زمان مناسب برای تربیت جنسی کودکان

جهت مطالعه‌ی متن اصلی می‌توانید به وب‌سایت استودیو بازی سازی بهشت مراجعه نمایید.

تربیت جنسی کودکان از چه سنی باید آغاز شود؟ آیا پرداختن به مسائل جنسی از سنین پایین به صلاح است و مشکلی ایجاد نخواهد کرد؟ در این مطلب سعی داریم ضمن پاسخ به این سوالات، به بررسی دیدگاه‌های مختلف در مورد زمان مناسب برای تربیت جنسی کودکان بپردازیم و در نهایت برنامه‌ای مدون به عنوان نقشه راه جنسی کودکان ارائه دهیم.

کنجکاوی‌های جنسی کودکانه

کودکان با کنجکاوی به دنبال کشف دنیای اطراف خود هستند و این ویژگی ذاتی باعث یادگیری هر چه بهتر آن‌ها می‌شود. به طور معمول کودکان کنجکاو بسیار سوال می‌کنند و به دنبال پاسخ آنها می‌گردند. کنجکاوی نقش ویژه‌ای در چگونگی رشد و شکل‌گیری شخصیت کودکان دارد و نحوه مواجهه والدین با این حس کودکانه، مسیر تربیت کودکان را تغییر خواهد داد.

یکی از مسائلی که کودکان در مورد آن کنجکاوی می‌کنند، مسائل جنسی است. بسیاری از پدر و مادرها با سوالات متعدد جنسی از طرف فرزندان خود روبرو می‌شوند که برای آنها پاسخ مناسبی ندارند. سوالاتی در مورد تغییر ویژگی‌های جنسی، تفاوت‌های جنسی و روابط بین دو جنس مخالف، تولد، بارداری و پیشگیری. به همین منظور تربیت جنسی در سنین مختلف مورد تاکید کارشناسان تربیتی قرار گرفته است.

نتایج تحقیقی حاکی از آن است که سوالات جنسی کودکان بیشتر به علت و جریان بارداری، نحوه تولد و تفاوت‌های جنسی مربوط می‌شود. این پژوهش توصیه می‌کند با توجه به سوالات کودکان در زمینه جنسی باید بسته آموزشی مختصر و مفیدی تهیه شود که پاسخ مناسب و متناسب با سن و جنس کودک داشته باشد.

از دیگر یافته‌های این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که دختران نسبت به پسران کنجکاوی بیشتری در مورد مسائل جنسی دارند. همچنین پسران دیرتر از دختران در مورد مسائل جنسی کنجکاو می‌شوند.

مطالعات نشان می‌دهد پاسخ به کنجکاوی‌های کودکان نه تنها باعث فعالیت جنسی زودهنگام در کودک نمی‌شود بلکه باعث به تعویق انداختن آن خواهد شد. کودکان در صورتی که پاسخ مناسبی از والدین خود دریافت نکنند یا قانع نشوند در موقعیت دیگری سوال خود را تکرار می‌کنند. نگرانی پدرها و مادرها از این جهت است که سوالات فرزندنشان ادامه پیدا کند و با هر پاسخ به کودک، سوال جدیدی در ذهن او شکل بگیرد و در صورت قانع نشدن برای یافتن پاسخ خود به سراغ راه‌های دیگر مانند اینترنت، ماهواره یا همسالان بروند.

بیداری جنسی از چه زمانی آغاز می‌شود؟

بیداری جنسی به معنای زمانی است که کودکان متوجه مسائل جنسی می‌شوند و از آن تاثیر می‌پذیرند. کارشناسان تربیتی بر این باور هستند که ۳ تا ۴ سالگی، سن بیداری جنسی و تشکیل خاطرات در ذهن کودکان است.  کودکان ۵ تا ۷ سال نیز با دیدن بدن برهنه والدین خود کنجکاو می‌شوند که بدن آن‌ها چه ویژگی‌هایی دارد و همین مساله ممکن است باعث تحریک میل جنسی شود. البته غریزه جنسی در کودکان زیر ۷ سال وجود دارد اما بروز پیدا نمی‌کند. با این حال برخی معتقدند کودکان ممکن است در هر سنی به بیداری جنسی برسند زیرا از زمانی که راه رفتن و صحبت کردن را یاد می‌گیرند، با بدن و اعضای آن آشنا می‌شوند.  بنابراین والدین باید مراقب رفتارشان باشند تا فرزندانشان دچار بلوغ زودرس نشود.

