گفتگو با دو تن از کارشناسان و متخصصان محیط زیست درباره علل و راه حل های کنترل آلودگی هوا در قزوین
محمدعلی اشتریان - چند روزی باقی مانده تا روز هوای پاک. کمتر از تعداد انگشتان دو دست! ولی این روزها هوا پاک که نیست، اتفاقاروزهای سیاه قزوین است. هر ساله در این روزهای زمستانی تصاویری از آلایندگی نیروگاه شهید رجایی می بینیم که علت آن مصرفسوخت سنگین - مازوت - است و این برای فعالان محیط زیست نگران کننده است اما با گذر زمان و گرم شدن هوا این نگرانی ها هم کمکم به فراموشی می رود تا سال بعد...
مطابق گزارش منتشر شده در ایرنا، امروزه مطالعات نشان داده که آلودگی هوا، مرگ و میر ناشی از انواع سرطان به ویژه سرطان سینه و پانکراس را افزایش می‌دهد و با ابتلا به سرطان ریه و مثانه نیز ارتباط مستقیم دارد.
بر اساس این گزارش که در هفدهم دی ماه سال جاری منتشر شد، آلودگی هوا سبب تشدید بیماری‌های زمینه‌ای و مشکلات قلبی وعروقی می شود و بر اساس بررسی و تحقیقات به عمل آمده در جهان آلودگی هوا با ابتلا به سرطان ریه و مثانه ارتباط مستقیم دارد.
از طرفی، مسئولین در گفتگو با رسانه های رسمی، تعداد فوتی‌های منتسب به آلودگی هوا در ایران را سالانه ۱۲ هزار نفر برآورد می‌کنندو چنانچه این آمار را بر تعداد روزهای سال تقسیم کنیم، بطور میانگین روزانه ۳۰ تا ۳۱ نفر قربانیان آلودگی هوا در کشور هستند که درسطح خودش، دست کم از ویروس های خطرناکی چون کرونا ویروس ندارد.
اما ظاهرا و از آن جایی که آلودگی هوا بر خلاف ویروس های بیماری زا ذره ذره تاثیر بیماری زایی خود را میگذارد، معمولا نه برای مردم ونه برای سیاستگذاران و مسئولین، از اهمیت چندانی برخوردار نیست و در اولویت قرار ندارد.
از سوی دیگر مشکلات اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم و نیز همه گیری ویروس کرونا که این روزها بسیار درگیر آن هستیم نیز درکاهش اهمیت آلودگی هوا بی تاثیر نیست. هرچند به عقیده کارشناسان و فعالان محیط زیست آلودگی هوا بسیار خطرناک تر از آن چیزیاست که تصور می کنیم و آرام آرام ریه هایمان را سیاه و بی مصرف می کند.
این ها همه دست به دست هم داده تا سال ها فریاد کنشگران محیط زیست که هوا را به مردم جهان گوشزد می کند نادیده گرفته شود.
از طرفی نداشتن سواد اکولوژیک و نبود دانش توسعه پایدار در مسئولین [استان قزوین] برنامه ریزی ها و سیاست ها را به سوی یک روندغلط تحت عنوان توسعه پیش می برد که شاید در ظاهر دستاوردهایی داشته باشد ولی حقیقت ماجرا آن است که این صنایع آلاینده، ازمنابع طبیعی که حق طبیعی همه ی ما مردم است استفاده می کنند.
هرمز محمودی راد کارشناس محیط زیست که از مدیران قدیمی سازمان محیط زیست هم به شمار می رود، مکان یابی نیروگاه شهیدرجایی را از اساس غلط می داند.
وی درباره نیروگاه شهید رجایی به خبرنگار مینودر گفت: برای احداث نیروگاه، در آن زمان می توانستند مکان یابی معقول تری انجامدهند تا موقعیت بهتری داشته باشد. الان هم متاسفانه اطراف نیروگاه شهید رجایی واحدهای سنگین تولید گوشت و تخم مرغ را داریم کهبا توجه به آلایندگی نیروگاه برای سلامت مردم خطرناک است.
محمودی راد ادامه داد: زمانی که از مسئولین نیروگاه سوال کردیم چرا این نقطه را برای احداث نیروگاه انتخاب کردید، کارشناس محیطزیست نیروگاه به ما گفت: ما یک پرواز با هلی کوپتر انجام دادیم و چون این مکان پهنه و فضای بازی بود نیروگاه در اینجا احداث شد.
