رفتگران، چشمان هوشمند مشکلات شهری:

پتانسیل فراموش شده رفتگران برای جمع آوری و بروزرسانی داده ها از نواقص و مشکلات شهری:

می‌دانیم در فوریت‌های حوادث شهری، سرعت دریافت خبر از وقوع حادثه اهمیت ویژه داره. همین‌طور در برنامه‌ریزی شهری، بروز و کامل بودن اطلاعات، پراهمیت است. اما مشکلی وجود داره، این که شهروندان پرمشغله و گرفتار که فرصت ثبت همه مشکلات و نواقص شهری را ندارند!

نتیجه‌اش بروز نبودن اطلاعات و آمار از مشکلات شهری است که تصمیم‌گیری‌های مدیران و برنامه‌ریزهای شهری را مشکل و ناکارآمد می کنه.
همین‌طور مسئولین شهری موقعی از وجود مشکل مطلع می‌شوند که به مرحله بحرانی رسیده و باعث ناراحتی خیلی از شهروندان شده است.

این در حالی است که رفتگران شهرداری که در هر کوچه و خیابانی هستند (15 هزار رفتگر در سطح شهر تهران، به روایتی) می‌توانند اطلاعات کامل و دقیق و به موقعی از نواقص و حوادث در سامانه 137 ثبت کنند و در مقابل پاداش یا حق‌الزحمه‌ای دریافت کنند. (سامانه 137 شهرداری ها مخصوص دریافت گزارش از مشکلات شهری می باشند.)
نکته بسیار مهم دیگر این که این مبلغ می‌تواند درآمدی مضاعف و مرهمی بر مشکلات مالی این عزیزان باشد.

رفتگران، چشمان هوشمند مشکلات شهری

در واقع، رفتگران از آشناترین افراد، نسبت به وضعیت محله‌اند، از وضعیت فضای سبز تا آسفالت، جوی آب، روشنایی محله و حتی امنیت آن.

دو نوع اصلی گزارش:

1. موضوع خاص مشخص شده توسط مدیران (پروژه‌ای).

2. مشکلات موردی

اما علاوه بر گزارش های موردی از حوادث و مشکلات، می‌توانیم از رفتگران عزیز برای جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز، قبل از تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌ها استفاده کرد. یعنی بر اساس نیازمندی‌های مدیران شهری نسبت به مشاهده، جمع‌آوری و ارائه گزارش‌ها از مشکلات شهری اقدام کنند.

نمونه پروژه‌ها و داده‌های موردنیاز:

فرض کنید مدیران شهری تصمیم به گسترش فضای سبز داخل شهر دارند.
مسلماً بدون اطلاعات بروز از وضعیت فضای سبز پارک‌ها، فضای سبز حاشیه خیابان‌ها و فضاهایی که امکان کاشت درخت وجود دارند (مثل جاهایی که درختان خشک شده‌اند و فضایی برای کاشت درخت هست)، بدون این اطلاعات،نمی‌توان برنامه‌ریزی کرد و برنامه اجرایی نوشت. این اطلاعات به همراه لوکیشن دقیق، عکس و فیلم به‌وسیله رفتگران شهرداری قابل جمع‌آوری است.

برخی کاربردهای اطلاعات جمع آوری شده:

• ارزیابی کیفیت کالاها و خدمات ارائه شده به شهرداری.
• کمک به ارزیابی عملکرد مدیران مناطق مختلف شهری.
• امکان استفاده از نرم افزارهای «کنترل کیفیت آماری» برای کشف وجود عوامل خارجی خرابی ها.
• داده کاوی بر روی داده‌های جمع‌آوری‌شده و استخراج دانش جدید.
• هوش کسب و کار(business intelligence)

کاربردهای اطلاعات جمع آوری شده و روش پیشنهادی:

قطعاً داده‌های بروز و کامل از اطلاعات شهری، می‌توانند کاربردهای زیادی داشت باشند که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنم:

1. امکان «داده کاوی» بر روی داده‌های جمع‌آوری‌شده و استخراج دانش جدید.

تبدیل داده‌ها به نمودارهایی روی نرم‌افزار اکسل برای مدیران، قطعاً خوب و مفید است؛ ولی با «داده کاوی» می‌توانیم داده‌ها را به دانش تبدیل کنیم و به لایه‌های عمیقی تری برسیم. چیزهایی که در نگاه اول دیده نمی‌شوند.

