ لَهُ جَوازا عَلَى الصِّراطِ یَومَ تَزِلُّ فیهِ الأَقدامُ
2ـ و هر کس در این ماه بر بردگان خود آسان بگیرد، خداوند حساب او را سبک خواهد گرفت؛ و مَن خَفَّفَ فی هذَا الشَّهرِ عَمّا مَلَکَت یَمینُهُ خَفَّفَ اللّه ُ عَنهُ حِسابَهُ
3ـ و هر کس در این ماه، شرّ خود را [از دیگران] باز دارد، خداوند در روز دیدارش، غضب خویش را از او باز خواهد داشت؛ و مَن کَفَّ فیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللّه ُ فیهِ غَضَبَهُ یَومَ یَلقاهُ
4ـ و هر که در این ماه، یتیمى را گرامى بدارد، در روز دیدار، خداوند، گرامى اش خواهد داشت؛ و مَن أکرَمَ فیهِ یَتیما أکرَمَهُ اللّه ُ یَومَ یَلقاهُ
5ـ و هر که در آن به خویشاوند خود نیکى کند، در روز دیدار، خداوند با رحمتش به او نیکى خواهد کرد؛ و مَن وَصَلَ فیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللّه ُ بِرَحمَتِهِ یَومَ یَلقاهُ
6ـ و هر کس در آن از خویشان خود ببُرد، خداوند در روز دیدار، رحمتش را از او قطع خواهد کرد؛ و مَن قَطَعَ رَحِمَهُ قَطَعَ اللّه ُ عَنهُ رَحمَتَهُ یَومَ یَلقاهُ
7ـ و هر کس در آن، نماز مستحبّى بخواند، براى او دورى از آتش، نوشته مى‌شود؛ و مَن أدّى فیهِ فَرضا کانَ لَهُ ثَوابُ مَن أدّى سَبعینَ فَریضَةً فیما سِواهُ مِنَ الشُّهورِ
8ـ و هر کس واجبى را در آن ادا کند، پاداش کسى را دارد که هفتاد واجب را در ماه هاى دیگر ادا کرده است؛ و مَن تَطَوَّعَ فیهِ بِصَلاةٍ کُتِبَ لَهُ بَراءَةٌ مِنَ النّارِ
9ـ و هر کس در آن بر من زیاد صلوات بفرستد، خداوند در روزى که وزنه اعمال، سبک مى‌شود، وزنه اعمال او را بیفزاید؛ و مَن أکثَرَ فیهِ مِنَ الصَّلاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللّه ُ میزانَهُ یَومَ تَخَفَّفُ المَوازینُ
10ـ و هر کس در آن، آیه‌اى از قرآن تلاوت کند، پاداش کسى را دارد که در ماه‌هاى دیگر، ختم قرآن کرده است؛ و مَن تَلا فیهِ آیَةً مِنَ القُرآنِ کانَ لَهُ مِثلُ أجرِ مَن خَتَمَ القُرآنَ فی غَیرِهِ مِنَ الشُّهورِ.
11ـ اى مردم، در این ماه، درهاى بهشت، بازند، پس، از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما نبندد و درهاى دوزخ، بسته‌اند؛ پس، از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما نگشاید؛ أیُّهَا النّاسُ إنَّ أبوابَ الجِنانِ فی هذَا الشَّهرِ مُفَتَّحَةٌ ، فَاسأَلوا رَبَّکُم ألاّ یُغلِقَها عَلَیکُمو أبوابَ النّیرانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسأَلوا رَبَّکُم ألاّ یَفتَحَها عَلَیکُم
12ـ و شیطان‌ها در بندند, از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما مسلّط نکند؛ وَالشَّیاطینَ مَغلولَةٌ فَاسأَلوا رَبَّکُم ألاّ یُسَلِّطَها عَلَیکُم.
من (علی (علیه‌السلام))برخاستم و گفتم: اى پیامبر خدا،برترینِ کارها در این ماه چیست؟
فرمود: «اى ابو الحسن،برترینِ کارها در این ماه، پرهیز از حرام هاى الهى است؛ یا أبَا الحَسَنِ ، أفضَلُ الأَعمالِ فی هذَا الشَّهرِ الوَرَعُ عَن مَحارِمِ اللّه ِ عز و جل»(عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج1، ص295)
أیُّهَا النّاسُ ، مَن فَطَّرَ مِنکُم صائِما مُؤمِنا فی هذَا الشَّهرِ کانَ لَهُ بِذلِکَ عِندَ اللّه ِ عِتقُ نَسَمَةٍ ومَغفِرَةٌ لِما مَضى مِن ذُنوبِهِ»
فَقیلَ : یا رَسولَ اللّه ولَیسَ کُلُّنا یَقدِرُ عَلى ذلِکَ! فَقالَ صلى الله علیه و آله : «اِتَّقُوا النّارَ ولَو بِشِقِّ تَمرَةٍ ، اِتَّقُوا النّارَ ولَو بِشَربَةٍ مِن ماءٍ.
