وقتی شروع به نگاه کردن می کنم، نیازهای بی پاسخ زیادی رو در اطرافیانم می بینم. یکی از این نیازها، نیاز به درک شدن هست. شخصی که خوب و بدت رو درک می کنه، قضاوتت نمی کنه و در تلاش هست تا دنیا رو از چشم تو ببینه. اینجا هست که برای اطرافیان که می دونم دوست دارن این شخص رو پیدا کنن از روانشناس صحبت می کنم. توی دنیای من روانشناس یعنی من دوم. من دوم مکمل من. و چون قراره منی باشه که من رو تکمیل می کنه پس مهم هست که خوب باشه و انگار اینجا سوال کلیدی ایجاد میشه که از کجا بفهمم یه روانشناس خوبه؟
پاسخ به این سوال بر اساس دید علم، دید متخصص، دید هر فرد متفاوته. اما برای من یک روانشناس خوب ملاک های زیر رو داره.
1. تو حس خوبی از صحبت باهاش میگیری چون میدونی قرار نیست مثل یه بزرگتر دائم نصیحتت کنه.
2. اونقدر از جلسات راضی هستی که اگر امروز کسی نیاز به روانشناس یا مشاور داشته باشه اون رو بهش معرفی نی کنی.
3. برای صحبت کردن راحتی و نمی ترسی. دروغ نمیگی و یا اگر گفتی جلسه بعد اصلاحش می کنی چون دلیلی برای ترسیدن وجود نداره
4. اعتماد داری که رازدار هست و سر کلاس ها، پیش بقیه مراجعین اشاره مستقیمی نداره به تو و با تغییر نان، سن و سایر شرایط در صورت رضایت خودت در مورد این مورد صحبت می کنه.
5. به شما به چشم کیف پول نگاه نمی کنه که زمان رو کش بده در عوض تلاش برای درمان شما داره
6. به دنبال کارآگاهی در زندگی شما نیست بلکه هدفش کمک به شخص شما و اروم کردنتون هست بدون تغییر بقیه.
7. وقتی باهاش مخالفی، یا راهکاری رو دوست نداری آزادانه میگی
8. کنترل جلسه تو دست های هر دوتون هست و باهم دوستانه رفتار می کنید و احترام می ذارید
و اگر بخوام این لیست رو ادامه بدم باز هم مواردی مشابه موارد بالا که بوی انسانیت میده ایجاد میشه. پس امیدوارم یه روانشناس خوب پیدا کنید، یه دوست که قدرت درک داره و برای چکاپ های روحی روانی منظم بهش مراجعه می کنید.
در ادامه به برخی از مباحث اخلاقی این حیطه می پردازیم.
وقتي تعارضي بين دو يا چند اصل اخلاقي به وجود مي آيد، روانشناسان و مشاوران ضمن بررسي و ارزيابي دقيق موقعيت و راه حل هاي ممكن، تمام تلاش خود را صرف حل تعارض مذكور مي نمايند. چنانچه تعارض حل نشود، با يادآوري تعهد خود به رعايت ضوابط اخلاق حرفه اي، راه حلي را بر مي گزينند كه بيشترين پيامد مثبت را براي فرد يا افرادي كه از آن تاثير مي پذيرند و كمترين پيامد منفي را براي آنها داشته باشد.
روانشناسان و مشاوران در مواردي كه بين ضوابط اخلاق حرفه اي و قانون تعارض وجود داشته باشد، پس از در پيش گرفتن اقدا مهاي منطقي براي حل تعارض و رعايت ضوابط اخلاق حرفه اي، در صورتي كه اين تعارض غيرقابل حل باشد، ملزم به رعايت قانون هستند. روانشناسان و مشاوران در صورتي كه بين ضوابط اخلاق حرفه اي و مقررات سازماني كه در آن كار مي كنند تعارضي پيش بيايد، ازضوابط اخلاق حرفه اي پيروي خواهند نمود.
در صورتي كه روانشناسان و مشاوران اطلاع حاصل نمايند كه يكي از همكاران آنها ضوابط اخلاق حرفه اي را ناديده گرفته و برخلاف آن عمل كرده است ، ابتدا سعي خواهند كرد كه با تذكر به آن همكار از ادامه تخلّف جلوگيري نمايند. در صورتي كه اين اقدام موثر واقع نشود، مراتب را به مسئول بالاتر اطلاع داده و در صورت تكرار تخلّ ف، موضوع را به كميسيون رسيدگي به تخلّفات حرفه اي سازمان نظام روانشناسي و مشاوره اطلاع خواهند داد.
