بیشتر افراد هر از گاهی دچار سرگیجه (Vertigo) می‌شوند. سرگیجه اغلب کوتاه مدت است و ممکن است همیشه دلیل واضحی نداشته باشد. با این حال، داشتن سرگیجه صبحگاهی (morning vertigo) به طور منظم ممکن است علامت یک بیماری زمینه‌ای مخصوصا در گوش شما باشد.
در این مقاله، ما در مورد علت سرگیجه صبحگاهی و سرگیجه هنگام بیدار شدن از خواب، نکات پیشگیری و زمان مراجعه به پزشک صحبت می‌کنیم. همچنین تلاش می‌کنیم به سوالاتی از قبیل سرگیجه صبحگاهی چیست و علت سرگیجه صبح ها چیست پاسخ دهیم.
سرگیجه در واقع حالتی است که به عنوان احساس چرخش محیط یا خود فرد یا عدم تعادل در راه رفتن رخ میدهد. سرگیجه میتواند منجر به زمین خوردن یا عدم توانایی در انجام مستقل امور روزمره شود.
دلایل مختلفی برای سرگیجه وجود دارد. به طور کلی، سرگیجه صبحگاهی چیزی است که گهگاه برای بسیاری از افراد اتفاق می‌افتد و چندان نگران کننده نیست.
اگر صبح بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب دچار سرگیجه می‌شوید، این میتواند نتیجه تغییر ناگهانی تعادل باشد زیرا بدن شما از حالت خوابیده به حالت ایستاده تغییر وضعیت میدهد. سرگیجه میتواند هنگام جابجایی مایعات در گوش داخلی شما به هنگام تغییر سریع موقعیت نیز ایجاد شود.
در صورت سرماخوردگی یا مشکلات سینوسی، ممکن است احساس سرگیجه بدتر شود زیرا در سینوس‌های خود مایعات و تورم اضافی دارید که با گوش داخلی در ارتباط هستند. در ادامه به برخی از اختلالاتی که منجر به سرگیجه صبحگاهی می‌شوند؛ می‌پردازیم.
آپنه خواب در حقیقت یک بیماری تنفسی است که در هنگام خواب موقتاً تنفس بیمار را قطع می‌کند. این وقفه‌ها در تنفس میتواند منجر به کاهش سطح اکسیژن شود؛ که در نهایت میتواند باعث سرگیجه هنگام بلند شدن از خواب شود.
در دراز مدت، آپنه خواب ممکن است خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن مانند مشکلات قلبی، دیابت و آسم را در فرد افزایش دهد. افرادی که علائم آپنه خواب دارند باید برای بررسی‌های دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنند. بسته به علت اصلی آپنه خواب، روش‌های درمانی می تواند شامل تغییر سبک زندگی، استفاده از دستگاه تنفس در شب و جراحی باشد. متخصص گوش حلق و بینی میتواند در این زمینه راهکارهای مناسبی را ارائه دهد.
عواملی میتواند سبب کمبود آب بدن و ایجاد سرگیجه در هنگام بلند شدن از خواب صبحگاهی شود که عبارتند از:
قند خون پایین در هنگام صبح نیز میتواند یکی از علل سرگیجه صبحگاهی باشد. پایین بودن قند خون در افراد دیابتی، به ویژه در افرادی که انسولین مصرف می‌کنند، بیشتر از افراد فاقد این بیماری است. با این حال، هر کسی میتواند قندخون پایین را تجربه کند، و ممکن است همیشه یک دلیل واضح وجود نداشته باشد. افرادی که به طور منظم علائم کاهش قند خون را تجربه می‌کنند باید به پزشک مراجعه کنند.
فشار خون پایین یا افت فشار خون، میتواند در برخی افراد سرگیجه ایجاد کند. وقتی فرد از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت میدهد، فشار خون نیز میتواند ناگهان کاهش یابد. این افت ناگهانی فشار خون را افت فشار خون وضعیتی یا ارتوستاتیک می‌نامند.