أیُّهَا النّاسُ مَن حَسَّنَ مِنکُم فی هذَا الشَّهرِ خُلُقَهُ کانَ لَهُ جَوازا عَلَى الصِّراطِ یَومَ تَزِلُّ فیهِ الأَقدامُ و مَن خَفَّفَ فی هذَا الشَّهرِ عَمّا مَلَکَت یَمینُهُ خَفَّفَ اللّه ُ عَنهُ حِسابَهُ ، ومَن کَفَّ فیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللّه ُ فیهِ غَضَبَهُ یَومَ یَلقاهُ و مَن أکرَمَ فیهِ یَتیما أکرَمَهُ اللّه ُ یَومَ یَلقاهُ، و مَن وَصَلَ فیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللّه ُ بِرَحمَتِهِ یَومَ یَلقاهُ و مَن قَطَعَ رَحِمَهُ قَطَعَ اللّه ُ عَنهُ رَحمَتَهُ یَومَ یَلقاهُ ومَن تَطَوَّعَ فیهِ بِصَلاةٍ کُتِبَ لَهُ بَراءَةٌ مِنَ النّارِ ، ومَن أدّى فیهِ فَرضا کانَ لَهُ ثَوابُ مَن أدّى سَبعینَ فَریضَةً فیما سِواهُ مِنَ الشُّهورِ و مَن أکثَرَ فیهِ مِنَ الصَّلاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللّه ُ میزانَهُ یَومَ تَخَفَّفُ المَوازینُ ، ومَن تَلا فیهِ آیَةً مِنَ القُرآنِ کانَ لَهُ مِثلُ أجرِ مَن خَتَمَ القُرآنَ فی غَیرِهِ مِنَ الشُّهورِ.
قالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام: فَقُمتُ فَقُلتُ : یا رَسولَ اللّه ِ ، ما أفضَلُ الأَعمالِ فی هذا الشَّهرِ؟
چرا در ماه رمضان، قرآن را ختم می‌کنیم؟
ماه رمضان فرصت مناسبی است برای خواندن تمام قرآن به صورت کامل و خواندن جز به جز آن. این فرصت و این ماه از این نظر ارزشمند است که:
رمضان ماه نزول قرآن است.
قرائت قرآن در این ماه ثوابی بیشتر دارد.
اثرات قرائت قرآن در این ماه بیشتر است.
تلاوت قرآن روح را نورانی می‌کند.
قرآن، جان را شکوفا و شاداب می‌کند.
ماه مبارک رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است و این نزول سبب شده خداوند به برکت قرآن، هدایت را بر مردم ارزانی بدارد و برای این هدایت دلایل و حجت‌های آشکاری را قرار داده و راه تمیز دادن حق از باطل را در قرآن به همه بندگان عنایت کرده که بتوانند به واسطه تمسک به قرآن که حبل‌ا... متین است، این قدرت تشخیص را به دست بیاورند.
پیامبراکرم (ص) در یکی از خطبه‌هایش درباره ماه مبارک رمضان فرموده‌اند خداوند در این ماه شما را به ضیافت خودش دعوت کرده است تا جایی که وقتی روزه‌دار هستید، نفس کشیدن و نیز خواب شما هم عبادت است.
در ماهی با چنین شرافت و عظمت که قرآن هم در آن نازل شده و افضل ماه‌ها، بافضیلت‌ترین و برترین ماه‌هاست، وقتی قرآن تلاوت شود ثوابش نیز بیشتر خواهد بود. خداوند همیشه برای قرائت قرآن ثواب عظیمی به ما ارزانی می‌کند و وقتی در ماه قرآن یعنی در ماه رمضان، قرآن تلاوت می‌کنیم این ثواب ده‌ها برابر خواهد شد.
بنابراین وقتی شما در این ماه قرآن را تلاوت و در آن تدبر می‌کنید، چون فضیلت آن بیشتر است، اثرگذاری بیشتری دارد. بنابراین توصیه می‌شود در این ماه انسان وقت خودش را صرف تلاوت قرآن کند. خیلی‌ها در طول سال شاید توفیق ندارند یا عادت نکرده‌اند وقت بگذارند برای تلاوت قرآن. ماه رمضان تمرینی است برای اینکه ما با قرآن انس بگیریم و به حضرت قرآن عادت کنیم. بهتر که نسبت به سایر ماه‌ها و روزهای سال، فرصت بیشتری به قرآن اختصاص بدهیم و به این عادت دست پیدا کنیم.
