جهان‌بخش جهان‌زمین
جهان‌بخش جهان‌زمین
خواندن ۲ دقیقه·۲ سال پیش

یادداشتی بر «کار خوب» ساخته کلر دنی (1999)

«کارِ خوب»، شاهکار «کلر دنی»، توجه ویژه‌ای به بدن‌ها و حرکاتشان دارد. نمایش پرجزئیات تمرینات گروهی سربازان فرانسوی در بیابان‌های جیبوتی باعث می‌شود این حرکات دسته‌جمعی به نوعی آئین رقص‌گونه بدل شوند؛ تا جایی که در سکانسی غریب تمرینات کششی سربازان همچون حرکات بالرین‌ها به نظر می‌رسد. در این چهارچوب، سکانس دیدنیِ افتتاحیه‌ی فیلم (لینک در انتهای متن) با فراهم آوردن ترکیب نامأنوسی از رقص زنان اهل جیبوتی و مردان فرانسوی با همراهی موسیقی ترکی، در راستای یکی از مهم‌ترین محورهای محتوایی اثر یعنی بازنمایی «بیگانگی» حرکت می‌کند. شاید بتوان یکی از بهترین جلوه‌های بازنمایی بیگانگی را در نسبت شخصیت‌های زن با جهانِ مردانه‌ی «کار خوب» بررسی کرد. در فیلمی چنین مردانه که روایت‌گر ماجرای حسادتِ هم‌جنس‌خواهانه‌ی یک گروهبان به سرباز زیردستش است، شخصیت‌های زن چه جایگاهی دارند؟ در سکانس رقص افتتاحیه، زنان با نگاه‌های دزدکی و چشمک زدن به دوربین/مخاطب و حتی بوسه فرستادن برای دوربین/مخاطب، یکپارچگی فرم اثر را با تهدید مواجه می‌کنند. در سطحی بالاتر، زنانِ «کار خوب» اساساً هیچ قید و بند روایی‌ای را برنمی‌تابند و به همین واسطه حضورهای گاه و بی‌گاه آنان در فیلم را با هیچ منطق روایی‌ای نمی‌توان توجیه کرد. به بیان دیگر، حضور شخصیت‌های مونث در جهان ذهنی گروهبانِ مردد میان دگرجنس‌خواهی و هم‌جنس‌خواهی به مثابه‌ی نقاط گسست فرمال-محتوایی اثر عمل می‌کنند. در این میان، «راحِل» به عنوان معشوقه‌ی گروهبان که با توجه به سکانس‌های ابتدایی و انتهایی فیلم می‌توان ادعا کرد شخصیتی خیالی‌ست، نقشی کلیدی در فهم درونیات شخصیت گروهبان (و نه داستان فیلم) دارد. با توجه به ظاهر شدن ناگهانی راحِل پس از خروج سرباز از قابِ تصویر در سکانس افتتاحیه می‌توان حضور این شخصیتِ مؤنث را به عنوان نوعی فرافکنی به منظور فرار گروهبان از مواجهه با کششِ هم‌جنس‌خواهانه به سوی افسر مافوق یا حتی سرباز (تبدیل ابژه‌ی میل از مرد به زن) دانست. اما در انتهای فیلم که گروهبان پس از تلاش برای کشتن سرباز و اقدام احتمالی به خودکشی پس از اخراج از ارتش به نوعی با امیال هم‌جنس‌خواهانه‌ی خود روبرو می‌شود، دیگر از شخصیت راحِل خبری نیست و گروهبان این بار به تنهایی در سالن می‌رقصد. شاعرانگیِ «کار خوب» در بازنمایی ذهنیاتِ گروهبان/راوی در روایتی غریب از حسادت و نفرت، به خوبی بیانگر چراییِ طرح نام کلر دنی در زمره‌ی مهم‌ترین چهره‌‌های سینمای جهان در دو دهه‌ی اخیر است.

Beau Travail - Claire Denis (1999)

سکانس افتتاحیه فیلم کار خوب: https://www.youtube.com/watch?v=9zUJCJNHXww

کلر دنیکار خوبBeau TravailClaire Denisسینمای فرانسه
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید