یک مثال برای شروع:
زمانی که "هلی شات" معرفی شد، شغل فیلم‌برداری با هلیکوپتر تا حد زیادی از بین رفت. اما نکته جالب اینجاست که همزمان، مشاغل جدیدی مانند خلبانی هلی شات و مراکز آموزش پرواز و... پا به عرصه گذاشتند. این دقیقاً همان خاصیت ظهور تکنولوژی‌های جدید است و قضیه هوش مصنوعی (AI) نیز از این قاعده مستثنی نیست.
حالا با هم یک خلاصه از آنچه احسان عباسی در کانال یوتیوب Mohajerhub منتشر کرده است خواهیم داشت.
هوش مصنوعی آمده تا بسیاری از مشاغل فعلی را از بین ببرد، مشاغل جدیدی ایجاد کند و ماهیت بسیاری دیگر را تغییر دهد. در این میان، گمانه‌زنی‌ها و عدم قطعیت‌های فراوانی وجود دارد. همان‌طور که در ویدیوی قبلی با عنوان "پایان دوران طلایی برنامه‌نویسی" به اثرات هوش مصنوعی در حوزه IT پرداختم - که شخصاً به عنوان یک برنامه‌نویس بسیاری از آن نکات را از نزدیک لمس کرده‌ام - این بار می‌خواهیم به طور کلی‌تر به این موضوع بپردازیم. واکنش‌ها به آن ویدیو نشان داد که بین متخصصان بر سر اینکه دقیقاً چه اتفاقی خواهد افتاد اختلاف نظر وجود دارد. این نشان می‌دهد که موضوع هوش مصنوعی یک مسئله ساده و سرراست نیست. نمی‌توان گفت که هوش مصنوعی صرفاً یک ابزار کمک‌کننده مانند کامپیوتر است و همچنین نمی‌توان با قاطعیت گفت که تا چند سال آینده همه بیکار خواهند شد، زیرا ماهیت کارها بسیار متفاوت است.
با این حال، یک نکته قطعی به نظر می‌رسد: به طور قطع، تعدادی از مشاغل از بین خواهند رفت. اگر هم به طور کامل از بین نروند، رقابت برای یافتن کار در برخی حوزه‌ها به شدت افزایش خواهد یافت. این مشابه اتفاقی است که با همگانی شدن اینترنت و خدمات آنلاین برای مشاغل مرتبط با بانکداری رخ داد. دیگر نیازی به حضور فیزیکی در بانک‌ها برای انجام بسیاری از کارها نبود و بانک‌ها توانستند با تعداد بسیار کمتری نیرو و با تخصص‌های بالاتر، امور مشتریان را راه بیندازند.
به نظر من، تفاوت مهم هوش مصنوعی با سایر تکنولوژی‌هایی که تا به حال دیده‌ایم (مانند کامپیوتر و اینترنت) در این است که بی‌رحم‌تر است. یعنی چه؟ هوش مصنوعی می‌تواند یاد بگیرد، قدرت تصمیم‌گیری داشته باشد و حتی خلاقیت از خود نشان دهد. به عنوان مثال، در کانال انگلیسی‌ام، هوشی را معرفی کردم که حتی می‌تواند آهنگ‌های فارسی بسازد. بنابراین، به نظر می‌رسد که هوش مصنوعی به دلیل قدرت بالایی که دارد، در مقایسه با مشاغلی که ایجاد می‌کند، تعداد بسیار بیشتری را از بین خواهد برد. این در حالی است که با فراگیر شدن اینترنت، به همان اندازه‌ای که مشاغل سنتی از بین رفتند، تخصص‌های جدیدی نیز به طور پایاپای به وجود آمدند.
تفاوت مهم دیگر این است که تخصص‌هایی که هوش مصنوعی به وجود می‌آورد، بسیار تخصصی هستند. دیگر بسیاری از وظایف ساده و متوسط که قبلاً بخش اعظم مردم انجام می‌دادند، به زودی توسط هوش مصنوعی قابل انجام خواهند بود. به عنوان مثال، هوش مصنوعی تخصص‌های جدیدی در حوزه مهندسی نرم‌افزار ایجاد کرده یا بهتر است بگوییم تقاضا برای آن‌ها را افزایش داده است، مانند مهندسین هوش مصنوعی (AI Engineer) یا "ام‌ال انجینیر" (ML Engineer). اما اگر بخواهید یک صفحه HTML ساده یا یک اسکریپت پایتون بنویسید، هوش مصنوعی کارش واقعاً درست و دقیق است. مهم نیست که پیش‌زمینه شما چیست و چقدر کد زدن می‌دانید؛ حتی به فارسی هم می‌توانید از ChatGPT کمک بگیرید.
