شتاب‌دهنده‌ها به دنبال سیر کردن جهان
جاوید فخریان
استارتآپها به عنوان سازمان‌های نوپا و نوآور، معمولاً یک محصول یا خدمات جدید را برای رفع نیازهای بازار توسعه داده و به شکلی نوین و منحصر به فرد عرضه می‌کنند. اهداف اصلی آنها از جمله ارتقا نوآوری، ایجاد ارزش افزوده و رشد سریع است. استارتآپها تمایل دارند با راه‌حل‌های خلاقانه و فناورانه، بهبودی چشمگیری در زندگی افراد و یا صنایع مختلف ایجاد کنند. این شرکت‌ها معمولاً دارای تیم‌های کوچک و انعطاف‌پذیری هستند و ممکن است به دنبال جذب سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه سریع بازار باشند.
در شماره پیشین این سلسله یادداشت توضیح دادیم که استارتآپها چگونه به عنوان نمونه‌های نوآور و جسورانه از کارآفرینی، جایگاه ویژه‌ای در جهان کسب و‌کار دارند. آنها نه تنها برای ایجاد ارزش اقتصادی، بلکه برای حل مسائل جامعه و ارتقای کیفیت زندگی انسان‌ها نیز اهمیت دارند. اما راه اندازی یک استارتاپ همیشه چالش‌هایی را به همراه دارد. از جمله چالش‌ها، تأمین منابع مالی، جذب تیم متخصص، ایجاد استراتژی بازاریابی موثر و مدیریت منابع بهینه است. با این حال، این چالش‌ها فرصت‌های فراوانی نیز ارائه می‌دهند. از جمله این فرصت‌ها می‌توان به امکان استفاده از فناوری برای بهبود فرآیندها، توسعه روش‌های نوآورانه برای ورود به بازار، و استفاده از تغییرات در عرضه و تقاضا اشاره کرد. استارتاپها نیازمند انگیزه بالا، انعطاف‌پذیری و ایجاد فرهنگ کارآفرینی در تیم‌های خود هستند. هم‌چنین، پایداری مالی، رشد پایدار و جوامع کارآفرین و نوآور است به اندازه کافی حیاتی است. در نهایت، استارتاپها نه تنها به عنوان شرکت‌های تجاری، بلکه به عنوان عامل‌های تحول و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی شناخته می‌شوند و نقش بسیار مهمی در ایجاد و توسعه فرهنگ کارآفرینی و نوآوری دارند.
پیرو نگاه اصلی این مقاله یعنی نقش استارتآپها بر صنایع غذایی باید یادآور شویم که دوران قدیم دیگر گذشته است. دوران کلاسیکی که در آن مثلا ساندویچ‌ها در چند دسته معمول و تکراری قرار می‌گرفتند، یا اینکه همبرگرها فقط با یک مدل گوشت درست می‌شدند. دورانی که پیتزا در همه جهان یک شکل ثابت داشت و سیب‌زمینی سرخ‌کرده همان چیزی بود که در خانه خودمان هم می‌توانستیم طبخش کنیم. حالا صنعت غذایی آنقدر عظیم شده که اگر بخواهید همه شکلات‌های فندقی در حال تولید در ایران را بشمارید، قطعا از پسش برنخواهید آمد.
همانطور که در گزارش توسعه پایدار (SDG 2)ذکر شده است، برای رسیدگی به نابرابری‌های ریشه‌دار، تغییر سیستم‌های غذایی، سرمایه‌گذاری در روش های کشاورزی پایدار و کاهش تاثیر درگیری و همه گیری بر تغذیه جهانی و امنیت غذایی، نیاز به راه حل و اقدام هماهنگ فوری است.
