اینترنت یا اینترنت؟!

مثل خیلی مسایل دیگر در کشور بحث شبکه ملی اطلاعات هم وارد فضاهای هیجانی و غیرکارشناسی شده، عده‌ای خوش بین هستند و از ضرورت اجرای این طرح می‌گویند و آن را برای امنیت اطلاعات و اقتصاد کشور مفید می‌دانند اما عده‌ای هم بدبین هستند و این طرح را وسیله‌ای در دست حاکمیت و اجرای آن را مساوی با کره‌ٔ شمالی شدن ما می‌دانند.

در این مقاله سعی می‌کنم بدون گرایش خاص صرفا جنبه‌های مختلف این موضوع را بررسی کنم همچنین تا حد ممکن از بیان اصطلاحات و جزییات فنی خودداری می‌کنم تا بتواند برای کسانی که آشنایی زیادی با مفاهیم کامپیوتر و شبکه ندارند نیز مفید باشد.

شبکهٔ (Network) کامپیوتری

مجموعه‌ای از کامپیوترهای به هم متصل که قادر به تبادل اطلاعات بین هم باشند را شبکه می‌گوییم. برای این که کامپیوترها قادر به تبادل اطلاعات شوند نیاز به دستورالعمل یا زبان مشترکی دارند که به آن پرتوکل (Protocol) می‌گوییم. کامپیوترها می‌توانند به روش‌های مختلفی به هم متصل شوند که به آن ساختار یا توپولوژی شبکه می‌گوییم. شبکه‌ها از نظر وسعت می‌توانند از چند کامپیوتر در یک اتاق، یک ساختمان، یک شهر یا حتی یک کشور باشند، به شبکه‌های کوچک و محدود LAN یا Local Area Network می‌گویند. کامیپوترهای داخل یک شبکه معمولا توسط دستگاهی به نام Switch به هم متصل می‌شوند.

شبکه‌ای از شبکه‌ها (Internetworking)

مفهوم Internetworking به معنای اتصال دو یا چند شبکه مختلف برای ایجاد یک شبکه‌ٔ بزرگتر است، به طوری که هر جفت کامپیوتر در این شبکه‌ها بتوانند با هم تبادل اطلاعات کنند. مثل هر مدل شبکهٔ دیگر برای تحقق این هدف نیاز به پرتوکل مشترک، ساز و کار آدرس‌دهی و مسیریابی (Routing) داریم. کار مسیریابی بسته‌های اطلاعات توسط دستگاه‌هایی به نام Router انجام می‌شود و بسته‌ها را بین شبکه‌های مختلف منتقل می‌کنند تا به دست گیرندهٔ آن برسد.

شبکه‌ای که از اتصال چند شبکه به وجود می‌آید را internetwork یا به اختصار یک internet می‌نامیم. کلمهٔ Internetworking از ترکیب inter به معنای «میان» (between) و networking ساخته می‌شود و ترکیب internet-working یا international-network نیست.

یکی از مثال‌های مهم internetworking شبکهٔ جهانی اینترنت است (the Internet). کوچکترین internet یک شبکهٔ Lan با دو کامپیوتر است.

اما واژهٔ Internet با معنای اصطلاحی یک کلمهٔ خاص محسوب می‌شود که به معنای شبکهٔ جهانی اینترنت است که در زبان انگلیسی معمولا به صورت the Internet نوشته می‌شود. زمانی که ما از اینترنت صحبت می‌کنیم معمولا منظورمان شبکهٔ جهانی اینترنت یا با ادبیات این روزها اینترنت بین الملل است.

شبکهٔ جهانی اینترنت مجموعه‌ای از هزاران و شاید میلیونها شبکهٔ به هم متصل است که با هم یک شبکهٔ بزرگ جهانی را تشکیل داده‌اند بنابراین استفاده از واژهٔ «اینترنت ملی» به نظر اشتباه است و بهتر است از همان واژهٔ شبکه ملی اطلاعات استفاده کنیم.

ضرورت شبکه ملی اطلاعات چیست؟

شبکه ملی اطلاعات یا (Iran National Data Network (INDN یک شبکه انتقال داده است که سرتاسر کشور و همچنین درگاه‌های بین المللی را به هم متصل می‌کند.
فرض کنید شما از تهران می‌خواهید به یک مرکز داده در تبریز متصل شوید و اطلاعاتی را دریافت کنید. به دلیل نوع خاص الگوریتم‌ها و روش‌های مسیریابی در router ها که بر اساس کوتاهترین مسیر و همچنین ترافیک شبکه صورت می‌گیرد ممکن است بسته‌های اطلاعات از مسیرهای مختلفی عبور کنند.
در این صورت ممکن است درخواست گرفتن اطلاعات شما از تبریز از هر مسیر اطلاعاتی‌ای عبور کند مثلا ممکن است داده ابتدا به کشور ترکیه، عراق یا هر کشور دیگری برود و بعد از آنجا دوباره به سمت شما برگردد.