روانشناسان و مشاوران در جريان رسيدگي به پرونده هاي متخلفين، همكاري هاي لازم را با كميسيون رسيدگي به تخلفات حرفه اي سازمان نظام روانشناسي و مشاوره خواهند نمود.
روانشناسان و مشاوران به منشورنامه اخلاقی پایبندی کامل دارند و در صورت تخلف از ان موظف هستند تا خسارت وارده به مراجع را جبران نمایند.
روانشناسان و مشاوران موظفند تا در جلسه اول درمان چارچوب درمانی، تعداد جلسات تقریبی برای درمان، هزینه جلسات و زمان جلسات را به اطلاع مراجع برسانند. در صورت تخطی از این امر موظف به حل تعارض ایجاد شده هستند.
روانشناسان و مشاوران مجاز به برقراری ارتباط با مراجع خارج از چارچوب درمانی را ندارند و تا دو سال بعد از اتمام دوره درمانی مجاز به ازدواج با مراجع نمی باشند.
روانشناسان و مشاوران موظف هستند تا اطلاعات حقوقی و شخصی مراجع را رعایت کنند. تنها در صورتی که اطلاعات مراجع حاکی از اسیب به دیگران باشد با اجازه مراجع قانونی مجاز به ارایه اطلاعات به مرجع ذیصلاح دارد. همچنین مشاور و روانشناس مجاز به ارایه اطلاعات خصوصی فرد به خانواده او و سایرینی که حکم قانونی ندارند نمی باشد و لازم است اصل رازداری را برای ایجاد یک درمان امن رعایت کند.
متن كامل منشور اخلاقي روان شناسان و مشاوران ايران
اينجانب در محضر پروردگار منان و در پرتو نورانيت قرآن پيمان مي بندم كه: همواره در ارائه خدمات روان شناسي و مشاوره، مقي د به مواز ين اخلاق ي و متعهد به رعايت ارزش هاي الهي بوده و پايبند نظام نامه اخلاق ي سازمان نظام روان شناس ي و مشاوره جمهوري اسلامي ايران باشم.
در تكريم شخصيت فرد ي و خانوادگ ي مراجعان با كلام و رفتار از ه يچ كوشش يفروگذار نباشم.
براي مراجعان خود همواره محيطي امن در بستر موازين اخلاقي و شرعي فراهم نمودهو از پديدآيي احساس ناامني در مراجعان خود پيش گيري نمايم.
همواره محرم راز مراجعان بود ه، دانسته ها و اطلاعات لازمي كه در فرايند ارائه خدمات روان شناسي و مشاوره از مراجعان خود دريافت مي دارم به مثابه امانتهايي الهي تلق ي نموده و هرگز در محافل خصوصي و مجامع عمومي افشا ننمايم و جز در موارد استثنايي نظي ر الزامات قانوني و شهادت هاي دادگاهي و ضرورت هاي مداخلات سريع درماني، هيچگونه از اطلاعات دريافتي را در اختيار كسي قرار ندهم.
در فعاليتهاي تخصصي و حرفهاي خود با مراجعان ثابت قدم بوده ، هرگز بر اساس سلايق شخصي و كششهاي نفساني با مراجعان تعامل ننمايم و خارج از قلمرو تخصصي و حرفهاي با ايشان ارتباط برقرار ننمايم و از بهكار بردن روشها، تكنيكها و توصيههايي كه با موازين شرعي و نظام ارزشي در تعارض مي باشد اجتناب نمايم.
در امور خاصي كه خارج از حوزه تخصصيام ميباشد وارد نشده و عنداللزوم مراجع يا مراجعانم را به متخصصان ذيصلاح ارجاع دهم.
افزون بر تعرفههاي مصوب سازمان نظام روانشناسي و مشاوره كشور از مراجعان خودمطالبهاي نداشته باشم.
متعهد ميشوم حداقل دو ماه قبل از انقضاي تاريخ اعتبار پروانه تخصصي خود نسبت به تمديد آن اقدام نمايم.
امضا/تاريخ
گزارش موارد غير اخلاقي و غيرحرفه اي در ايران که می تواند شما را نسبت به موارد عدم رعایت اخلاق اگاه کند.