در سراسر جهان جهت افزایش پایداری سیستم‌های غذایی، اقداماتی در حال انجام و یا برنامه‌ریزی می‌باشد. این اقدامات شامل: سرمایه‌گذاری برای احیای زمین‌های تخریب‌شده، احیای اکوسیستم، پیشروی به سوی کشاورزی سلولی، محصولات غذایی تخمیری، گوشت پرورشی و پروتئین‌های جایگزین است. این اقدامات با تأثیرات مثبت عمده بر اقتصاد روستایی، بهبود تغییرات آب و هوایی، پیشگیری از گرسنگی و بحران‌‌های انسانی آینده سبب برقراری سیستم‌های غذایی پایدار خواهد شد.
بر اساس گزارش دبیر کل سازمان ملل متحد در اجلاس برگزار شده در سال 2023، برای بازگرداندن اهداف توسعه پایدار از لبه پرتگاه، تحول سیستم های غذایی نقشی حیاتی دارد و اهداف باید در بحث ها، تعهدات و سیاست جهانی و ملی ادغام شوند. در سال 2023 بیش از 100 کشور گزارش پیشرفت داوطلبانه در مورد تحول سیستم های غذایی ارائه کرده اند و اعلام کردند برای انعکاس این اولویت در قوانین، سیاست ها و برنامه‌های ملی و فراملی، گام‌های قاطعی برخواهند داشت.
جهانی که سیر نمی‌شود
آب، غذا و انرژی پیوندی را در قلب توسعه پایدار تشکیل می‌دهند. با افزایش جمعیت، تقاضای فزاینده‌ای برای هر سه فاکتور ذکر شده وجود دارد. کشاورزی بزرگترین مصرف کننده منابع آب شیرین جهان است و بیش از یک چهارم انرژی مصرف شده در سطح جهان صرف تولید و عرضه مواد غذایی می‌شود.
زنجیره تأمین مواد غذایی انسان امروز، ایرادهای بسیاری دارد که اگر برطرف نشود، در آینده زمینی برای تولید غذا باقی نمی‌ماند و خود انسان‌ها هم دچار مشکل می‌شوند. به همین دلیل استارتاپ‌های مواد غذایی راه‌اندازی شده‌اند تا فرایند تولید غذا را بهینه‌سازی کنند. پس توسعه ایده‌های تازه و تخصصی در این زمینه هم نیاز بشر است و هم نقش مهمی در حفظ بقای محیط زیست ایفا می‌کند. مصرف‌گرایی و رژیم غذایی ناسالم، آن بخشی است که می‌توان به کمک استارتاپ‌های مواد غذایی آنها را حل کرد. در حال حاضر، حجم غذایی که در جهان تولید می‌شود، بیشتر از نیاز بشر است، در حالی که گروهی از انسان‌ها در مناطق محروم، با سوء تغذیه و مشکلات ناشی از کمبود مواد غذایی دست و پنجه نرم می‌کنند! این عدم تعادل چالش مهمی است که باید راه چاره‌ای برای آن پیدا کرد.
از طرف دیگر، اکثر مردم جوامع امروز بخاطر اینکه زمانی برای طبخ غذا ندارند، به رژیم‌های غذایی آماده و فست فودی روی آورده‌اند. آنها سیر بودن را در اولویت بالاتر از سلامتی خود قرار می‌دهند و به آنچه می‌خورند، توجهی ندارند. خوشبختانه استارتاپ‌هایی که در زمینه تولید و توزیع مواد غذایی ارگانیک و سالم فعالیت دارند، توسعه پیدا کرده‌اند تا سبک زندگی ناسالم بشر را اصلاح کنند و به مردم یاد بدهند که سالم بخورند و سالم بمانند. این موارد مهم‌ترین علت‌های اهمیت توسعه و حمایت از استارت آپ صنایع غذایی است.
