نقشه ذهنی یا MindMap یک تکنیک بصری برای ساختار دادن و منظم کردن افکار و ایده‌ها است. بنابراین ضمن آرایش فضایی شاخه‌ها، از رنگ‌ها، نشانه‌ها، عکس‌ها و خلاقیت استفاده می‌کنیم تا یک نقشه تصویری زیبا از مفهومی که در ذهن‌مان است را خلق کنیم.
تاریخچه نقشه ذهنی
اولین نقشه ذهنی شناخته شده برای حدود سال ۳۰۰ بعد از میلاد است، که توسط فیلسوف باستانی پورفیری (Porphyry) ترسیم شده است و رابطه بین چیزهای مادی و غیر مادی را در این جهان نشان می دهد. پورفیری که در دوران امپراتوری روم در صور، لبنان به دنیا آمد، به دلیل آثارش در موضوعاتی مانند منطق، طالع بینی، گیاهخواری و نوافلاطونیسم (شاخه ای از فلسفه تصویر افلاطون) شناخته شده بود.
در نقشه ذهنی پورفیری، او نحوه طبقه‌بندی حیات روی زمین از جمله موجودات زنده و اجسام بی‌جان را نشان می‌دهد. در حالی که جهان ما را از نظر فلسفی دسته بندی می کند، ارتباطی بین همه آنها نشان و درختی را ایجاد می کند.
تفاوت بین نقشه های ذهنی، نقشه های مفهومی، نمودارهای عنکبوتی و طوفان فکری
از زمان The Tree of Porphyry، استفاده از نمودارها برای نشان دادن و پیوند ایده ها برای دانشگاهیان، کارآفرینان، محققان و فیلسوفان مفید بود. برای قرن ها، روش های بصری برای نشان دادن اطلاعات برای توضیح اطلاعات به شیوه ای که به راحتی قابل درک باشد مفید بوده است.
اینها نمونه هایی از نقشه های ذهنی در طول تاریخ هستند:
والت دیزنی - ۱۹۵۷
یک نقشه تجاری جذاب از والت دیزنی بزرگ وجود دارد. من از اصطلاح «نقشه کسب و کار تصویری» استفاده می کنم. اگرچه این نقشه بسیار شبیه یک نقشه مفهومی است، اما من آن را در این دسته بندی نمیگذارم، زیرا به جای نشان دادن نحوه پیوند مفاهیم و توصیف روابط، نشان می دهد که چگونه واحدهای تجاری شرکت والت دیزنی به فعالیت های یکدیگر کمک می کنند. من خودم هم اسمش را نقشه ذهنی نمی گذارم.
گذشته از وضوح درخشان چشم انداز تجاری، به دلیل تاریخ آن، ۱۹۵۷، جالب است: قبل از اینکه دانشگاه کرنل و نواک کارهای پیشگامانه خود را بر روی نقشه های مفهومی انجام دهند، قبل از اینکه تونی بوزان ذهن خود را به نقشه برداری معطوف کند همچنین ساختاری از سوی والت دیزینی ارائه شده است.
اگه جستجوی بیشتری در اسناد تاریخی کنیم، افرادی نظیر لئوناردو داوینچی، داروین و... نیز برای از نقشه ذهنی برای ایده پردازی و همچنین مستندسازی استفاده کرده اند.
ابداع نقشه ذهنی به طور رسمی
تونی بوزان (Tony Buzan) را به عنوان مبدع نقشه ذهنی می شناسند و او تاکنون به عنوان نویسنده یا همکار، ۱۰۰ کتاب را تالیف کرده است. وی بیشتر در حوزه ذهن و یادگیری فعالیت داشت و کتاب های او هم بیشتر در این زمینه تالیف شده اند. همچنین نقشه ذهنی را در سال ۱۹۷۰ به طور رسمی ابداع کرد و به طور مفصل درباره آن نوشت..
تفکر در مغز انسان به صورت سطر به سطر صورت نمی گیرد. بلکه به شکلی ذاتی شبیه به سایر اشکال طبیعی، نظیر سیستم های عصبی و شاخه‌های یک درخت پیش می‌رود. مغز برای بهتر اندیشیدن نیازمند ابزاری است که بازتابی از این جریان طبیعی ذاتی باشد. این ابزار نقشه ذهنی است.
نقشه های ذهنی به ما کمک می کند که اطلاعات را به طریق مشابهی به دست آوریم. این امر ما را در ایجاد ارتباطات کمک و تشویق خواهد کرد. نقشه های ذهنی به سرعت افکار افراد را به مرحله ی باور درونی که یکی از مراحل خلاقیت است می رساند. ساختار نقشه های ذهنی به ایجاد ایده ها و اطلاعات معین کمک می کند و تلفیق، ارتباط، ترکیب، وابستگی و همخوانی را فراهم می سازد.
انواع نقشه های ذهنی
در اینجا یک نمای کلی از هفت نوع اصلی نقشه ذهنی که می توانید ایجاد کنید آورده شده است:
۱. نقشه فرآیندی / جریانی (Flow Map)
۲. نقشه چند فرآیندی /جریانی (Multi-Flow Map)
۳. نقشه بریس (Brace Map)
۴. نقشه درختی (Tree Map)
۵. دایره نقشه ها (Circle Maps)
۶. نقشه های حبابی (Bubble Maps)
۷. نقشه های حباب دوتایی (Double Bubble Maps)
اما با توجه به اهداف مختلف، نقشه های ذهنی را می توان به ۳ نوع طبقه بندی کرد:
مراحل ترسیم نقشه ذهنی
به طور معمول نحوه ایجاد نقشه ذهنی در ۵ مرحله است:
۱. یک ایده مرکزی انتخاب و ایجاد کنید. ایده اصلی نقطه شروع نقشه ذهنی شما است و نشان دهنده موضوعی است که می خواهید بررسی کنید و معمولا در وسط برگه قرارداده می شود.
۲. شاخه ها را به ایده خود اضافه کنید.
۳. کلمات کلیدی را اضافه کنید. (بدلیل حجم اطلاعات و فضای محدود ما امکان نوشتن توضیحات را نداریم)
۴. شاخه های خود را با رنگ های مختلف رسم کنید. (رنگ ها در بخاطر سپاری و یادگیری ما بسیار موثر اند)
۵. از نمادهای بصری استفاده کنید (مانند تصاویر، نقاشی و یا استیکر)
مزایای نقشه ذهنی
کاربردهای نقشه ذهنی
ابزار و برنامه های مناسب برای ترسیم نقشه ذهنی
نقشه ذهنی در تفکر طراحی چیست؟
نقشه ذهنی برای نشان دادن چگونگی ارتباط بین ایده ها به یک ایده مرکزی استفاده می شود. نقشه های ذهنی برای تولید، تجسم، ساختار و طبقه بندی ایده ها برای جستجوی الگوها و بینش هایی که معیارهای کلیدی طراحی را ارائه می دهند، استفاده می شود.
ما از نقشه ذهنی به عنوان یکی از ابزارهای Design Thinking در طراحی محصولات و خدمات استفاده می کنیم.
این داستان ادامه دارد..