حالا به این سوال می‌رسیم که چه مشاغلی در آینده نزدیک به خاطر هوش مصنوعی از بین می‌روند یا به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند؟ تخصص‌هایی که کارهای تکراری را تحت قانون و قاعده مشخصی انجام می‌دهند، بیشتر در معرض خطر هستند. اگر کارشان یک الگو یا پترن تکراری داشته باشد، چارچوب مشخصی داشته باشد و قبلاً بارها انجام شده باشد، احتمال جایگزینی آن‌ها با هوش مصنوعی زیاد است. این‌گونه کارها معمولاً نیاز به خلاقیت، تصمیم‌گیری پیچیده و دخالت انسانی ندارند. به زبان ساده، هر کاری که هوش مصنوعی بر اساس داده‌های موجود بتواند یاد بگیرد و انجام دهد، در معرض تهدید است.
در مقابل، تخصص‌هایی که نیاز به احساسات و عاطفه انسانی دارند، مانند روانشناسان یا کسانی که از کودکان و سالمندان نگهداری می‌کنند، به نظر می‌رسد که حداقل در آینده نزدیک، جایگزینی آن‌ها با هوش مصنوعی بسیار سخت خواهد بود.
با این تفاسیر، به نظر من یکی از اولین شغل‌هایی که به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد، شغل‌های مرتبط با خدمات مشتری یا همان کاستمر سرویس (Customer Service) یا کاستمر ساپورت است. تصور کنید یک شلوار از یک فروشگاه آنلاین خریده‌اید و سایز آن مناسب نیست یا چند روز از سفارشتان گذشته و خبری نشده است. در حالت عادی، از طریق چت آنلاین، تماس تلفنی یا ایمیل با یک نفر در آن شرکت تماس می‌گیرید. اما در آینده نزدیک، و حتی همین حالا نیز در برخی موارد، این کارها را بات‌های هوشمند به سرعت برای شما انجام می‌دهند. این بات‌ها ۲۴ ساعته در دسترس هستند، به اطلاعات مختلف دسترسی دارند، سرعت پردازش بالایی دارند و می‌توانند به مشتری کمک کنند. شرکت Salesforce چند وقت پیش در کنفرانسی دمویی از چنین سیستمی نشان داد و به طور کلی، تمرکز بسیاری از شرکت‌ها، از جمله شرکت ما، بر روی توسعه ای‌آی ایجنت‌ها (AI Agents) است که به کسب‌وکارها به روش‌های مختلف کمک می‌کنند. در همین راستا، Salesforce چند وقت پیش ۸۰۰۰ نفر را تعدیل نیرو کرد که بخشی از آن‌ها در قسمت کاستمر ساپورت کار می‌کردند. به طور مشابه، غول‌های آی‌تی مانند آمازون نیز تمرکز خود را بر روی این ایجنت‌های هوشمند گذاشته‌اند.
شغل بعدی که به نظر تحت تأثیر قرار می‌گیرد، منشی‌ها یا مسئولین پذیرش هستند که کارشان مثلاً وقت دادن یا پاسخ دادن به سوالات متداول است. همین الان هم برای گرفتن وقت آرایشگاه یا رستوران، بسیاری از سیستم‌های آنلاین استفاده می‌کنند. اما این روند به جایی می‌رسد که دیگر حتی نیازی به کار با فرم آنلاین هم نخواهد بود و شما به طور محاوره خواسته‌تان را عنوان می‌کنید و بات هوشمند وقت را برایتان رزرو می‌کند. چنین چیزی برای کسانی که کار با کامپیوتر بلد نیستند، مانند سالمندان یا افراد نابینا، یک مزیت واقعی است.