پیش به سوی شتاب‌دهنده‌ها
ارسال مواد اولیه و دستور پخت غذاهای ساده به درب منزل، راه‌اندازی رستوران‌های سیار که پشت کامیون‌ها و اتوبوس‌ها راه‌اندازی می‌شوند و امکان جابجایی بین شهرهای مختلف را دارند، راه‌اندازی یک سیستم برای مدیریت پسماند مواد غذایی، راه‌اندازی سرویس ارائه خدمات پذیرایی در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف، راه‌اندازی یک پلتفرم برای اشتراک‌گذاری غذا بین افراد مختلف، توسعه پلتفرم تحلیل، بررسی و امتیازدهی به رستوران‌های مختلف در سطح شهرهای گوناگون و توسعه پلتفرمی برای رزرو میز در رستوران‌ها و کافه‌های مختلف از جمله ایده‌های جذاب در حوزه راه‌اندازی استارتآپهای مواد غذایی است.
شتاب‌دهنده‌ها در صنعت غذا طیف وسیعی از خدمات پشتیبانی کسب و کار را به استارتآپها ارائه می‌دهند. این خدمات می‌تواند شامل راهنمایی قانونی و نظارتی، کمک بازاریابی و برندسازی، دسترسی به فضاهای اداری مشترک و پشتیبانی زیرساخت فنی باشد. به عنوان مثال، یک استارتآپ ممکن است برای راه‌حل خلاقانه خود به مشاوره حقوقی در مورد حفاظت از مالکیت معنوی نیاز داشته باشد. شتاب‌دهنده می‌تواند استارتآپ را با کارشناسان حقوقی متخصص در این بخش مرتبط کند و به آنها کمک کند تا پیچیدگی‌های ثبت اختراع و صدور مجوز را طی کنند.
برنامه‌های شتاب‌دهنده اغلب فرصت‌های یادگیری و رشد فشرده‌ای را برای استارتآپها ارائه می‌دهند. این موارد می‌تواند شامل کارگاه‌ها، سمینارها و جلسات آموزشی با موضوعات مختلف مانند استراتژی کسب و کار، بازاریابی، امور مالی و فناوری باشد. استارتآپها می‌توانند از کارشناسان صنعت و کارآفرینان موفق بیاموزند، به بینش‌های ارزشمندی دست یابند و مهارت‌های جدیدی را کسب کنند که برای ایجاد و گسترش سرمایه‌گذاری‌های صنعت غذای آنها ضروری است. علاوه بر این، ماهیت ساختارمند برنامه‌های شتاب‌دهنده به استارتآپها کمک می‌کند تا متمرکز، پاسخگو و در مسیر رسیدن به اهداف خود باقی بمانند. جاوید فخریانطلوع سرمایه‌گذاری‌های کلان
جاوید فخریان
گزافه نیست اگر بگوییم که استارتآپها در نقش موتورهای ابتکار و نوآوری شناخته می‌شوند. موتورهایی که استفاده بهینه، اصولی و متکی بر دانش آنها می‌تواند تا میزان قابل توجهی بهره‌وری را در حوزه‌های مختلف افزایش دهد. این شرکت‌های نوپای از ایده‌های کوچک آغاز می‌کنند و با رشد و توسعه، می‌توانند به نقش‌آفرینان مهمی در صنایع مختلف تبدیل شوند. یکی از چالش‌های اساسی برای این استارتآپها، تأمین منابع مالی برای توسعه و رشد است. در این راستا، پلتفرم‌های آنلاین به‌عنوان ابزارهای جدیدی در جذب سرمایه‌گذار برای استارتآپها نقش مهمی ایفا می‌کنند.
