این روزها برای دریافت شاخص آلودگی هوای شهر تهران به راحتی می توانید پس از باز کردن قفل گوشی همراه، با استفاده از اپ های متنوع، شاخص های آلودگی هوا را ببینید. اما در زمان هایی نه چندان دور، اطلاع رسانی آلودگی هوا مانند اطلاع رسانی در مورد همه چیزهای دیگر، در دسترس نبود.
در طول سال معمولا خبرهای هشدار دهنده در حوزه آلودگی هوای شهرهای کشور از جمله تهران دایما از طریق پیام رسان ها بین شهروندان تبادل می شود. کانال های تلگرامی از رسمی ترین آن ها تا کانال های طنز و سرگرمی، به موضوع آلودگی هوا می پردازند.
اولین اطلاع رسانی در مورد آلودگی هوا
شاید اولین اطلاع رسانی در مورد آلودگی هوا از طریق خود هوا بوده است. اگر هوا وقتی به مقداری آلوده شود که آلایندگی آن برای چشم انسان قابل رویت شود، شهروندان اطلاع پیدا می کنند که هوا آلوده است. البته این برای آلاینده هایی مطرح است که ذرات بزرگتری دارند و برخی گازهای آلوده کننده هوا به هر میزان که باشند، قابل دیدن نیستند.
روزنامه ها و پوشش اخبار آلودگی هوا
وبسایت تاریخ ایرانی به قلم میثم غلامپور گزارشی را منتشر کرده است و به بررسی روزنامه اطلاعات مورخ هشتم دی ماه 1356 پرداخته است. در بخشی از این گزارش آمده است که :
نکته جالب، تیتر انتخابی اطلاعات برای آن گزارش است: «آلودگی هوا: ۲۸ سال فقط حرف زده‌ایم»؛ تیتری که نشان می‌دهد ماجرای آلودگی هوای تهران حتی پیشینه درازتری هم دارد.
منظور از آن گزارش در نقل قول بالا، گزارشی است که در صفحه اول این روزنامه در سال 56 نوشته شده است. بنابراین اگر عدد 1356 را منهای 28 سال ادعایی روزنامه کنیم، تاریخچه آلودگی هوای تهران به سال 1328 می رسد.
به گفته نویسنده این گزارش، در سال 1335 قانونی در مورد مقابله با آلودگی هوا به تصویب مجلس رسیده بود. با توجه به اینکه مجلس به این مساله در آن سال واکنش نشان داده است، چند سالی قبل از آن تهران درگیر مساله آلودگی بوده است و تاریخ 1328 برای شروع آلودگی هوای تهران زیاد دور از انتظار نیست. البته در سال 1328 ، بیشتر خودروهای عمومی و حمل بار منجر به آلودگی شده بودند و در سال های دهه 50 خودروهای بنزینی مقصر شناخته شدند.
تا اواخر دهه 60، روزنامه ها و البته خود هوای آلوده، تنها اطلاع رسانان در خصوص آلودگی هوا بودند. در این مدت البته نمایندگان مجلس و مسئولان دولتی در مورد آلودگی هوای تهران حرف هایی می زدند و این در رسانه ها اعم از رادیو و روزنامه ها بازتاب می یافت. (+)
تابلوهای نمایشگر شاخص آلودگی هوا
در ابتدای دهه 70 خورشیدی، برخی مدارس تهران به دلیل آلودگی هوا چند روزی تعطیل شدند. پس از آن تعطیلی مدارس در دهه 80 و 90، تبدیل به یک روال عادی شد. تعطیلی مدارس از این جهت اهمیت دارد که بخشی از فرآیند اطلاع رسانی است. در واقع به مردم اعلام می شود که آلودگی هوا بالای حد مجاز برای دانش آموزان مدارس است.
تابلوهای نمایشگر کیفیت هوا از اواخر دهه 70 در شهر تهران نصب شدند. در پایان دهه 80 تعداد نمایشگرها به 22 دستگاه رسید و با آغاز دهه 90، برخی از نمایشگرها که رنگی نبودند، تعویض شدند و تهران از نمایشگرهای رنگی آلودگی هوا برخودار شد.
برخی از تابلوهای نمایشگر آلودگی هوای شهر تهران در روزهای پایانی سال 1393 بازطراحی شدند. در طراحی جدید تابلوها از المان های گل و پرنده و درخت استفاده شد و رنگ بدنه آن از خاکستری به آبی تغییر پیدا کرد. هم اکنون در شهر تهران بیش از 30 تابلو نمایشگر شاخص آلودگی هوا وجود دارد.(+) این تابلوها صرفا به کسانی که در نقاط خاصی از شهر تردد می کنند، اطلاع رسانی می کنند. جمعیت زیاد شهر تهران و نیاز به اطلاعات برای تصمیم گیری در مورد اینکه آیا هوای شهر مناسب فعالیت روزانه (اعم از تفریحی یا شغلی) هست یا خیر، مشکلی بود که با تابلوهای نمایشگر برطرف نمی شد.