قرائت کردن به تنهایی هم برکت دارد و نگاه‌کردن به صفحه و خط قرآن عبادت است. وقتی شما قرآن را تلاوت می‌کنید، عبادت مضاف است و برکات آن بر شما حاصل می‌شود، چون قرآن نور است و وقتی چشم به قرآن می‌اندازید، نور به قلب و روح شما راه پیدا می‌کند. وقتی در این کلام تدبر می‌کنید، دل انسان شکوفا می‌شود، زنده و بیدار می‌شود، قلب انسان جان می‌گیرد و تدبر در مفاهیم قرآن از رهگذر تلاوت قرآن حاصل می‌شود.
لذا ، تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان در کنار همه توصیه‌هایی که برای این ماه شده، یکی از پرفضیلت‌ترین و باسعادت‌ترین اعمال و خیرات است و برکات آن هم افزون خواهد بود.
قرآن زنده است و کسانی که با حضرت قرآن انس دارند، زنده بودن و پویایی آن را حس می‌کنند. شاید قرآن در ظاهر یک کتاب باشد و مجموعه‌ای از صفحات کاغذی، اما در واقع حقیقت و معنویتی در باطن آن وجود دارد که آن را حی و زنده کرده چنان که در تمام زمان‌ها جاری و ساری است.
کسی که با قرآن انس می‌گیرد، هر لحظه خودش را زنده و احیا می‌کند، در خودش روح می‌دمد و جان خود را طراوت می‌بخشد. کسی که با حضرت قرآن دم‌خور و قرین و همنشین می‌شود و معارف قرآن را در می‌یابد، دیگر روحش پژمرده نمی‌شود، همیشه سرزنده و سرحال است، افسردگی را تجربه نمی‌کند، با اندکی مصیبت، همه پل‌های پشت سرش را خراب نمی‌بیند، از زندگی بیزار نمی‌شود، امیدش همیشه به خداست و همیشه این امید زنده می‌ماند. انسانی که امید در وجودش زنده باشد، همیشه باطراوت و شاداب است و همیشه امیدوار به آینده.
فرصتی برای رهایی از جهل
حکمرانی جهانی امروز، توحید را منکر شده و کاملا بر مداری خودساخته و خودخواسته مشغول عصیان و طغیان است و به هیچ کشور و گروه و فرد آزاده‌ای رحم نمی‌کند و همه آزادی خواهان و آزادمنشان را از سر راه مقابله با این ظلم‌گستری برمی‌دارند. به بحرین و یمن و فلسطین و سوریه نگاه کنید. نزدیک‌تر، به تحریم‌های همه‌جانبه علیه ایران توجه کنید؛ حتی «حاج قاسم»ی که فریاد زد و علم برداشت و قدم گذاشت در راه اصلاح و معروف، با شدیدترین جنایت ضدبشری، از جلوی مسیر ظلم‌گستری برداشته شد تا ماشین بی‌خدایی با سرعت‌تر از قبل به حرکت خود ادامه دهد. آنها تا الان خود را پیروز می‌دانند اما زهی خیال باطل... درست است که مستکبران با قلدری و ابرقدرتی زور می‌گویند و فکر می‌کنند جهان بر همان مداری که آنها بخواهند می‌چرخد اما فقط یک چشمه اراده الهی که احتمالا آن هم حاصل شیادی‌ها، طمع‌ورزی‌ها و خودخواهی‌های خود بشر امروزی است با شیوع ویروس کرونا رو شد و بشر به اراده خدای بزرگ، گرفتار در دام خودتنیده شد... اگر حاکمیت ولایت شیطان از طریق ساختارهای مدرنی که بشر در خیال خام خود پرورانده، بیشتر شود، باز هم از این بلاها و ابتلائات برای برگشت بشر به اصل خود (و شاید باز هم منبعث از دامن و کردار خود) مطابق اراده الهی به چشم خواهیم دید...
ماه رمضان، ماه تمرین بندگی است. مراقب باشیم سرگرم نخوردن‌ها و نیاشامیدن‌ها و... فقط نشویم بلکه از فرصتی که خدای بزرگ فراهم کرده تا بهتر بندگی را بفهمیم و بهتر آدابش را یاد بگیریم و بهتر انجامش دهیم، غافل نباشیم. اگر بنده خدا شدیم، آن‌وقت فقط خدا برایمان خدایی می‌کند و بس. آنگاه تکیه‌گاه، او می‌شود و آرام و قرار حقیقی، رکن محوری زندگی‌مان. نگرانی‌ها و اضطراب‌ها و اضطرارها می‌روند و توکل و توجه و تعبد جایش را می‌گیرد.