شغل سوم و چهارم که در ویدیو به آن‌ها اشاره شد، عکاس‌ها و طراح‌های گرافیک تازه‌کار و متمایل به متوسط (جونیور) هستند. همین الان هم ابزارهای مختلفی وجود دارند که به کمک آن‌ها می‌توانید طراحی‌های ساده لوگو، پوستر، قالب وب‌سایت و تصویرسازی را انجام دهید. به عنوان مثال، Midjourney یکی از مشهورترین این ابزارهاست که از طریق آن می‌توانید تصاویر دیجیتال تولید کنید. شرکت‌هایی مانند Canva نیز هدفشان ساده و در دسترس کردن تولید محتوای خلاقانه برای همه است. دیگر مثل قبل نیست که برای کارهای تبلیغاتی حتماً به یک گرافیست نیاز داشته باشید. این موضوع برای شرکت‌های کوچک و پروژه‌هایی با بودجه محدود بسیار مناسب است. برای تهیه عکس نیز دیگر نیازی به استفاده از شاتر استاک با هزینه‌های بالا نیست، زیرا هوش مصنوعی با هزینه ناچیز به شما کمک می‌کند. حتی در زمینه ادیت عکس نیز هوش مصنوعی پیشرفت چشمگیری داشته است. با این وجود، در زمینه‌هایی که خلاقیت عمیق و فهم مفاهیم طراحی لازم است، هوش مصنوعی هنوز به طور کامل توانمند نیست.
شغل پنجم که در ویدیو به آن اشاره شد، مترجمی است. پیشرفت هوش مصنوعی در زمینه ترجمه بسیار چشمگیر بوده است. همین الان ChatGPT می‌تواند جملات فارسی را به انگلیسی و بالعکس با دقت بالایی ترجمه کند. حتی یوتیوب نیز در تشخیص و ترجمه خودکار زیرنویس فارسی بسیار بهتر شده است. استفاده از ابزارهایی مانند Google Translate نیز سال‌هاست که رواج دارد و روز به روز پیشرفته‌تر می‌شود. این پیشرفت‌ها خطر بزرگی برای مترجمین محسوب می‌شود. با این حال، یک نکته مهم وجود دارد: همچنان برای موضوعات خاص و حساس مانند مطالب پزشکی یا قانونی، نظارت انسانی ضروری است، زیرا هوش مصنوعی هنوز محدودیت‌هایی دارد و احتمال خطا در این زمینه‌ها می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. به عنوان مثال، اداره مهاجرت استرالیا برای برخی مدارک، ترجمه ناتی (NAATI) می‌خواهد که توسط مترجمین رسمی تأیید شده باشد و بعید به نظر می‌رسد که این رویه حداقل تا چند سال آینده تغییر کند.
شغل ششم مربوط به فروشنده‌های مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها است. البته، سیستم‌های سلف چک‌اوت (Self-Checkout) سال‌هاست که در سوپرمارکت‌های بزرگ وجود دارند (خارج از کشور). در این سیستم‌ها، مشتریان خودشان اجناس را اسکن و پرداخت می‌کنند که طبیعتاً به نفع فروشنده است و نیاز به تعداد کمتری صندوقدار دارد. نقشی که هوش مصنوعی در این زمینه ایفا می‌کند، بهبود تجربه خرید برای مشتری است. به عنوان مثال، در سیستم‌های سلف چک‌اوت جدید، دوربین‌ها می‌توانند نوع میوه‌ای که روی ترازو قرار می‌دهید را تشخیص دهند و نیازی به جستجو و انتخاب دستی آن از روی صفحه نیست. این نشان می‌دهد که نرم‌افزار این دستگاه‌ها بر اساس داده‌ها آموزش داده شده و قدرت تشخیص پیدا کرده است.
شغل هفتم، ویراستاران و مشاغلی که تولید محتوا می‌کنند، به خصوص محتوای نوشتاری، هستند. ابزارهای آنلاین مانند Grammarly به طور گسترده برای بررسی گرامر و املای متون انگلیسی و ارائه پیشنهادات برای بهبود جمله‌بندی استفاده می‌شوند. با وجود چنین ابزارهایی، نیاز به ویراستاران انسانی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. علاوه بر این، هوش مصنوعی آنقدر قوی شده که می‌تواند داستان کوتاه بنویسد و قدرت تحلیل بالایی دارد و می‌تواند خلاصه ساده‌ای از نمودارها و داده‌ها ارائه دهد. هوش مصنوعی حتی وارد عرصه محتوای ویدیویی نیز شده است،اما به نظر می‌رسد که هنوز در این زمینه جای کار زیادی دارد و جذابیت ارتباط مخاطب با تولیدکننده محتوای انسانی همچنان اهمیت دارد.
