سلسله مقالات دشمن اصلاح قسمت چهارم: تعارف ورودربایستی وعدم صراحت

تعارف در فرهنگ ایرانی، رفتاری است که در ظاهر نشان ادب، احترام و محبت به دیگران دارد، اما در بسیاری از موارد به نوعی پنهان‌کاری، رودربایستی یا عدم صداقت واقعی تبدیل می‌شود. تعارف یعنی گفتن چیزی که واقعاً به آن اعتقادی نداریم، فقط برای اینکه طرف مقابل خوشحال شود یا ما بی‌ادب به‌نظر نرسیم.
🔹 دو نوع تعارف:
• تعارف متعارف (خوب):
این نوع تعارف از روی محبت، مهربانی، یا رعایت ادب است. مثلاً تعارف کردن لیوان آب به دیگران، بلند شدن برای فرد سالمند در اتوبوس، دعوت صمیمانه به خانه. این‌ها نشانه‌ای از فرهنگ اصیل احترام و نوع‌دوستی‌اند.
• تعارف نامتعارف (مضر):
اما تعارفی که باعث پنهان کردن حقیقت، چاپلوسی، ضعف در مدیریت، یا عدم شفافیت می‌شود، به ضرر جامعه است. این نوع تعارف معمولاً از ترس، محافظه‌کاری، یا منافع شخصی نشأت می‌گیرد.
⚠️ اثرات منفی تعارف نامتعارف:
• در مدیریت: مدیران به خاطر تعارف با کارمندان ناتوان، اشتباهات آنان را نادیده می‌گیرند.
• در سیاست: نمایندگان مجلس به خاطر رودربایستی از وزیران سؤال نمی‌کنند.
• در اجتماع: فرد به‌جای بیان احساس واقعی‌اش، سکوت می‌کند یا خلاف باورش حرف می‌زند.
• در پزشکی: بیمار از گفتن علائم دقیقش خجالت می‌کشد و درمانش به تأخیر می‌افتد.
• در خانواده: فرزندان نمی‌توانند صادقانه با والدین گفت‌وگو کنند؛ فاصله عاطفی ایجاد می‌شود.
💡 دلایل رواج تعارف بیش از حد:
• ترس از قضاوت شدن یا رنجاندن دیگران
• عادت‌های فرهنگیِ ریشه‌دار
• ترس از افشای حقیقتی که ممکن است منافعمان را تهدید کند
• تلاش برای تأمین امنیت اجتماعی از راه ظاهر‌سازی
• آموزش ندیدن مهارت‌های گفت‌وگوی صادقانه و محترمانه
✅ راه‌های مقابله با تعارف و رودربایستیِ آسیب‌زا:
• آموزش صراحت مؤدبانه:
از مدرسه تا دانشگاه باید مهارت «صادقانه صحبت کردن بدون بی‌احترامی» آموزش داده شود.
• مرزگذاری بین ادب و چاپلوسی:
احترام به دیگران نباید به معنای پنهان کردن حقیقت یا چاپلوسی باشد.
• تشویق فرهنگ پرسش‌گری:
باید یاد بگیریم بپرسیم، حتی اگر نمی‌دانیم، بدون اینکه از «نادان بودن» خجالت بکشیم.
• حمایت از شفافیت توسط رسانه‌ها و حاکمیت:
اگر بالادستی‌ها شفاف نباشند، مردم هم نمی‌توانند با خود و دیگران صادق باشند.
• تقویت گفت‌وگو در خانواده‌ها:
والدین باید فضای امنی ایجاد کنند تا فرزندان بدون ترس، نظر و احساس‌شان را بیان کنند.
• حمایت روان‌شناختی برای افراد وابسته به تعارف:
کسانی که به‌شدت به تعارف و تأیید دیگران وابسته‌اند، نیاز به کمک روان‌شناس دارند تا بتوانند روی پای خود بایستند.
🔚 نکته  پایانی
فرهنگ تعارف اگر درست هدایت شود، می‌تواند نشانه‌ای از احترام، محبت و نوع‌دوستی باشد؛ اما اگر به ابزار پنهان‌کاری، چاپلوسی یا سرکوب حقیقت تبدیل شود، جامعه را دچار «بحران صراحت» می‌کند. ما باید تعارف را بازتعریف کنیم و یاد بگیریم که صراحت و مهربانی می‌توانند با هم هم‌زیستی کنند