بازار سرمایه توی این سالها خیلی رشد کرده؛ بورس، فرابورس و کلی ابزار جدید مثل اوراق مرابحه و … اضافه شده. اما با همهی این امکانات، هنوز شرکتها ترجیح میدن برای تأمین مالی برن سمت بانک و وام بگیرن. خب چرا؟ چه چیز باعث میشه ابزارهای بازار سرمایه کمتر استفاده بشه؟
۱. بروکراسی و کاغذبازی
انتشار اوراق از مسیر بازار سرمایه خیلی وقتگیر و پر از کاغذبازیه. شرکت باید کلی مدارک بیاره، از مشاور و ضامن بگیره، چندین مجوز رد کنه و از هفتخوان سازمان بورس رد بشه. برای خیلی از مدیران، این مسیر طولانی اصلاً بهصرفه نیست. راحتتره برن بانک وام بگیرن.
۲. گرونی انتشار اوراق
اوراق بدهی فقط هزینهی سودش نیست. کلی هزینهی جانبی هم داره: کارمزد مشاور، متعهد پذیرهنویس، ضامن، حسابرسی و رتبهبندی. همین خرجها باعث میشه بعضی وقتها گرفتن وام بانکی با همهی گرون بودنش، باز هم بهصرفهتر بهنظر بیاد.
۳. مشکل شفافیت مالی
برای استفاده از ابزارهای بازار سرمایه باید صورتهای مالی شفاف و حسابرسیشده داشته باشی. خیلی از شرکتها (مخصوصاً کوچکها و متوسطها) یا همچین چیزی ندارن یا نمیخوان همهی جزئیات رو رو کنن. نتیجه؟ از همون اول از بازی خارج میشن.
۴. عادت به بانک
سالهاست تأمین مالی تو ایران با بانک گره خورده. مدیران مالی عادت کردن برای هر نیازی برن سراغ بانک. بازار سرمایه هنوز اونقدر جا نیفتاده که تو ذهن اونها بهعنوان یه گزینهی جدی بیاد.
۵. بیثباتی اقتصادی
وقتی تورم بالا، نرخ ارز بیثبات و آینده نامعلومه، هم شرکتها میترسن وارد پروسه اوراق بشن، هم سرمایهگذارها رغبت ندارن. شرکت میترسه فردا نتونه سود اوراق رو بده، سرمایهگذار هم ترجیح میده بره سمت طلا، ارز یا ملک.
۶. کمبود نهادهای پشتیبان
برای اینکه بازار بدهی درست کار کنه، به نهادهایی مثل رتبهبندی اعتباری و مشاورهای قوی نیاز داریم. تو ایران این نهادها یا خیلی کم هستن یا هنوز قوی نیستن. نبود رتبهبندی درست باعث میشه سرمایهگذار اعتماد نکنه.
جمعبندی
بازار سرمایه میتونه فشار تأمین مالی رو از روی دوش بانکها برداره. اما تا وقتی این مشکلات وجود داره، سخت میشه متصور بود شرکتها رغبتی به این ابزارها نشون بدهند.
راهحلش هم روشنه:
• سادهتر کردن فرآیند انتشار اوراق
• کم کردن هزینهها
• آموزش و فرهنگسازی بین مدیرها
• تقویت نهادهای پشتیبان
• و البته ایجاد یه ثبات نسبی تو اقتصاد
اگر این اتفاقها بیفته، شرکتها هم کمکم یاد میگیرن از ابزارهای متنوع بازار سرمایه استفاده کنن، نه فقط وام بانکی.
⸻
✍️ حمیدرضا فرهادی، دکترای مدیریت مالی، مشاور مالی استراتژیک