مورد يك:
يك روانشناس باليني مسئول يك مركز مشاورة دانشجويي در يكي از دانشگاه هاي علوم پزشكي، يك دانشجوي دختر دانشگاه آزاد را كه با مشكل وسواس مراجعه نموده است به مدت يك ماه تحت درمان قرار مي دهد. پس از اين مدت، به د لي ل اينكه بر اساس مقررات جديد دانشگاه، مجاز نيست به دانشجويان سا ير دانشگاه ها خدمات رسان ي كند ، دانشجو ي مراجعه كننده را جهت ادامه درمان، طي يك معرفي نامه به روانشناس د يگر ي كه در ي ك مركز مشاوره وابسته به آموزش و پرورش مشغول به كار است، ارجاع مي دهد. بعد از پ يگي ري و اطمينان از ادامه درمان مراجع ، اي ن روانشناس پس از چند ماه اطلاع پ ي دا مي كند كه روانشناس دوم با دانشجوي فوق ازدواج كرده است.
مورد دو:
يك درمانگر مرد كه مسئول يكي از درمانگاه هاي دولت ي روانپزشك ي و روانشناس ي و استاديار دانشگاه نيز بوده است، در كنار ويزيت بيماران ، مشاوره و راهنما يي پاي ان نامه هاي تعدادي از دانشجويان مراجعه كننده از دانشگاه هاي مختلف را نيز بر عهده داشته است . روزي يكي از همكاران اين درمانگر كه كار فوري با وي داشته است، جهت كسب تكل ي ف و بدون گرفتن وقت قبلي، نزد اين درمانگر مي رود. منشي در آن لحظه مشغول به كار د يگر ي بوده است و چون درب اتاق كار اين درمانگر به طور كامل بسته نبوده است، مشاهده مي كند كه وي در اتاق كارش با يكي از اين دانشجويان رابطه جنس ي برقرار كرده است و آن دو را در حال انجام پيش نوازش هاي جنسي يكديگر مي بيند. وي كه دچار شوك ناگهان ي شده است ، قبل از متوجه شدن اين درمانگر به سرعت موقع ي ت را ترك مي كند و با ا ي ن احتمال كه مسئولان بالاتر حرف وي را باور نكنند، براي شخص و ي مشكل درست كنند و از درمانگر مسئول حمايت كنند، مراتب فوق را به آنها گزارش نمي دهد. اين ارتباط مدت ها تحت عنوان گرفتن وقت براي ارائه مشاوره و راهنمايي از اين درمانگر ادامه داشته است.
مورد سه:
يك روانشناس باليني كه استاديار دانشگاه نيز بوده است به تعداد معدودي از دانشجو يان جنس مخالف در كلاس درس توجه بيشتري مي كرده است، در امتحانات، بدون اينكه آنها در مقايسه با سايرين تلاش و پشتكار و مسئوليت بيشتري بيشتري نشان داده باشند، نمره بيشتر ي به آنها مي داده است، مراجعان و بيماران بيشتري به آنها ارجاع مي داده است و وقت ب يشتر ي را صرف آموزش با ليني آنها مي كرده است . همچن ين تحت عنوان آموزش و پژوهش ا ي ن دانشجويان را به منزل شخصي اش دعوت مي كرده است . سا ير دانشجو يان به روند كار و ي اعتراض مي كنند. استاد اعتراض آنها را نمي پذيرد. دانشجويان مراتب اعتراض خود را به اطلاع مسئولان بالاتر مي رسانند. مسئولان مافوق از اين استاد درخواست مي كنند در چهار چوب قوانين آموزشي دانشگاه رفتار كند ، به اعتراض دانشجو يان رس يدگي كند و مشكل را با دانشجويانش حل كند. وي پس از اطلاع پيدا كردن از اعتراض دانشجو يان و گزارش روند كارش به مسئولان بالاتر نه تنها به درخواست مسئولان مافوقش توجهي نم يكند بلكه در ي ك واكنش شديدتر به دانشجويان معترض اجازه نمي دهد كه تحت برنامه آموزش بال يني موظف ي وي قرار بگيرند، آنها را از اتاق ويزيت مراجعان و بيماران بيرون مي كرده است و همچنان به كار خود ادامه م يداده است تا اينكه پس از گزارش هاي مختلف از رفتارهاي غير اخلاق ي وي از طرف دانشجويان، همكاران و خويشاوندان وي، از سوي چند نفر از مسئولان رده بالاي وي، از ادامه كارش ممانعت به عمل مي آيد.