محمودی راد افزود: حتی از آن ها صراحتا پرسیدیم که آیا اطراف نیروگاه را ارزیابی کردید که ببینید نیروگاه چه تاثیراتی بر واحدهایاطراف دارد؟ اما آنها حتی این را هم بررسی نکرده بودند. الان هم نیروگاه گرفتار مازوت سوزی است و اگر گاز مصرف کند آلودگی هوایچندانی نخواهد داشت. زیرا گاز سوخت پاک است. اما چون مازوت مصرف می کند و از طرفی با توجه به شهرک ها و واحدهای صنعتیاطراف آن حتی جهت وزش باد که این را هم در نظر نگرفتند، باعث ایجاد یکسری بحران ها شده است.
این کارشناس محیط زیست تصریح کرد: الان هم در نزدیکی نیروگاه اقامتگاه های بین راهی می سازند که باز هم بررسی نکردند کهمصرف مازوت در نیروگاه بر سلامتی افرادی که در آنجا خواهند بود تاثیر خواهد داشت.
وی در پایان گفت: این ها موضوعاتی است که در رابطه با احداث نیروگاه شهید رجایی به آن توجه نکردند و البته انتظار می رود جوامعانسانی باعث توقف این خسارت ها شوند. اما حالا که کار از کار گذاشته و نیروگاه احداث شده، نیروگاه میتواند اولا همیشه تلاش کند تاسوخت گاز مصرف کند، ثانیا هماهنگی کافی را با نهادهایی مثل سازمان حفاظت محیط زیست داشته باشد و در نهایت این که حداقلعرصه های اطراف و نیز زمین های اطراف شهر محمدیه را فضای سبز بکارد و به عنوان یک مسئولیت اجتماعی در این زمینه سرمایهگذاری کند. این ها حداقل کارهایی است که نیروگاه می تواند بکند اما همین کارها را هم نکرده است.
اما در ادامه با دکتر محمود داوران، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست به گفتگو نشستیم.
داوران درباره آلودگی علل هوا به خبرنگار مینودر گفت: این که بگوییم صرفا سوختن مازوت در نیروگاه باعث آلودگی هواست این درستنیست. علت آلودگی هوا نمی تواند فقط این باشد. آلودگی هوا نتیجه ی یک مجموعه و یک پکیجی از عوامل و سیاست های مختلف است کهاین بحران را به وجود می آورد.
وی ادامه داد: ما اگر بخواهیم مهمترین علل آلودگی هوا را بررسی کنیم، این ها سه بخش مهم صنعت، خانگی و خودروها هستند کهبیشترین سهم ها در آلودگی هوا دارند. البته عوامل دیگری هم وجود دارد اما این سه عامل، مهم ترین آن هاست. در نتیجه با توجه به اینکه علل مختلفی در به وجود آمدن این بحران نقش دارند، راه حل مقابله با آن هم طبیعتا نمی تواند صرفا یک راه حل باشد بلکه مجموعه ایاز راه حل ها و اقدامات را شامل می شود که همه با هم در ارتباط هستند.
وی افزود: امسال به علت بیماری کرونا مصرف گاز بالاتر رفته است. زیرا توصیه پزشکان این بود که پنجره ها را به خصوص در ادارات بهخاطر تعدد جلسات و تداوم رفت و آمدها باز بگذارند و طبیعی است که امسال آلودگی هوا تا حدی بالاتر هم برود.
وی تصریح کرد: اما باید در نظر داشت که مقدار قابل توجهی از انرژی در خانه ها و ساختمان ها هدر می رود. این به سبک زندگی ماهم بر می گردد. ما ایرانی ها تصور می کنیم روی گنج نفت و گاز نشسته ایم در حالی که در اروپا این طرز فکر اصلا وجود ندارد و مردمبجای زیاد کردن تجهیزات گرمایشی، لباس بیشتری می پوشند اما در اینجا هم مقصر مردم نیستند و قصور اصلی را مدیران دارند.
داوران با انتقاد از مدیران استان گفت: مدیران در هنگام قرار گرفتن در تنگنا، در مصاحبه هایشان همیشه مردم را مقصر خطاب می کننددر حالی که برنامه ریزی های خود مدیران است که باعث این بحران ها می شود.