اینترنت و اطلاع رسانی در مورد آلودگی هوا
اینترنت که آمد، وضعیت انتشار خبر دگرگون شد. دسترسی و استفاده به اینترنت اگرچه آسان و ارزان نبود، اما برای گرفتن اطلاعات، نیاز به رفتن تا پای تابلو نمایشگر شاخص یا خواندن روزنامه نبود.
سایت ایسنا، در بهمن سال 1378 نتایج یک نظر سنجی را در مورد دغدغه های مردم شهر تهران منتشر کرده است. در این نظرسنجی، آلودگی هوا با رتبه اول و با 36/2 درصد از نگرانی های جدی مردم شهر تهران برشمرده است (+). سایت اینترنتی ایسنا، یکی از اولین سایت های خبری در ایران پس از ورود اینترنت است. این وبسایت در دی ماه همان سال (1378) گزارش کرده است که دانش آموزان در روز هوای پاک در 29 دی ماه، با ماسک در منطقه 15 تهران در اعتراض به آلودگی هوا اعتراض خواهند کرد. (+)
گزارش هایی که توسط سایت های خبری منتشر می شد، هنوز از کیفیت خوبی برخوردار نبود. کمتر به جزییات شاخص ها پرداخته می شد و اطلاعات مربوط به منشا آلودگی ها در دسترس نبود. نیاز به یک وبسایت که گزارشات مناسبی در مورد آلودگی هوا را در اختیار بگذارد، احساس می شد.
اینترنت پرسرعت و گزارشات تخصصی آلودگی هوا
در دهه 90 شرکت کنترل کیفیت هوا سایت اختصاصی خود را راه اندازی کرد. از سال 1391، این شرکت توانست علاوه بر گزارش شاخص ها، میزان آلودگی هوا را نیز پیش بینی کند.
به روایت رسانه ها در روز 18 مرداد 1396، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرد که شاخص های آلودگی هوا که قبلا فقط بر روی تابلوها نشان داده می شد، حالا به صورت آنلاین درآمده است و در وبسایت شرکت کنترل کیفیت هوا قابل مشاهده است. بر اساس این خبر، اعداد مربوط به هر شاخص بر روی تابلو و به صورت آنلاین، میانگین هر شاخص در سه ساعت گذشته آن است و هر یک ساعت هم به روز می شود. (+ و +)
همچنین گزارشات سالانه از کیفیت هوای تهران از سال 1390 تا 1397 بر روی وبسایت شرکت کنترل کیفیت هوا قابل دانلود است. در این گزارش ها، اطلاعات گسترده ای از علل آلودگی، سهم هر آلاینده، تحلیل اطلاعات آلودگی هوای شهر تهران و ... آمده است. (+)
هم اکنون بر روی وبسایت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، هم وضعیت کنونی آلودگی هوا و هم وسعت و محدوده آلودگی هوا را بر روی نقشه شهر تهران نمایش داده می شود.(+)
با فراگیر شدن گوشی های هوشمند، شرکت کنترل کیفیت هوای تهران یک اپلیکیشن تهیه کرده است که از کافه بازار می توان دانلود کرد. در این اپ اکثر داده های آلودگی هوا که بر روی وبسایت قرار دارد، در دسترس است.
در نهایت اینکه، روند اطلاع رسانی در مورد آلودگی هوا با پیشرفت تکنولوژی و رشد نوع و تعداد رسانه ها، توسعه یافته است. اما سطح بالای اطلاع رسانی تنها واکنش های موقت در مورد آلایندگی را افزایش داده است.
در 4 ماه آخر هر سال، مسئولان از عزم خود برای کاهش آلودگی هوا صحبت می کنند و با توجه به اطلاعات و گزارشات منتشر شده، کنترل آلاینده هایی مانند وسایل حمل و نقل شهری را راه حل اصلی این مشکل می دانند. اما اقداماتی که از سال دهه 30 خورشیدی به این سو برای کاهش آلودگی برنامه ریزی شده اند، هیچ یک عملیاتی نشده اند. در گزارش بعدی در خصوص آلودگی هوا، به تاریخچه این برنامه ها و اقدامات انجام شده اشاره خواهیم کرد.