مورد چهار:
يك روانشناس باليني كه اجراي آزمون هاي روانشناختي مراجعان يا بيماران را بر عهده داشته است، آنها را براي تكميل آزمون در اتاق ديگري غير از اتاق كار خودش قرار مي داده و نظارتي بر رفتار مراجعان يا بيماران حين اجراي آزمون نمي كرده است . در برخ ي از روزها ي هفته نيز كه ساعات پاياني كارش بوده است، آزمون هاي درخواست شده را به مراجعان ي ا بيماران مي داده و از آنها مي خواسته كه به سوال هاي آزمون ها پاسخ دهند و پس از تكم ي ل به مسئول پذيرش عودت دهند و خودش محل كار خود را ترك مي كرده است.
مورد پنج:
يك استاد روانشناسي باليني از يكي از دانشجويان دكتري روانشناسي باليني خود درخواست كرده است كه از پايان نامه يكي از فارغ التحص يلان كارشناس ي ارشد روانشناس ي باليني كه وي استاد راهنماي وي بوده است ، ي ك مقاله بنو يسد . دانشجو ي دكتر ي مقاله ر ا مي نويسد و بدون اينكه با استاد راهنما ي ا كارشناس ارشد ي كه پا ي ان نامه را نوشته است ،صحبت كند، نام خود به عنوان نويسنده اول مقاله ثبت مي كند و مقاله را در يكي از كنگر ههايروانشناسي ارائه مي دهد.
مورد شش:
نويسنده اي يك مقاله را به يك نشريه داراي امتياز علم ي – پژوهش ي ارسال مي نماي د. سردبير نشريه مقاله را جهت داوري براي شخصي كه در يك مركز تحقيقات ي مشغول به كار مي باشد مي فرستد. اين شخص بر اساس عنوان مقاله متوجه مي شود كه مقاله متعلق به يك ي از همكاران نزديك وي مي باشدكه طرح پژوهشي وي قبلاً توسط آن مركز تحقيقات به تصو يب و اتمام رسيده است. بلافاصله با نويسنده تماس مي گيرد و به ايشان مي اطلاع م يدهد كه مقاله شما جهت داوري نزد من فرستاده شده است. اين موارد را اصلاح كنيد تا مقاله شما را تا يي د نهايي كنم و براي چاپ به سردب ير نشر يه ارسال نما يم. نويسنده با خوشحال ي مي پذ يرد و درخواست وي را سريع انجام مي دهد و مقاله در اين نشريه منتشر مي شود.
مورد هفتم:
یک مشاور به منشی خود گفته است لازم نیست 10 دقیقه پایانی وقت را اعلام کند. و همچنین زمان و وقت مشخصی که جلسه درمانی را قطع کند ارایه نمی دهد. جلسات از نظر زمانی باز هستند و گاه تا 2 الی 3 ساعت نیز کشیده می شود. مراجعان شکایت دارند که چرا ده دقیقه پایانی اعلام نمی شود و چرا مشاور با چرب زمانی در تلاش است تا زمان مشاوره را افزایش دهد و برای هر 5 دقیقه پول اضافه دریافت کند.
مورد هشتم:
زوجی برای جل مشکل رابطه جنسی خود به یک سکس تراپ مراجعه می کند. درمانگر مربوطه بعد از ارایه راهکارها به هر یک از زوجین انها را دعوت به برقراری رابطه جنسی در جلو درمانگر می کند تا به صورت حضوری مشکل انها را برطرف کند.
مورد نهم:
مراجع 17 ساله ای به علت اضطراب به روانشناس خود مراجعه می کند. روانشناس با عنوان تکنیک هایی برای رفع استرس وی به لمس مو ها، شانه و صورت مراجع می پرداختس. مراجع که به این حمایت های روجی نیاز داشته است مخالفتی نمی کند تا اینکه کار به جایی می رسد که درمانگر تقاضا در اغوش گرفتن مراجع را پیش می کشد و با لمس های پی در پی تلاش به برقراری رابطه های روحی و جسمی می کند.
مورد دهم:
طرحواره درمانگر مسنی با ارایه راهکارهای حل مشکیله و شناسایی تله های وجودی مراجعه در بهبود روجیه مراجع گام های مهمی را بر میدارد و انقدر مسیر اعتمادسازی را به خوبی جلو می برد که مراجع به او به چشم پدرانه ای نگاه می کند. بعد از چندجلسه با عنوان یادگیری روش مرزگذاری شروع به لمس مراجع می کند.
منابع:
کتاب راهنمای اخلاق ورفتار حرفه ای در روانشناسی بالینی دکتر عاطف وحید و محبوبه دادفر
صفحه اینستاگرامی me- too ایران
کتاب مقدمه ای بر روانشناسی بالینی جفری پی گرامر
کتاب مقدمه ای بر اخلاق حرفه ای احمدفرامرزقراملکی