2. امکان استفاده از روش‌های «هوش کسب و کار» (business intelligence)
تصویرسازی داده ها و ارائه داشبوردها و نمودارهای چند سطحی تعاملی به تصمیم‌گیران با کمک نرم‌افزارهایی مثل Microsoft Power BI می‌توانند به تصمیم‌گیری‌های بهتر مبتنی بر اطلاعات واقعی کمک کنند.

3. تعیین شدت تاثیر عوامل مختلف بر روی کیفیت و به وجود آمدن مشکل با «طراحی آزمایش» Design of Experiments (DOE)

«طراحی آزمایش» از روش‌های خیلی مفید و موثر برای کشف عوامل موثر بر کیفیت محصول اند. مثلا کیفیت آسفالت، وابسته به نسبت قیر و شن و ماسه و گرما و رطوبت و عوامل دیگر است. این که هر کدام از این عوامل در چه محدوده‌ای باشند با آزمایش مشخص می‌شود. ولی با روش‌های آماری مورد استفاده در «طراحی آزمایش» که از دهه 90 میلادی معرفی شدند می‌توان با حداقل تعداد آزمایش (برخلاف تعداد زیاد آزمایش‌ها در گذشته) و با هزینه به مراتب کمتر، به نتیجه رسید.
نکته مهم در این زمینه (و در هر آزمایشی) این است که نتایج آزمایشگاهی می توانند با نتایج در دنیای واقعی، تفاوت زیادی داشته باشند. در واقع پارازیت‌ها می‌توانند بیشتر از چیزی که تصور می‌شود موثر باشند.
با طراحی آزمایش در دنیای واقعی (و گزارش نتایج توسط رفتگران) می توان به نتایج خیلی واقعی تری رسید.

4. استفاده از دیتای گزارش‌ها در قالب لایه هایی بر روی نقشه GIS

5. ارزیابی کیفیت کالاها و خدمات ارائه شده به شهرداری.

شهرداری ها از خدمات شرکتهای مختلف و متنوعی استفاده می کنند. برای مثال اگر 5 شرکت کار تعمیرات پله برقی های عابر پیاده رو انجام می دهند. با داشتن آمار تکرار خرابی ها می توان شاخص هایی برای مقایسه عملکرد این شرکتها داشت.

6. کمک به ارزیابی عملکرد مدیران مناطق مختلف شهری.

داده های جمع آوری شده می توانند کمک کنند برای تدوین و محاسبه شاخص هایی که عمکرد مدیران در مناطق مختلف شهری یا شهرهای مختلف را فراهم کنند.

7. استفاده از نرم افزارهای «کنترل کیفیت آماری» برای کشف وجود عوامل خارجی که عامل خرابی اند.

با انتقال در لحظه برخی داده های جمع آوری شده به نرم افزارهای کنترل کیفیت آماری و با روش های تعریف شده، می توان وجود عامل خارجی خرابی را شناسایی کرد.
به عنوان مثالی ساده، به طور میانگین در خیابانی در هر ماه یک لامپ سوخته گزارش میشده ولی در دو هفته اخیر، سوختن 10 لامپ گزارش شده! یعنی روندی را می بینیم که وجود عامل خارجی را نشان می دهد. عامل خارجی که می تواند نوسان برق باشد و با پیگیری از شرکت توزیع برق، قبل از خسارات بیشتر، قابل رفع می باشد.

سایر مزیت‌های روش پیشنهادی :

8. دریافت گزارش از مشکلاتی که اغلب مردم نمی‌بینند یا زود گزارش نمی کنند.

9. جمع‌آوری گزارش‌های دقیق از مشکلات شهری همراه با عکس و لوکیشن.

10. درآمد اضافی برای رفتگران عزیز که بعضا از قشر ضعیف‌تر جامعه هستند.

11. بروز شدن دائمی پایگاه داده شهرداری از مشکلات شهری.

12. سهولت تصمیم‌گیری برای مدیران مبتنی بر آمار واقعی.

13. تسریع در شناسایی و رفع مشکلات شهری.

