در دنیای ورزشهای تیمی مانند والیبال، مهارتهای فنی و فیزیکی تنها بخشی از مسیر موفقیت هستند. بخش دیگر که شاید حتی مهمتر باشد، طرز تفکر بازیکنان است. این همان چیزی است که کارول دوک در کتاب معروف خود، "طرز تفکر" (Mindset) به آن پرداخته و نشان میدهد که چگونه دو نوع طرز تفکر، "ثابت" و "رشد"، میتوانند تعیینکنندهی عملکرد و موفقیت ما باشند.
بازیکنانی که دارای طرز تفکر ثابت هستند، باور دارند که تواناییهایشان ثابت و غیرقابل تغییر است. این افراد معمولاً به استعداد ذاتی بیش از تلاش و تمرین اهمیت میدهند. وقتی با چالشها یا شکستها روبهرو میشوند، به جای یادگیری از اشتباهات، احساس ناامیدی کرده و خود را قربانی موقعیت میبینند. مثلاً اگر یک بازیکن به اشتباه در دریافت یا حمله دست بزند، به جای تحلیل مشکل و تلاش برای بهبود، ممکن است بگوید: «من برای این کار ساخته نشدهام» یا «نمیتوانم بهتر شوم».
این نوع نگرش میتواند به شدت روی اعتماد به نفس و انگیزهی بازیکنان تأثیر بگذارد. در نتیجه، به مرور زمان از رشد و پیشرفت بازمیمانند، چرا که به خودشان اجازه نمیدهند از اشتباهات یاد بگیرند و بهبود یابند.
در مقابل، بازیکنانی که دارای طرز تفکر رشد هستند، معتقدند که با تلاش، یادگیری و تمرین مداوم، میتوانند تواناییهایشان را بهبود دهند. این نگرش به آنها کمک میکند تا از هر چالشی به عنوان فرصتی برای یادگیری استفاده کنند. اگر یک دریافت ناموفق داشته باشند، آن را به عنوان فرصتی برای تحلیل و رفع مشکل میبینند و در نهایت بهتر عمل میکنند.
برای این بازیکنان، شکست پایان کار نیست، بلکه بخشی از فرآیند یادگیری و رشد است. آنها از هر اشتباه درس میگیرند و سعی میکنند به مرور زمان تکنیکهای خود را بهبود بخشند. این رویکرد نه تنها عملکرد فردی بلکه عملکرد تیم را هم بهبود میبخشد، چرا که اعضای تیم با همدیگر به دنبال یادگیری و رشد هستند.
به عنوان مربی، وظیفه ما این است که بازیکنان را تشویق کنیم تا نگرش رشد را در پیش بگیرند. چند راهکار عملی که میتوانیم برای این منظور به کار بگیریم عبارتند از:
در والیبال، طرز تفکر ما به اندازهی مهارتهای فنیمان اهمیت دارد. بازیکنانی که به قدرت طرز تفکر رشد اعتقاد دارند، نه تنها در زمین بازی بهتر عمل میکنند، بلکه از مسیر پیشرفت خود لذت بیشتری میبرند. با تمرین مداوم و نگرش مثبت نسبت به چالشها، هر بازیکنی میتواند به نسخهی بهتری از خود تبدیل شود.