شغل هشتم، تحلیلگران بازار و تحلیلگران مالی (Market Researcher Analyst و Financial Analyst) هستند. کار تحلیلگر بازار جمع‌آوری داده‌ها، شناسایی ترندها و طراحی کمپین‌های بازاریابی بر اساس آن‌ها است. هوش مصنوعی می‌تواند این کار را بسیار راحت و سریع انجام دهد. به طور مشابه، در بازار سهام، هوش مصنوعی می‌تواند ترندها را شناسایی کرده و بر اساس آن‌ها، سرمایه‌گذاری‌های بهتر را پیشنهاد دهد. با این حال، در این مشاغل نیز همچنان نیاز به تعامل با افراد و نظارت انسانی برای تحلیل داده‌های اساسی و نتیجه‌گیری‌های مهم وجود دارد.
شغل نهم، کارکنان آژانس‌های مسافرتی هستند. با همگانی شدن اینترنت و سهولت رزرو آنلاین بلیط و هتل، و همچنین ساده‌تر شدن پروسه ویزا برای بسیاری از کشورها، نیاز به آژانس‌های مسافرتی سنتی به شدت کاهش یافته است. هوش مصنوعی می‌تواند در برنامه‌ریزی سفر به افراد کمک کند و پیشنهاداتی برای دیدن مکان‌های مختلف ارائه دهد.
شغل دهم، منابع انسانی (Human Resources) است. بسیاری از کارهایی که متخصصان منابع انسانی انجام می‌دهند، مانند بررسی رزومه‌ها، گذاشتن قرار مصاحبه و پیدا کردن نیروی مناسب، با هوش مصنوعی قابل خودکارسازی است. بسیاری از شرکت‌ها همین الان نیز از نرم‌افزارهای Applicant Tracking Systems (ATS) برای اسکن و فیلتر رزومه‌ها استفاده می‌کنند و اگر این نرم‌افزارها از هوش مصنوعی بهره ببرند، نتایج بسیار بهینه‌تری خواهند داشت. علاوه بر این، وظایف دیگری مانند آنبوردینگ (Onboarding) و مدیریت عملکرد کارکنان نیز می‌توانند توسط هوش مصنوعی انجام شوند.
این‌ها تنها ده مورد از تخصص‌هایی هستند که به نظر من هوش مصنوعی تهدید جدی برای آن‌ها محسوب می‌شود. قاعدتاً مشاغل بسیار دیگری نیز وجود دارند که اگر فرآیند انجام آن‌ها مشخص، ساختار ثابتی داشته باشد و تصمیم‌گیری در آن‌ها بر اساس داده‌های مشخص و تجربیات قبلی باشد، هوش مصنوعی می‌تواند به خوبی از پس آن‌ها برآید.
احتمالاً سوال شما در مورد مهندسی نرم‌افزار است. همان‌طور که در ویدیوی "پایان دوران طلایی مهندسی نرم‌افزار" گفتم، این شغل نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. ما شاهد یک شیفت بزرگ در تقاضا به سمت تخصص‌های خاص خواهیم بود. این تخصص‌ها عبارتند از ماشین لرنینگ (Machine Learning)، دیتا انجینیرینگ (Data Engineering) و نچرال لنگویج پراسسینگ (Natural Language Processing). دیگر مثل ۱۵ سال پیش نیست که با یادگیری طراحی وب‌سایت یا وردپرس بتوان آینده شغلی را تضمین کرد. هم بازار کار برای این تخصص‌ها اشباع شده و هم هوش مصنوعی می‌تواند به راحتی کد بنویسد و در طراحی سیستم‌ها کمک کند. انتظارات از مهندسین نرم‌افزار بسیار بالاتر رفته است. بسیاری از مهندسین با تجربه نیز در حال حاضر با سختی بیشتری در یافتن شغل روبرو هستند.
اما نکته مهم این است که در این برهه که همه چیز رقابتی شده، برد با کسانی است که خود را به سرعت با شرایط جدید وفق دهند و از هوش مصنوعی به عنوان ابزاری برای بالا بردن راندمان کار خود استفاده کنند. شخص من نیز در بسیاری از موارد، به جای جستجو در گوگل، از ChatGPT برای یافتن پاسخ سوالاتم استفاده می‌کنم. درست است که هوش مصنوعی هنوز بی‌نقص نیست، اما در بسیاری از موارد، یک سر و گردن از گوگل و استک اوور فلو بالاتر است.
الان حالتون چطوره؟! :))