با پیشرفت فناوری اطلاعات و انتشار گسترده اینترنت، پلتفرم‌های آنلاین به یکی از عوامل کلیدی در تعاملات اقتصادی تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها از طریق ارتباطات دیجیتالی، ایجاد شبکه‌های اجتماعی، و فراهم کردن امکانات جذاب، به فضایی برای تبادل اطلاعات، خدمات و محصولات بین افراد و سازمان‌ها تبدیل شده‌اند. از این رو، به عنوان یک راهکار نوین، پلتفرم‌های آنلاین نه تنها برای مشتریان و مشاغل سنتی، بلکه برای استارتآپها نیز فرصت‌های بی‌شماری را به ارمغان آورده‌اند. ما در این سلسله یادداشت در نظر داریم که به بررسی نقش استارتآپها در صنایع غذایی بپردازیم. حوزه‌ای در اقتصاد کشور که می‌توان گفت احوالات نسبتا مطلوبی را نیز می‌گذراند و به ویژه اگر به شرایط این حوزه در مقایسه با بخش‌های دیگر اقتصاد کشور نظر بیفکنیم، خواهیم دید که اتفاقا صنعت غذا جزو موفق‌ترین‌ها به حساب می‌آید. در واقع صنعت غذا در ایران کارنامه قابل دفاعی دارد. صنعتی که تا همین چند سال پیش، وضعیت آن به گونه‌ای نبود که یارای تامین نیاز داخلی را هم داشته باشد؛ اما اکنون در دنیا حرف برای گفتن دارد و کیلومترها دورتر، بازارگشایی کرده و زمینه‌ساز تحول می‌شود. اکنون بسیاری از کالاهای ایرانی راه خود را به بازار آمریکا و اروپا به راحتی باز کرده‌اند و اکنون حتی برخی کشورهای صاحب‌نام و تولیدکنندگانشان، از ایران می‌خواهند که تولیدات ایرانی را با برند خود در کشورشان داشته باشند.
نگاهی به غذای پایدار جهان
اما برای تفهیم هرچه بهتر موضوع بد نیست که در قدم نخست نگاهی داشته باشیم به وضعیت تقاضای غذای پایدار در جهان و به طور خاصه در ایران، با توجه به وضعیت جمعیت. امروزه افزایش جمعیت جهانی و کمبود مواد غذایی برای جمعیت رو به رشد از یک طرف و حجم وسیع و روز افزون ضایعات کشاورزی و مواد غذایی از طرف دیگر، به یک نگرانی بزرگ در سراسر جهان تبدیل شده است. تولید مواد غذایی با منشا گیاهی و حیوانی در گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی نقش عمده ای را ایفا می کند. بنابراین تولید غذاهای پایدار با کمترین میزان آسیب‌رسانی به محیط زیست، بیشترین میزان استفاده از منابع غذایی، مدیریت محصولات جانبی و ضایعات در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اما سیستم غذایی پایدار چیست؟
یک سیستم غذایی پایدار (Sustainable food syste)، سیستمی است که امنیت غذایی و تغذیه را برای همه افراد فراهم می کند. این سیستم شامل همه موارد از پردازش، بسته‌بندی و حمل‌و‌نقل غذا تا مصرف کنندگان می‌شود. در حال حاضر، این سیستم ها کارآمد و یا پایدار نیستند. در سال 2022، حدود 2/9 درصد از جمعیت جهان، حدودا معادل 735 میلیون نفر با گرسنگی مزمن مواجه بودند که این تعداد 122 میلیون نفر بیشتر از سال 2019 بود. علاوه بر این، این اقدامات ناپایدار یکی از عوامل اصلی بحران آب و هوا به حساب می‌آید بطوری که یک سوم انتشار گازهای گلخانه ای و 70 درصد از مصرف آب شیرین جهان را تشکیل می دهند.
بر اساس تعریف سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، سه شاخص کلیدی تایید کننده سیستم غذایی پایدار می باشد:
پایداری اقتصادی: شرکت برای همه سهامداران در هر بخش از زنجیره ارزش سود آور است.
پایداری اجتماعی: غذای تولیدشده مزایایی مانند امنیت غذایی و رژیم غذایی سالم و مغذی را برای جامعه به طور گسترده ارائه می دهد.
پایداری محیطی: تولید و مصرف مواد غذایی تأثیر مثبت یا خنثی بر روی کره زمین و منابع طبیعی دارد.