فشار خون پایین یکی از علائم بارداری در زنان است که میتواند منجر به سرگیجه صبحگاهی در زنان باردار شود. فشار خون پایین گاهی اوقات میتواند علامت بیماری دیگری مانند بیماری پارکینسون (Parkinson’s disease) یا بیماری آدیسون (Addison’s disease) باشد. استراحت طولانی مدت در رختخواب و مصرف داروهای خاص مانند مسدود کننده‌های بتا نیز می‌توانند باعث فشار خون پایین شوند.
برای افرادی که افت فشار خون را تجربه می‌کنند، بلند شدن آرام و به تدریج از رختخواب میتواند به جلوگیری از سرگیجه کمک کند. استفاده از جوراب‌های فشاری در طول روز نیز ممکن است به برخی از این افراد کمک کند.
اگر دارویی باعث فشار خون پایین شود، پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر دهد یا دارو را تغییر دهد. درمان هر بیماری زمینه‌ای نیز میتواند به جلوگیری از علائم فشار خون کمک کند.
لابیرنتیت یک عفونت ویروسی یا باکتریایی، گوش داخلی است که میتواند منجر به سرگیجه شود. عفونت باعث التهاب ساختارهای ظریف گوش داخلی می‌شود که نقش مهمی در حفظ تعادل فرد دارند.
لابیرنتیت(labyrinthitis) ممکن است برخی اوقات خصوصاً برخاستن از رختخواب و ایستادن را برای فرد دشوار کند. لابیرنتیت معمولاً به دلیل عفونت ویروسی است و اغلب به دنبال سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ میدهد. درمان این بیماری معمولاً شامل استراحت و نوشیدن مایعات فراوان است.
برای افرادی که علائم شدیدتری دارند، پزشک متخصص گوش، داروهایی را برای کاهش سرگیجه و حالت تهوع توصیه می‌کند. اگر علت ایجاد عفونت باکتریایی باشد، ممکن است آنتی بیوتیک نیز تجویز کنند.
اگر از داروهایی به طور منظم استفاده می‌کنید، ممکن است عامل اصلی سرگیجه صبحگاهی شما باشد. در مورد عوارض جانبی داروهای فعلی و علت تجویز‌اش با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است راه حلی مانند مصرف دارو در زمان دیگری وجود داشته باشد.
در سه ماهه اول بارداری رگ‌های خونی در بدن مادر قطورتر می‌شوند تا بتوانند از طریق خون مواد مورد نیاز جنین را تامین کنند. در این دوران با وجود افزایش قطر رگ‌ها، حجم خون مادر افزایش نمی‌باید. عدم افزایش خون در مادر باعث افت فشار خون می‌شود. همان طور که گفته شد افت فشار خون یکی از عواملی است که باعث ایجاد سرگیجه های صبحگاهی می‌شود.
سرگیجه صبحگاهی همراه با حالت تهوع میتواند به علل مختلفی بروز پیدا کنند. یکی از معروف‌ترین علل این عارضه دوران بارداری است. این عارضه ممکن است درسه ماهه اول بارداری به علت تغییرات هورمونی در زنان دیده شود. همچنین عوامل دیگری همچون بی خوابی، افت قند خون، بازگشت اسید معده به دهان، گرفتگی‌های سینوسی و اضطراب میتواند در ایجاد سرگیجه صبحگاهی به همراه حالت تهوع نقش زیادی داشته باشد.
مهمترین کاری برای کاهش سرگیجه صبحگاهی، برخاستن ارام بدون شتاب از حالت خوابیده به ایستاده است،این اقدام از حرکت و تغییر جهت ناگهانی مایع گوش جلوگیری می‌کند. همینطور حفظ آب بدن در طول روز یک اقدام موثر در کاهش این حالت ازاردهنده است. حتی اگر احساس تشنگی نکنید، بدن شما هنوز هم میتواند در معرض کمبود آب بدن قرار گیرد.