وی تاکید کرد: ما الان بسیاری از صنایع را داریم که گاز را هدر می دهند و جالب است بدانید همین صنایع کمترین مالیات را میپردازند.
این استاد دانشگاه گفت: الان هم طبیعی است که هم به دلیل کرونا و سرمای هوا مصرف گاز بالا رفته و هم در شرایطی هستیم که پدیدهاینورژن (وارونگی دما) رخ می دهد و این ها باعث تجمیع آلاینده ها و آلودگی هوا می شود.
وی افزود: موضوع مازوت هم که به آن اشاره کردید بی شک بی تاثیر نیست و بخشی از آن به سیاست ها بر می گردد. وقتی تحریمهستیم و نمی توانیم مازوت پالایشگاه ها را از کشور خارج کنیم مجبور به سوزاندن در نیروگاه ها هستیم و چاره ای نیست. اما این کهمی گویند افزایش مصرف گاز در خانه ها باعث شده تا نتوانند گاز نیروگاه را تامین کنند هم دو دلیل می تواند داشته باشد. دلیل اول آنتولید ضعیف و نبود سرمایه گذاری کافی در صنعت نفت و گاز و دلیل دوم که واقعا بی تاثیر نیست، فرهنگسازی است.
وی ادامه داد: فرهنگ سازی به این معنا که بیاییم و صنعت ساختمان را به سمت ساختمان سبز ببریم. ساختمان سبز یعنی ساختمانیکه در آن اقتصاد انرژی رعایت شود و اتلاف انرژی به حداقل برسد. الان در اغلب ساختمان ها می بینیم که در تابستان سرمای کولر و درزمستان گرما از خانه به بیرون می رود و این یعنی اتلاف انرژی که هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ زیست محیطی ضرر است.
این فعال محیط زیست گفت: ما الان چیزی به عنوان ساختمان سبز نداریم و در ساختمان هایمان اتلاف انرژی بسیار بالاست و اینخودش در بلند مدت باعث آلودگی هوا می شود.
وی ادامه داد: آن دسته از مسئولینی که امروز در مدیریت ارشد استان قرار دارند و به دنبال توسعه شهر به سمت بالای اتوبان هستند نیزاز عوامل جدی آلودگی هوا هستند! این ها نمی دانند چنین اقدامات نسنجیده ای چه پیامدهای ناگواری دارد. وقتی شهر را به سمتبالای اتوبان ببریم، اتلاف انرژی به اوج خود می رسد که آلودگی هوا تنها یکی از نتایج آن خواهد بود. گرفتن وقت مردم، ضرر و زیاناقتصادی، افزایش تصادفات و بالا رفتن آمار بیماری های چاقی و دیابت هم بماند...
وی افزود: این دسته از مسئولین متاسفانه خیلی از مسائل را متوجه نیستند و هنوز در گذشته سیر می کنند زیرا دانش کافی و علماکولوژی ندارند.
وی با انتقاد از نمایندگان مجلس گفت: برخی از نمایندگان مجلس هم همواره در صدا و سیما و رسانه هایشان می گویند تولید نبایدبخوابد... تولید نباید بخوابد...! خب به چه قیمتی؟ این تولیدی که می گویند نباید بخوابد، از سرمایه و سلامتی ما استفاده می کند وسالانه آسیب زیادی به مردم می رساند اما ریالی مالیات سبز نمی پردازند.
وی ادامه داد: گاهی هم می بینیم مسئولین وزارت نیرو در آمارها و گزارش عملکردشان می گویند فلان قدر وات برق تولید کردیم اما این راحساب نمی کنند که تولید این مقدار برق چه قدر زیان برای سلامتی مردم داشته است. زیرا مفهومی به نام صنعت و حسابداری سبزنداریم و فقط مصرف کننده ایم.
دکتر داوران در پایان با اشاره به اهمیت توسعه شهرهای سبز گفت: توسعه شهرهای سبز می تواند تاثیر بسیاری در کاهش آلودگی هواداشته باشد. یکی از المان های شهر سبز وجود گیاهان است که با مصرف گاز کربن دی اکسید و تولید اکسیژن در پالایش هوا نقش ویژهای دارند.
«به امید روزی که آسمان آبی سهم همه ما باشد»
