یکی از حقایق تلخ زندگی این است که اختلالات روانی مانند افسردگی در کودکان و نوجوانان نیز رخ می‌دهد. در حال حاضر، شواهد نشان می‌دهد که ۱ تا ۳ درصد از کودکان قبل از رسیدن به بلوغ به افسردگی دچار می‌شوند. افسردگی زودرس یک بیماری قابل درمان است که نباید نادیده گرفته شود چون در صورت عدم درمان با مشکلات دیگری مانند خشونت، سوء مصرف مواد و خودکشی همراه خواهد بود. تشخیص زودهنگام نشانه های افسردگی کودکان بسیار مهم است زیرا گاهی اوقات، این اختلال در روند طبیعی یادگیری و رشد اختلال ایجاد می‌کند و مانع آموزش، برقراری روابط شده و به مختل شدن زندگی خانوادگی منجر می‌شود.
اما افسردگی چیست و در کودکان و نوجوانان چه نشانه‌هایی دارد؟ با این مقاله همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
آنچه در این مقاله می خوانیم:
افسردگی یک بیماری شایع و جدی روانشناختی است که بر احساسات، طرز تفکر و نحوه عملکرد فرد اثر منفی می‌گذارد. افسردگی، باعث احساس غم و اندوه زیاد، خشم، کاهش انرژی و خستگی مفرط شده و درازمدت و یا از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی می‌شود که زمانی از آن لذت می‌بردید. این بیماری میتواند منجر به انواع مشکلات روحی و جسمی شده و توانایی عملکرد فرد در محل کار و خانه را کاهش دهد. در مواد حاد افسردگی و در صورت عدم تشخیص آن، زندگی فرد مختل می‌شود. افسردگی در کودکان با بی‌قراری، انزوا، عدم ارتباط با اطرافیان خود را نشان می‌دهد. با وجود این، خوشبختانه، این بیماری قابل درمان است و روش‌های درمانی مختلفی هم برای آن وجود دارد.
آمارها نشان می‌دهد که افسردگی در بین کودکان و نوجوانان رو به افزایش است. در سال ۲۰۲۱، بررسی نظام مند و متا آنالیز ۲۹ نمونه مطالعه معتبر که در مجموعه، حدود ۸۱ هزار نفر در آن مشارکت داشتند نشان داد که از هر ۴ کودک ۴ تا ۱۷ ساله، ۱ نفر نشانه های بروز افسردگی را نشان می‌دهد.
محققان می‌گویند که اگرچه افسردگی در دوران کودکی چیز جدیدی نیست اما همه‌گیری کرونا به دلیل فاصله‌گذاری اجتماعی، آسیب‌های روانی ناشی از آن و یادگیری از راه دور، میزان شیوع آن را تقریبا دو برابر کرده است.
نویسندگان این مطالعه تاکید میکنند که در دوران همه‌گیری کرونا، کودکان اختلالات چشمگیری را در زندگی روزمره خود تحمل کرده‌اند، از جمله:
علاوه بر این، محققان می‌گویند همه این علائم، نشانه‌های بالقوه پریشانی روانی و مشکلات سلامت روان در کودکان و نوجوانان هستند. علاوه بر این، این بررسی نشان داد که دختران نسبت به پسران میزان افسردگی بیشتری دارند.
اصلی‌ترین نشانه های افسردگی کودکان و نوجوانان که والدین باید جدی بگیرند و در صورت مشاهده چند نشانه، جهت تشخیص و درمان کودک خود اقدام کنند به شرح زیر است.
علاقه کمتر به انجام فعالیت‌های معمولی
یکی از اصلی‌ترین نشانه های افسردگی کودکان و نوجوانان از دست دادن علاقه یا لذت بردن از چیزهایی است که قبلا باعث شادی آن‌ها می‌شده است. در کودکان ممکن است این نشانه به صورت ترک کردن بازی با دیگران، کز کردن در یک گوشه و عدم تحرک ظاهر شود. اما نوجوانان ممکن است ورزش یا ارتباط با دوستان و سایر فعالیت‌ها را کنار بگذارند زیرا همان احساس قبل را در آن‌ها ایجاد نمی‌کند.
احساس خستگی و انرژی پایین
کم‌حوصلگی، احساس کسالت، یا خستگی مفرط و انرژی پایین از علائم افسردگی است. در چنین حالتی، حتی وقتی کودک و نوجوان کار و یا تکالیفی برای انجام دادن دارند انرژی لازم برای انجام آن را ندارند.