یکی از کارکردهای اصلی شبکه ملی اطلاعات این است که گردش اطلاعات را مدیریت کرده و ترافیک داخلی را در داخل نگه دارد که این کار باعث صرفه جویی عظیمی در هزینه ترافیک دادهٔ بین الملل می‌گردد، همین موضوع باعث کاهش هزینه اینترنت کاربران می‌شود.
پس ایجاد شبکه ملی اطلاعات لزوما به معنای قطع اینترنت بین الملل نیست که در ادامه بیشتر بررسی می‌شود.

مزایا و معایب

برخی وجود شبکه ملی اطلاعات را مانند چاقوی دو لبه‌ای می‌دانند که مزایا و معایب خود را دارد و بدون انکار مزایای این شبکه آن را وسیله‌ای در دست حاکمیت برای سانسور و قطع اینترنت بین الملل می‌دانند. اما باید توجه داشت که قطع اینترنت بدون وجود چنین شبکه‌ای نیز برای حکومت‌ها ممکن است فقط شاید کمی سخت‌تر باشد. این یکی از مهم‌ترین ایراداتی است که به وجود این شبکه وارد می‌شود.

صحبت هایی که از طرف برخی افراد درون حاکمیت هم مطرح می‌شود نگرانی کاربران را بیشتر می‌کند مثلا می‌گویند اینترنت را بازِ باز نکنید یا می‌گویند شبکه ملی اطلاعات ما را از خارج بی‌نیاز می‌کند.
این‌ها صحبت‌های دقیقی نیست که باید مسئولین نسبت به آن آگاه شوند (که نمی‌دانم چطور!)، اطلاعاتی که به نام اینترنت در سرتاسر جهان توسط مردم و نهادها تولید و پخش می‌شود آنقدر عظیم است که هیچ کشوری به تنهایی قادر به جایگزینی آن نیست.
چیزی که ما از طریق موتورهای جستجو به آن دسترسی داریم فقط بخش کوچکی از این داده‌های عظیم است. معمولا این اطلاعات را به یک کوه یخ تشبیه می‌کنند که فقط بخشی از آن روی آب است.

از دیگر نگرانی های کاربران قطع سرویس‌های بین المللی با کیفیت خارجی است که به راحتی نمی‌توان آنها را با سرویس‌های داخلی جایگزین کرد، حتی به فرض وجود دانش فنی و تجهزات کافی در داخل هزینه نگهداری و تولید بالایی دارند که با توجه به استفادهٔ جهانی از این سرویس‌ها هزینه آن نیز سرشکن می‌شود و ایجاد همهٔ این سرویسها در داخل صرفه اقتصادی نخواهد داشت، جز در موارد حساس.

اما باید به آن روی سکه هم توجه کرد.

تحریم

در صورتی که کشورهای متخاصم با ایران به هر دلیلی مثل دیوانگی ترامپ تصمیم بگیرند که اینترنت ایران یا سایر سرویس‌ها را تحریم کنند چه باید کرد؟ در صورتی که ارتباطات داخلی و زیر ساخت های لازم ایجاد نشده باشد کشور فلج خواهد شد.
کاربران ایران بارها شاهد این موضوع بوده‌اند که از سمت سرویس‌های بین المللی تحریم شده‌اند مثل تحریم github که همین امسال روی داد. فرض کنید شما یک سرویس آنلاین مثل اسنپ روی سرورهای ابری یک شرکت خارجی داشته باشید و این شرکت ناگهان تصمیم بگیرد که به شرکتهای ایرانی خدمات ندهد.

حملهٔ سایبری

چندی قبل شاهد یک حملهٔ سایبری بزرگ به شبکهٔ برق کشور ونزوئلا بودیم که باعث قطعی برق گسترده در این کشور شد، سابقهٔ چنین حمله‌ای نیز به شبکهٔ برق اوکراین وجود دارد. بودن یک شبکه داخلی که بتواند ورود و خروج اطلاعات به کشور را مدیریت کند می‌تواند جلوی چنین حملاتی را بگیرد.

سرعت بیشتر

افزایش پهنای باند و کوتاهتر شدن مسیر تبادل اطلاعات باعث افزایش سرعت عمومی اینترنت و به خصوص در دسترسی به سایت‌های داخلی نظیر بانک‌ها، سازمان‌های دولتی و غیردولتی، شرکت‌ها و ...؛

امنیت

افزایش امنیت به دلیل سخت تر شدن دسترسی به اطلاعات داخلی با راه اندازی مراکز دادهٔ داخلی امکان درز کردن اطلاعات شهروندان ایرانی مثل اطلاعات بانکی و ... به بیرون کمتر می‌شود، هچنین به دلیل عدم عبور داده‌ها از شبکه‌های خارج از کشور امکان شنود اطلاعات نیز کمتر می‌شود.