بزرگترین مشکل در تربیت جنسی کودکان

به نظر می‌رسد بزرگترین مشکل در تربیت جنسی کودکان، آمادگی اندک والدین برای پاسخ به سوالات جنسی فرزندانشان باشد. اگر هم نسبت به این مسائل آگاهی کافی داشته باشند، نمی‌دانند چگونه آن را برای کودک خود بیان کنند. در این قسمت به بررسی چند نمونه از سوالاتی که کودکان در تحقیق مورد نظر از والدین پرسیده‌اند، می‌پردازیم:

• دختر ۵ ساله‌ای از مادرش سوال کرده است “بچه‌ها چطوری به دنیا میان؟” یا اینکه “قبل از اینکه من به دنیا بیام کجا بودم؟”
• مادری عنوان کرده است “پسرم سوال می‌کنه که چرا باید ازدواج کنیم؟” یا مادر دیگری گفته سوال دخترم این است که “چه زمانی باید ازدواج کنم؟ چرا تو با پدرم ازدواج کردی؟”
• کودکی از مادر خود سوال می‌کند “چرا ناحیه تناسلی خانومها با آقایون فرق داره؟” یا به عنوان مثال “چرا بدن بابا مو داره اما بدن تو نداره” و یا “شکم بابا بزرگ میشه میخواد نی‌نی بیاد؟”

بسیاری از والدین وقتی با چنین سوالاتی روبرو می‌شوند یا موضوع بحث را تغییر می‌دهند یا فرزند خود را سرزنش می‌کنند و می‌گویند در آینده متوجه خواهی شد.

نقشه راه تربیت جنسی در فرهنگ غرب

دو دیدگاه اصلی یعنی فرهنگ غربی و فرهنگ اسلامی برای بررسی زمان تربیت جنسی کودکان وجود دارد. در فرهنگ غربی کارشناسان تربیتی توصیه می‌کنند که مسائل جنسی در مباحث روزمره گنجانده شود و آشنایی با مفاهیم خاص جنسی در سنین مشخص صورت گیرد. به عنوان مثال والدین می‌توانند زمانی که فرزند خود را به حمام می‌برند، او را با بخش‌هایی از بدن، خصوصیات و عملکرد آن آشنا کنند. به طور کلی از منظر غرب بایستی اطلاعات لازم در مورد مسائل جنسی را متناسب با سن کودکان در اختیار آن‌ها قرار داد.

برنامه‌های آموزش جنسی کودکان در غرب به تفکیک برای سنین تا ۲ سالگی، ۲ تا ۵ سالگی، ۶ تا ۸ سالگی و ۹ تا ۱۲ سالگی ارائه می‌شود.

تا ۲ سالگی

در این محدوده سنی می‌توانید با کودکان خود در مورد مکان و زمان مناسب برای کشف بدن آن‌ها صحبت کنید.

۲ تا ۵ سالگی

در این سن بچه‌ها در مورد بدن یکدیگر بسیار کنجکاو هستند. بنابراین می‌توان به کودکان آموزش داد که قسمت‌های حساس بدن آنها خصوصی است و نباید توسط دیگران لمس شود. کودکان ۲ تا ۵ ساله به طور معمول در مورد نحوه به دنیا آمدن نوزاد سوال می‌کنند. مهم این است که والدین در پاسخ به سوالات کودکان به آنها دروغ نگویند.

۶ تا ۸ سالگی

مساله اصلی در این محدوده سنی، جستجوی ایمن کودکان در فضای مجازی است. پدرها و مادرها باید در مورد مکالمه با غریبه‌ها و به اشتراک گذاشتن عکس در اینترنت برای کودکان قوانینی وضع کنند تا اجازه انجام هر کاری را نداشته باشند.

صحبت درباره رابطه جنسی و توضیح در مورد چگونگی تغییر بدن همزمان با رشد کودک از مواردی هستند که به طور معول پیش از ۱۰ سالگی به کودکان آموزش داده می‌شود.

۹ تا ۱۲ سالگی

این سن پر از تغییرات عاطفی و اجتماعی به ویژه برای دختران است. بنابراین والدین باید در مورد احساسات فرزند خود با او مشورت کنند.