نوشیدن حداقل 8 لیوان آب در روز و یا بیشتر به افراد بسیار فعال، باردار یا افرادی که تعرق زیاد می‌کنند، توصیه می‌شود. از نوشیدن الکل به خصوص قبل از خواب خودداری کنید و قبل از خواب و بعد از بیدار شدن یک لیوان آب کامل بنوشید.
اگر این اقدامات موثر نباشد، ممکن است بیماری جدی داشته باشید که باعث سرگیجه می‌شود. در این حالت باید به پزشک مراجعه کنید تا علت سرگیجه شما را مشخص کند.
با رعایت چند توصیه، می‌توانید پیشگیری از سرگیجه صبحگاهی کنید:
فعالیت‌های کم‌تحرک: فعالیت‌های کم‌تحرک مانند نشستن بر روی صندلی یا تکیه دادن به دیوار، باعث کاهش احتمال بروز سرگیجه صبحگاهی می‌شود.
رعایت تغذیه سالم: مصرف غذاهای سالم، با ویتامین‌های B و D، آهن و کلسیم که برای حفظ سلامتی دستگاه عصبی مرکزی و گوش داخلی ضروری هستند، به پیشگیری از سرگیجه صبحگاهی کمک می‌کند.
کاهش استفاده از الکل: الکل، از جمله عواملی است که میتواند برای برخی افراد عامل بروز سرگیجه صبحگاهی شود. بنابراین کاهش مصرف الکل میتواند به پیشگیری از سرگیجه صبحگاهی کمک کند.
رعایت ایستادن به صورت آهسته: ایستادن به صورت آهسته و با تمرکز به کاهش احتمال بروز سرگیجه صبحگاهی کمک می‌کند.
مراجعه به پزشک: در صورت داشتن تاریخچه‌ی سرگیجه صبحگاهی و یا بروز آن در شرایط مختلف، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون و ام آر آی (MRI) میتواند به تشخیص دقیق‌تر و درمان بهتر برای سرگیجه صبحگاهی کمک کند. همچنین، در صورتی که علایم سرگیجه صبحگاهی باعث مشکلاتی مانند سقط اشیاء یا افتادن از پای فرد شود، حتماً باید به پزشک معالج مراجعه کنید.
در مواردی که سرگیجه صبحگاهی با اختلالات دیگری همراه است مانند افت فشار خون، احساس تب و سرماخوردگی و یا تهوع شدید، باید به پزشک مراجعه شود. در بعضی موارد، پزشک ممکن است به شما داروهای ضد سرگیجه یا درمان‌های دیگری را تجویز کند تا به بهبودی و کاهش شدت سرگیجه صبحگاهی کمک کند.
بنابراین، پیشگیری از سرگیجه صبحگاهی ممکن است با رعایت توصیه‌های ساده و ارائه مشاوره پزشکی در صورت نیاز، امکان‌پذیر باشد. همچنین در صورت بروز سرگیجه صبحگاهی، توصیه می‌شود که فوراً به استراحت و استفاده از روش‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق و کنترل استرس پرداخته شود.
در انتها به این نکته توجه کنید که اگر سرگیجه صبحگاهی شما بیشتر از 2 ماه تداوم داشته باشد حتما نیاز هست تا پیگیری های لازم انجام شود؛ یعنی ابتدا یک چکاپ و آزمایش و در مرحله بعد مراجعه به یک متخصص مغز و اعصاب که درصورت نیاز شما رو به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع میدهد.
اگر به طور منظم با سرگیجه از خواب بیدار می‌شوید یا در طول روز به طور منظم دچار سرگیجه می‌شوید به پزشک مراجعه کنید. شرایط بسیاری وجود دارد که میتواند منجر به سرگیجه شود، بنابراین مهم است دلیل سرگیجه دائمی صبحگاهی مورد آزمایش قرار بگیرد و علت دقیق آن مشخص شود.
منبع: tehranearclinic.com/blog/morning-vertigo