مشکل عدم تمرکز یکی از اصلی‌ترین نشانه های افسردگی کودکان
تمرکز روی تکالیف مدرسه برای کودک و نوجوان سخت می‌شود یا ممکن است در پیگیری مکالمه یا حتی تماشای تلویزیون مشکل داشته باشید. حواس کودک به راحتی پرت می‌شود و به نظر می‌رسد که ذهن و فکر آن‌ها جای دیگری است.
عملکرد ضعیف در مدرسه
کاهش عملکرد کودک و نوجوان در مدرسه و غیبت مکرر از مدرسه منجر به پایین آمدن نمرات می‌شود از دیگر نشانه های افسردگی کودکان است. احساس عصبانیت یا تحریک‌پذیری در مدرسه و خانه نیز از دیگر علائم افسردگی در سنین کودکی و نوجوانی است.
احساس ناراحتی
خلق افسرده و ناراحت مشخصه افسردگی است و بسیاری از مردم این نشانه را یک علامت اصلی افسردگی تشخیص می‌دهند. افسردگی اغلب شامل خلق غمگین و ناراحت است. در افسردگی، ناراحتی و غم عمیق‌تر از غم معمولی است. علاوه بر احساس غمگینی، بسیاری از کودکان و نوجوانان همچنین احساس ناامیدی، بی‌ارزش بودن و گناه میکنند و هر چقدر هم که تلاش میکنند نمی‌توانند از این حس و حال خارج شوند.
پرخاشگری و رفتارهای تکانه‌ای
ابراز خشم نسبت به افراد و موقعیت‌ها و واکنش‌های سریع تکانه‌ای نسبت به اتفاقات که معمولا به صورت منفی اتفاق میافتد، میتواند نشانه‌ای از افسردگی پنهان در کودک و نوجوان باشد. این رفتارهای پرخاشگرانه ممکن است به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم شکلی از آسیب به خود یا به دیگران یا به اشیا، طغیان ناگهانی خشم و استفاده از خشونت باشد.
غمگین بودن و دایم گریه کردن
وقتی کودکان افسردگی دارند بیشتر از حد معمول غم و اندوه را احساس می‌کند و احساسات خود را به سختی کنترل میکنند. از نشانه‌های افسردگی در کودکان و نوجوانان این است که بی‌دلیل گریه میکنند یا بیش از حد معمول گریه میکنند. البته، گاهی اوقات، همه افراد احساس ناراحتی میکنند و گریه کردن ممکن است تنها یک واکنش احساسی طبیعی باشد. تفاوت این دو را یک روان درمانگر دقیق‌تر تشخیص می‌دهد.
تجربه دردهای بدنی و بیماری های جسمانی
تجربه دردهای بدنی به صورت مکرر در شکم، سر، معده و.. میتواند نشانه‌ای از افسردگی پنهان در کودک و نوجوان باشد. گاهی اوقات کودکان توانایی ابراز احساسات خود را ندارند و به همین علت این علائم را به صورت دردهای بدنی تجربه میکنند. ( به خاطر داشته باشید که تشخیص این مساله به عهده فرد متخصص است و نیاز به ارزیابی همه جانبه می‌باشد).
کناره گیری از دوستان و خانواده
اجتناب از جمع‌های خانوادگی، رد کردن دعوت‌ها یا کناره‌گیری از دوستان و گذراندن بیشتر وقت خود در تنهایی همه نشانه‌های افسردگی کودکان و نوجوانان هستند.
خودآزاری یا افکار خودکشی
وقتی کودک یا نوجوان نمی‌تواند از احساس خود بگوید یا بیان آن برای او دشوار است ممکن است این احساسات را با آسیب رساندن به بدن خود بیان کند و یا آن را راهی برای مقابله با احساسات خشم، ناامیدی و غم بداند.
والدین در صورت مشاهده علائم افسردگی در کودک یا نوجوان خود بهتر است از یک متخصص سلامت روان به والدین کمک بگیرند تا علت آن را تشخیص داده و از رفتارهای خودآزاری کودک و نوجوان و عواقب خطرناک آن پیشگیری کنند.
افسردگی در کودکان و نوجوانان به عنوان یک مساله روانشناختی اثبات شده وجود دارد. با آگاهی از نشانه‌های افسردگی و مراجعه به رواندرمانگر کودک و نوجوان، امکان درمان به موقع و پیشگیری از آسیب‌های دوران بزرگسالی را میتوان تا حد قابل توجهی برای کودک و نوجوان درگیر با این نشانه ها کاهش داد.
