یکی از مشکلات اصلی تامین مالی، تمرکز بیش از حد بر روشهای سنتی مثل دریافت وام مستقیم از بانکهاست. این مدل اگرچه رایج است، اما با توجه به محدودیت منابع بانکی و نرخهای سود بالا، در عمل به مانعی برای رشد شرکتها تبدیل شده است. در چنین شرایطی، تامین مالی زنجیرهای (SCF) میتواند راهحلی نوآورانه باشد.
تامین مالی زنجیرهای چیست؟
ایده اصلی این است که به جای نگاه فردی به هر بنگاه، کل زنجیره تامین بهعنوان یک شبکه در نظر گرفته شود. یعنی تامینکننده مواد اولیه، تولیدکننده، توزیعکننده و حتی فروشنده نهایی، در یک چرخه مالی مشترک دیده شوند. بانک یا نهاد مالی با شناخت جریان واقعی کالا و خدمات در این زنجیره، تامین مالی را دقیقتر، سریعتر و ارزانتر انجام میدهد.
مزایا برای شرکتها
1. کاهش هزینه تامین مالی: چون ریسک در سطح کل زنجیره تقسیم میشود، نرخها برای همه بازیگران پایینتر است.
2. افزایش دسترسی به منابع: حتی بنگاههای کوچکتر هم میتوانند از اعتبار خریداران بزرگتر استفاده کنند.
3. شفافیت مالی بیشتر: جریان اسناد تجاری، فاکتورها و قراردادها در بستر دیجیتال ثبت میشود و ریسک نکول کاهش مییابد.
4. چابکی در گردش سرمایه: سرمایه در گردش سریعتر آزاد میشود و بنگاهها راحتتر میتوانند تولید و فروش را ادامه دهند.
تجربه جهانی
در بسیاری از کشورها، تامین مالی زنجیرهای به کمک فناوریهای مالی (FinTech) توسعه پیدا کرده است. پلتفرمهای دیجیتال امکان اتصال بنگاهها، بانکها و سرمایهگذاران را فراهم میکنند. نتیجه آن است که حتی یک تامینکننده کوچک در چین یا هند میتواند با پشتوانه سفارشهای یک شرکت بزرگ، تسهیلات ارزانتری دریافت کند.
جایگاه ایران
اگرچه بانک مرکزی و برخی بانکها در سالهای اخیر از اجرای طرحهای آزمایشی در این زمینه سخن گفتهاند، اما واقعیت این است که تامین مالی زنجیرهای هنوز در ایران به صورت کامل عملیاتی نشده است. دلایل اصلی:
• ضعف زیرساختهای دیجیتال و یکپارچهسازی دادهها
• نبود قوانین شفاف برای اسناد تجاری الکترونیک
• مقاومت بانکها در تغییر مدل سنتی اعطای وام
جمعبندی
تامین مالی زنجیرهای فقط یک ابزار مالی جدید نیست؛ بلکه تغییری بنیادین در نگاه به تامین مالی است. اگر این الگو در ایران بهطور جدی پیاده شود، میتواند همزمان به کاهش فشار نقدینگی بنگاهها و کاهش ریسک بانکها منجر شود. آینده کسبوکارها در اقتصادی مثل ایران، بدون شک به سمت چنین مدلهایی خواهد رفت.