مراحل اجرا به صورت کلی:

1. ثبت‌نام عزیزان رفتگر با کد ملی در سامانه "تهران من".

2. ثبت گزارش‌ها از مشکلات شهری توسط عزیزان رفتگر در سامانه با عکس، ویدیو و لوکیشن. (در بخش ۱۳۷ از نرم افزار "تهران من")

3. بررسی و نمره کیفیت هر گزارش توسط پرسنل ۱۳۷ (براساس کامل بودن توضیحات، مکان و عکس از مشکل)

4. ارجاع گزارش به واحد مربوطه توسط 137

5. دریافت بازخورد توسط 137 از واحد مربوطه مبنی ‌بر صحت گزارش ثبت شده.

6. تعیین عملکرد هر رفتگر در پایان هر ماه:
دریافت کد ملی رفتگران از شرکت پیمانکار نظافت شهری.
استخراج گزارش از عملکرد هر رفتگر در این زمینه.
ارائه نمره نهایی عمکرد هر رفتگر (براساس تعداد و کیفیت گزارش های ارائه شده)

7. اعطای پاداش (حق‌الزحمه) بر اساس نمره عملکرد رفتگر در ثبت گزارش مشکلات شهری.

برخی نکته های مهم در اجرا:

1. پرداخت اضافه ‌بر پرداخت فعلی به رفتگرها (و نه اضافه شدن مسئولیت جدید با همین پرداخت فعلی)
با ذکر این نکته در قرارداد که درصد مشخصی از مبلغ پرداختی به شرکت متعلق به پرسنل رفتگر، مطابق جداول ارسالی شهرداری می باشد که به حقوق و مزایای پیشین اضافه گردد.
اگر این مسئولیت به وظایف رفتگران اضافه شود ولی دریافتی شان افزایش پیدا نکند نمی توان انتظار جمع آوری داده ها کامل و کاربردی را داشت.

2. ضرورت بازبینی طراحی دیتابیس ها برای داشتن داده های تمیز برای کاربردهایی که در بالا ذکر شدند.

3. لزوم راه اندازی واحد آمار و داده کاوی (یا افزایش شرح وظایف واحدهای موجود)

4. فرصت مساوی برای همه رفتگرها (نه انتخاب گزینشی)

5. اخطار در مورد عدم صحت و دقت گزارش ارائه شده (و در صورت تکرار حذف موقت رفتگر از سامانه.)

6. اضافه شدن پرسش از فوریت و نیز شدت مشکل به سامانه 137 برای همکاران رفتگر.

7. تبدیل نشدن به سیستمی برای تجسس از اعمال و رفتار مردم.

8. اضافه شدن بندی به قرارداد با شرکتهای نظافت شهری مبنی بر دریافت خدمات گزارش از مشکلات شهری و پرداخت براساس تعداد و کیفیت گزارش های ارائه شده توسط رفتگر های شرکت.

اجرای آزمایشی (پایلوت):

خوشبختانه اغلب زیرساخت های لازم (مثل سامانه ۱۳۷ و رفتگران به عنوان عوامل اجرایی جمع آوری اطلاعات) از قبل موجود می باشند.
مراحل اجرای آزمایشی می توانند به ترتیب زیر باشند:

1. تامین بودجه طرح برای مرحله آزمایشی.

2. هماهنگی و توافق با شرکت‌های پیمانکاری نظافت شهری.

3. هماهنگی لازم با مدیریت ۱۳۷ (افزایش پرسنل و امکانات در صورت نیاز).

4. معرفی طرح به رفتگرها.

5. آموزش بخشی از رفتگر ها برای استفاده از سامانه ۱۳۷ .

6. بررسی نتایج پایلوت (درصد مشارکت، مشکلات رفتگرها در ارائه گزارش، کیفیت گزارش ها، ایرادهای گزارش ها و...)

نتیجه گیری:

مدیریت کارآمد وابسته به داشتن داده های درست و کارآمد است. برای آینده نیز، از داده کاوی تا یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، وابسته به دیتا است. شروع جمع آوری دیتای کارآمد می تواند از طریق رفتگران، به عنوان چشمان هوشمند مشکلات شهری باشد.
لازم است شهرداری ها قدم اول را در این زمینه بر دارند.