سه کلمه همدلی، همدردی و شفقت اغلب به جای یکدیگر به کار می روند. این کلمات هر چند به هم نزدیک هستند اما مترادف هم نیستند.
همدردی (Sympathy) یا ترحم یعنی اینکه شما می توانید بفهمید که یک شخص چه احساسی دارد.
همدلی (Empathy) یعنی اینکه احساس می کنید که آن شخص چه احساسی دارد.
شفقت (Compassion) تمایل برای از بین بردن رنج های دیگری است.
هر یک از کلمات در ادامه توضیح داده شده اند. در مقاله «همدلی، همدردی و شفقت چه تفاوتی با هم دارند؟» به طور کامل به تفاوت های این سه کلمه پرداخته شده است.
وقتی همدردی می کنید، احساس دیگری را تجربه نمی کنید بلکه، شما می توانید بفهمید که فرد دیگری چه احساسی دارد. به عنوان مثال، اگر پدر دوستتان درگذشت، ممکن است نتوانید از نظر فیزیکی درد او را احساس کنید. با این حال، می فهیمد که دوست شما ناراحت است. این موضوع توضیح می دهد که چرا کارت های همدردی را برای درگذشت عزیزان دوستتان می فرستید. شما احساس درد آن شخص را احساس نمی کنید، اما می خواهید دوست شما بداند که از رنج او آگاه هستید.
همدردی هیجانی است که ناشی از این واقعیت است که اتفاق بدی برای شخص دیگری رخ داده است. همـدردی، متأثرشـدن از احسـاس و نگرانی هایـی اسـت کـه دربـاره ی شـخص موردنظـر وجـود دارد و فـرد نسـبت بـه رنـج دیگـران، ناراحـت و نسـبت بـه حـل شـدن مشکلات ایشـان، شـادمان می گـردد.
هنگامی که شما با تمام وجود احساس شخص دیگری را احساس می کنید، در حال تجربه آن هستید. همدلی ممکن است به صورت اتوماتیک با دیدن درد شخص دیگری از طریق نرورن های آئینه ای فعال شود. به عنوان مثال، اگر دیدید که یک عنکبوت در حال خزیدن روی بازوی من است، ممکن است یک انگشت را روی بازوی خود احساس کنید. اما هنگامی که شما به طور خودکار احساس دیگری را حس نمی کنید، چه می کنید؟ تخیل شما شروع می شود. شما به احتمال زیاد این عبارت را شنیده اید ، “خود را به جای دیگری قرار دهید.” این مسیر دیگر همدلی است. به عنوان مثال، شاید شما من را ببینید که انگشتانم لای درب اتومبیل گیر کرده باشد، اما به طور خودکار آن درد را حس نمی کنید. درعوض، می توانید تصور کنید که انگشتان شما در یک درب گیر کرده است، و این ممکن است به شما امکان حس درد من را به شما بدهد.
شفقت موجب تقویت همدلی و همدردی می شود. وقتی شفیق هستید، احساس درد دیگری (یعنی همدلی) را می کنید و یا تشخیص می دهید که فرد مشکلی دارد (یعنی همدردی)، و سپس هر کاری را می توانید انجام دهید تا رنج شخص را کاهش دهید.
در واقع شفقت می تواند از مسیر همدردی یا همدلی اتفاق بیفتد. همدردی یک دیدگاه «خودمحور» را در نظر می گیرد که ممکن است ناشی از یک انگیزه خودخواهانه برای کمک به شخص دیگر در جهت رهایی از ناراحتی خودش باشد. یعنی ما مشکل شخص دیگری را فقط به خاطر حس ترحم حل نماییم. اما ممکن است راه حل ارائه شده با وضعیت او سازگار نباشد و قابل اجرا نباشد. چون در همدردی بر خلاف همدلی ما وضعیت فرد مقابل را درک نکرده ایم.
شـفقت مفهومـی بیـش از مهربانـی و دلسـوزی دارد و مجموعـه ویژگی هـا و مهارت هـای تربیتـی اسـت و اسـاس آن را خیرخواهـی، احسـاس تعهـد و مسـئولیت نسـبت بـه دیگـران، همدلـی و همـدردی و مهربانـی و رأفـت تشـکیل می دهـد. به عنوان مثال، آیا تا به حال مشکلی را با کسی مطرح کرده اید که واقعاً به شما گوش گرفته باشد؟ آن شخص بدون تلاش برای حل مشکل به شما گوش می دهد و آن را به زندگی خودش مرتبط نمی کند. او بدون قضاوت گوش می دهد. گوش دادن با با تمام وجود می تواند یکی از شفقت آمیز ترین کارهایی باشد که می توانید انجام دهید. متأسفانه، شفقت آمیز شنیدن با آمدن تکنولوژی و زندگی های شلوغ نادرتر شده است زیرا آنها توجه ما را به خود جلب کرده اند.
شـفقت شـامل مهارت هـا و ویژگی هایـی اسـت کـه بـه نیـاز و مشـکلات افـراد توجـه دارد و موجـب همبسـتگی و توجـه افـراد جامعـه نسـبت بـه سـعادت هـم و نجـات از گمراهـی می شـود. ازایـنرو، «شـفقت» یكـی از بهترین راههـای تربیتـی قـرآن و روایـات بـرای داشتـن زندگـی خـوب و حفـظ شـخص از عوامـل رنـج آور اسـت.
«شـفقت» در لغـت، از ریشـه ی «شـفق» گرفته شـده اسـت و بـه ویژگـی کسـی گفتـه می شـود کـه ناصـح و دلسـوز دیگـری اسـت و نسـبت بـه وی نگـران اسـت و صلـاح او را در نظـر دارد. «مشفق» کسـى اسـت كـه فـرد مدنظـر خـود را دوسـت می دارد و از گرفتـاری و مشـكلی كـه بـه او می رسد، نگـران اسـت. در مفهـوم شـفقت، ویژگی هایـی چـون نازکـی و رقت در مقابل شدت و قوت وجود دارد و منظور از شفق در آیه «فلا اقسمُ باشفق» نور نازک و ضعیف خورشید است که هنگام غروب خورشید ایجاد می شود و اهمیت شفق به نور اوست که باعث هدایت و خلاص شدن از تاریکی است. شـفقت از صفـات الهـی اسـت کـه الزم اسـت انسـان نیـز خـود را بـدان مزین کند.قرآن کریم خداوند را «ارحم و الراحمین» و بر طرف کننده ی مشکلات معرفی کرده است که عبارت دیگری از شفقت الهی است. كـسى كـه امـر خـود را بـه خـدای شـفیق واگـذار كنـد و واقعـاً بـه تدبیـر و تقدیـر الهـی اعتماد نماید، خداونـد شـفیق امـور او را کفایـت می کنـد «و منْ یَتَوَکّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ».