فشارهای فزاینده ناشی از رشد جمعیت، شهرنشینی، تغییر الگوهای مصرف و تغییرات آب و هوایی همگی عواملی هستند که بر سیستم های غذایی تأثیر می‌گذارند. بنابراین سیستم های غذایی برای پایداری به یک بازنگری اساسی در شیوه های فعلی نیاز دارند.
این مقدمه به خوبی به ما نشان داد که عرصه غذایی هر کشوری تا چه اندازه می‌تواند روی سایر فاکتورهای توسعه‌ای تاثیر بگذارد. حالا باید بدانیم که استارتاپها به عنوان موتورهای محرک این عرصه، چه تاثیری در حوزه صنایع غذایی می‌گذارند.
از خلق اندیشه تا خلق سرمایه
استارتآپها نقش بی‌بدیلی در رشد و توسعه جوامع در دنیای كنونی ایفا می‌كنند. خلق اندیشه، كارآفرینی، رشد صنعت گردشگری، كسب وكارهای متنوع جدید، فناوری های نوآورانه و ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر آن، نقطه عطفی در عرصه اقتصاد به شمار می رود كه پنجره جدیدی برای كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه باز كرده است تا اینگونه بتوانند بهره مندی بیشتری از توسعه در حوزه اقتصاد دانش بنیان بدست بیاورد.
با نگاهی به روند رو به رشد سرمایه گذاری جهانی روی استارتاپها در 2 دهه اخیر می‌توان گفت یكی از مهم‌ترین اركان و موثر بر زیست بوم این مقوله، سرمایه و وجود موسسات و نهادهای سرمایه گذاری است كه نقش روانی و عملیاتی مهمی در شكل گیری، رشد و موفقیت كسب و كارهای نوپا دارند. از این رو، دولت باید با فراهم آوردن راهبردهای صحیح و مناسب برای گذار سریع در همه زمینه ها، تسهیلات لازم را برای ارتقای شركت‌های دانش‌بنیان و استارتآپ ها ایجاد كند تا به رشدی چشمگیر در مدت زمانی كوتاه برسد.
امروزه استارت آپ‌های صنایع غذایی، شیوه تولید غذا و مدیریت منابع طبیعی را متحول می‌کنند. با پیش‌بینی جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد نفر، تقاضا برای صنعت غذای پایدار و کارآمد بیش از هر زمان دیگری است. برای پاسخگویی به این نیاز فوری، استارتآپها در بخش صنایع غذایی با راه‌حل‌های نوآورانه‌ای ظهور می‌کنند که به چالش‌های اصلی تولیدکنندگان مواد غذایی و مصرف‌کنندگان می‌پردازد. استارتآپهای مواد غذایی،کسب و کارهای نوپا و خلاقانه‌ای هستند در حوزه تولید، توزیع، بازاریابی یا سایر مدل‌های کسب و کار در صنایع غذایی فعالیت دارند و با قرار گرفتن در کنار یکدیگر، یک اکوسیستم را تشکیل می‌دهند.
به طور کلی استارتآپها برای بهبود کیفیت زندگی بشر و استفاده از تکنولوژی در تمام ابعاد زندگی تلاش می‌کنند. استارت آپ صنایع غذایی هم برای ارائه خدمات نوآورانه در حوزه تغذیه و ورود تکنولوژی به زنجیره تأمین برنامه‌ریزی می‌شوند. این دسته از کسب و کارها روی ایجاد تجربه‌های ساده و لذت‌بخش برای مشتریان متمرکز هستند و در تلاش هستند تا مخاطبانشان بتوانند غذاهای باکیفیت را با مناسب‌ترین قیمت خریداری کنند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، تحویل بگیرند. دستیابی به این هدف، به یک اکوسیستم استارتاپی نیاز دارد تا هر بخش از خدمات مورد نیاز را یک کسب و کار به مشتریان ارائه بدهد.
جاوید فخریان