نقشه راه تربیت جنسی در فرهنگ اسلامی

اسلام بهترین زمان برای تربیت جنسی را سنین پیش دبستانی می‌داند. یعنی زمانی که کودک به درک بیشتری می‌رسد و سوالاتی در مورد مسائل جنسی از والدین خود می‌پرسد. البته در فرهنگ اسلامی متناسب با هر محدوده سنی برنامه مشخصی برای تربیت جنسی در نظر گرفته شده است. آنچه اسلام به آن تاکید دارد این است که والدین به پرسش‌های جنسی کودک به طور مستقیم و در حد فهم  او پاسخ دهند.

در تحقیقی با عنوان “مروری بر آموزش سلامت جنسی کودکان از دیدگاه اسلام” آموزش کودکان در محدوده سنی تا ۲ سالگی، ۳ تا ۵ سالگی و ۶ تا ۱۲ سالگی مورد بررسی قرار گرفته است. در تمامی این رده‌های سنی نکاتی در مورد اندام و کارکردها آن‌ها، هویت جنسی و پیشگیری از سوء استفاده جنسی بیان می‌شود.

تا ۲ سالگی

دستشویی رفتن از آموزش‌های جنسی مناسب برای این محدوده سنی است. در این سن والدین باید استفاده از نام صحیح اندام‌ها، نحوه عملکرد آنها را به زبان ساده به کودک آموزش دهند و او را تشویق کرده تا قسمت‌های مختلف بدن خود را کشف کند. همچنین کودکان تا پیش از ۲ سالگی باید از طریق رفتار مناسب والدین خود با جنسیت خود آشنا شوند.

۳ تا ۵ سالگی

در این محدوده سنی، کودک نام دیگر اندام‌های مهم بدن از جمله اندام‌های تناسلی و کارکرد آنها را یاد می‌گیرد. کودکان در این سن در مورد نحوه به دنیا آمدن کنجکاو هستند. از طریق حرف زدن درباره تفاوت‌های بدنی پسر و دختر، تاکید بر خصوصی بودن اندام‌های تناسلی و ممنوعیت لمس این اندام‌ها توسط دیگران می‌توان نکات مهم آموزش جنسی را به کودکان انتقال داد.

۶ تا ۱۲ سالگی

کودکان در این سن باید وظایف جنسی اندام‌های بدن را بدانند. والدین نیز موظف هستند تغییرات بلوغ را برای فرزندان خود توضیح دهند و برداشت‌های اشتباه کودک از سوءاستفاده جنسی را اصلاح کنند. به عبارت دیگر پدرها و مادرها مهارت جسارت را به کودکان یاد می‌دهند و آن‌ها را نسبت به فریب دیگران آگاه می‌کنند. یکی دیگر از وظایف والدین در قبال فرزندان ۶ تا ۱۲ ساله این است که برای جلوگیری از بارداری و بیماری‌های مقاربتی، اطلاعات مناسبی را در اختیار آن‌ها قرار دهند.

توصیه‌هایی به والدین برای تربیت جنسی کودکان

تربیت جنسی کودک یکی از دشوارترین و حساس‌ترین وظایف والدین نسبت به فرزندان است که باید حساب شده به آن پرداخت. لذا به پدرها و مادرها پیشنهاد می‌شود برای تربیت جنسی کودکان به این نکات توجه کنند:

1. پیش‌نیاز انجام صحیح تربیت جنسی، آگاهی والدین از نحوه صحیح تربیت جنسی با توجه به درک و فهم کودکان است. پدرها و مادرها باید برای پاسخ به سوالات فرزندانشان اطلاعات و آمادگی کافی داشته باشند و بدانند در سنین مختلف کدام مفاهیم مرتبط با مسائل جنسی را متناسب با سن کودک به او منتقل کنند.
2. والدین در پاسخ به سوالات جنسی کودکان باید از پرده‌پوشی و اطلاعات خلاف واقع پرهیز کنند.
3. پدرها و مادرها باید در تربیت جنسی فرزند خود تعادل را رعایت کنند یعنی نه بی‌تفاوت باشند و نه آن‌قدر شتاب‌زده و افراطی عمل کنند که بلوغ زودرس کودک را به دنبال داشته باشد
4. والدین زمانی که متوجه می‌شوند فرزندشان مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته است سکوت نکنند و پیگیری از طریق قانونی را تا انتها ادامه دهند. به طور معمول بچه‌ها پس از سوءاستفاده جنسی گوشه‌گیر و یا عصبی می‌شوند و ممکن است تغییر رفتار بدهند. بنابراین والدین در چنین مواقعی باید با کودک خود به عنوان قربانی رفتار مناسبی داشته باشند و ضمن حفظ آرامش و خونسردی خود، کودک را درک کرده و از وانمود کردن او به عنوان مقصر پرهیز کنند.
5. آشنایی با هویت جنسی یکی از مهترین مراحل تربیت جنسی کودکان به حساب می‌آید. به عبارت دیگر والدین باید فرزند خود را با نقش جنسیتی دختر و پسر آشنا کرده و وظایف، تمایلات و رفتارهای جنسی مربوط به هر کدام از این جنسیت‌ها را به زبان ساده برای او توضیح دهند. به عنوان مثال دختر یا پسر باید بداند جامعه از او چه انتظاری دارد و از لحاظ رفتاری، گفتاری و پوششی چه نقشی را باید ایفا کند.
6. یکی دیگر از وظایف مهم والدین، پیشگیری از تحریکات جنسی کودکان است. به طور کلی باید از مواردی که باعث تحریک غریزه جنسی کودک می‌شود پرهیز کرد. به عنوان مثال این موارد ضروری به نظر می‌رسد: پرهیز از دیدن فیلم‌های نامناسب جنسی که در آن زنان و مردان با پوشش های نامناسب و رفتارهای زننده روابط جنسی را به نمایش می‌گذارند، پرهیز والدین از شوخی‌های رکیک و زننده و کنایه‌های جنسی،پرهیز والدین از معاشقه با همدیگر در حضور فرزندان، رعایت پوشش مناسب در حضور کودک و جمع خانواده
7. پدرها و مادرها باید قدرت “نه گفتن” را به کودکان آموزش بدهند تا کودک مهارت دفاع از خود را کسب کند. همچنین آنها باید نحوه مواجهه با افراد غریبه در زمان درخواست‌های نابه‌جا را به فرزند خود بیاموزند.
8. والدین بایستی با فرزند خود دوست باشند و از او بخواهند تا هر اتفاق ناخوشایندی از لحاظ جنسی برایش رخ می‌دهد آنها را در جریان بگذارد. به عنوان مثال به کودک بیاموزند در چنین مواقعی واکنش نشان دهد: وقتی یک نفر اندام خصوصی‌اش را به او نشان می‌دهد، وقتی کسی بی دلیل به بدن او نگاه می‌کند، وقتی کسی می‌خواهد به اندام‌های خصوصی او دست بزند، وقتی فردی بزرگ‌تر از کودک کاری را می‌خواهد که او مایل به انجام آن نیست، وقتی فردی از او می‌خواهد رفتار ناشایست را به صورت راز نگه دارد، وقتی فردی با کودک کاری می‌کند که بعد از آن حس بدی به او دست می‌دهد.
9. اگر پدرها و مادرها برای تثبیت مفاهیم مرتبط با تربیت جنسی کودکان و پیشگیری از اتفاقات ناگوار نقش بازی کنند، تاثیر تربیت جنسی دوچندان خواهد شد. به عنوان مثال والدین از فرزند خود بپرسند “اگر خارج از خانه فرد غریبه‌ای بخواهد به اندام خصوصی تو دست بزند چه کار میکنی؟”. سپس پاسخ کودک را با راهکارهایی که به او گفته‌اند مقایسه کنند تا ببینند تا چه اندازه برای قرار گرفتن در شرایط واقعی آمادگی دارد.
10. والدین همچنین می‌توانند از بازی‌های ویدئویی که به منظور تربیت صحیح جنسی کودکان به بازار ارائه شده است، استفاده کنند. چرا که این محصولات با مضامین علمی تهیه شده‌اند و همچنین به طور نامحسوس در ضمیر ناخودآگاه کودکان جای می‌گیرند. کودک نیز بدون هیچگونه مقاومتی در فضای بازی به محتوا توجه می‌کند. به عنوان مثال بازی “به من دست نزن” یکی از این بازی‌ها است که در قالب کتاب تعاملی به تهدیدهای جنسی پیش روی کودکان و ارائه راه حل می‌پردازد. این بازی که برای تلفن همراه و سیستم عامل اندروید طراحی شده است به کودکان یاد می‌دهد زمان آزار و اذیت جنسی چه رفتاری باید از خود نشان دهند. همچنین بازی “به من دست نزن” نگرانی والدین برای پاسخگویی به سوالات جنسی فرزندانشان را رفع می‌کند.

استودیو بازی سازی بهشت