فصل ششم قسمت دوم

(رسم واداب وفرهنگ شرق گیلان ازسفید رودتاپلورود)
(درختان که مفیدبودن برای مردم منطقه) ازآنجایی که یک سری درختان مفید بوده برای مردم شرق گیلان . با نام نشان خواهم آورد البته همه درختان دراین منطقه مفید است .آنچه که نام برده می شود درختانی هستندبیشتر استفاده میکردن.وبرای مردم بسیار مفید بود واست درمنطقه. که لذا دراین منطقه انواع واقسام درخت وجوددارد ولی ما به همه درختان کاری نداریم .از یکسری ازدرختان بانام نشانه،ی، وخواسیتها آن درختان رانام می برم .اگربخواهیم نام همه درختان راببریم بسیار درختان زیاد است وبسیارجا می خواهیم.وجود درختان زیاد است.؟و۱۲۰۰کیلومتر عرض جنگل وبیش ازحدودا ۱۲۰۰کیلو مترطول این جنگل می باشد.ومابه چندتادرخت درقدیم بسیار بکارساخت سازخانه در جلگه وروستاها استفاده میکردن نام می‌بریم .؟!__=۱__درخت آزاد یاآزاد دار__این درخت بانشان زیر باپوست خاکستری یاطوسی باقدبیش ازدر نهایت ۳۰متر می‌رسد. ورنگ داخلش یامغزش این درخت به رنگ سرخ وبعداز هرچه روبه بیرون می‌آید رنگش به‌ زودی می‌رود. خاصیت این درخت اگرصدسال تو آب بماند پوسیده نمیشود. عمر این رخت بابیش از۱۰۰۰ سال است بسیار محکم میباشدوخشک شده این شایدباور کردنی نباشد میخ به زور فرو می‌رود برگ این درخت مانندبرگ توت یاقاشقی میباشد بادنده های ریزکمی کوچکتر است .چوب این درخت برای (نال یانعل ۲۷۴'-)گفته می‌شود وخانه‌سازی بیشتر بکار میبرند .چون تمام ایستادگی فشار یک ساختمان برروی نال است ودرشمال باراندگی زیاد است وحتی رطوبت زیاد دارد وچوب های دیگر زود پوسیده می‌شود. د برابر رطوبت وباران مقاومت زیادی دارد. وزیاد راست قامت نیست آنچه است بکارمیرود شاخ برگ زیادی دارد.برای خانه سازی مفید است وبسیار کاربرد دارد.؟! ۲__ ارج دار__پوست این درخت خاکستری وبرگ پهن داردچوبش توداخل سفید ومغز چوب پوک ویک رنگه پنبه ای دارد مانندپنبه لوله شده زیاد به‌خانه سازی یا کار ساختمانی زیاد بکار نمی برد .بعداز خشک شدند برای چپ دست ستون ساختمان وهیزم بیشتر استفاده میکنند قد درنهایت ۲۰ متر می‌رسد؟! _۳__پلد دار_این درخت پولدار این درختچوبش محکم ندارد برای منطقه جلگه شاید زیاد ازآن چنان استفاده ندارد .اگرخشک شده رابرای بامدار بکار می‌بردندچون کرم نمی زند.برای ساختمان های که درقدیم لاچوب درختان ساخت ساز ها برای( زگال۲۷۵'-،)خانه استفاده می‌کردند قد این درخت تاحدودا۲۰ متر می‌رسد ورنگ پوست خاکستری تیره یا قهوه روشن میباشد برگ این مانند برگ درخت انگور پهن وانگشتی است آیت درخت د جای نم ناک نزدیک رودخانه می‌روید راست قامت میباشد مغززردی دارد هرچه آزمون فاصله ویا به طرف بیرون می‌روی سفیدتر میشو واینترنت چون راست قامت است برای خرکدار یا بامداد بکار میبرند.؟! ۴__تبریزی‌ دار ،این درخت تبریزی ،ازآن دسته درختانی است راست قامت وکم شاخه برگ میباشد پوست این درخت خاکستری کمی مایل به تیره ویاطوسی روشن می باشد چوبش سفیداستقامت چوبش تاخشک نشده ضعیف است وبعد ازخشک شدند محکم میشودو برای خانه سازی زیاد بیشتربرای تخته وتزئین داخل اتاقها بکار میبرند ونام لمپاکوبی بکارمی برند وبرای زگال ویاکاری دیگر بکار میگیرند برای آتش شعله خوبی دارد ولی زغال وخاکسترزود بهایان می رود.برگ این دخت مانند قلب کمی کشیده شده میباشدیاسه برمی باشد وشاخه های ضعیف(شکننده ،ی،)داردوقداین درخت تا۳۰ متر می رسددرنمور ورطوبت بیشتررشد دارد.؟) ۵__توی دار یاتُیی دار_این درخت خیلی محکم است . قد درنهایت تا۲۰متر می‌رسد وبرگ این درخت مانند برگ توت کمی کشیده است. دور برگ دنده اره ای ریزداری ریشه این درخت مانندانجیره چندتا ریشه به‌طرف مستقیم برزمین فرومی رود ریشه‌های جانبی ازسطح زمین حرکت می‌کند وبعد ازرشد کمی قد کردن ازریشه ترکه ،یعنی تولیدمثل ،می‌کند ویادرختچه دوباره ریشه به زمین بر می‌ گردد.چوبش محکم راست قامت نیست خیلی کم راست قامت دیده شده .ودربعض جاها دیده شده که ریشه این درخت ازسطح زمین فاصله می‌گیرد بعد دوباره بعد از آمدن ریشه به سطح زمین تولیدمثل میکند دوباره بر می‌گردد به زمین فرو می رود پوست این درخت سبز مایل به میزیسته ای ومغز چوبش درد کم رنگ است.ودرخیلی هادیده شده نام دیگر گالشها توتی یاتی تی گفته شده است .) ۶__ تُوسهَ دار یاتُسه دار)توسا ،توسگا دار، این درخت در نزرگی برکه یارودخانه جا نمور نمناک رشد می‌کند. قداین درخت د نهایت تا۲۵ متر می‌رسد. وبیشترین اینترنت کسب‌وکار می‌رود برای تخته وجعبه سازی میبرند وزود پوسیده وکرم می‌ زند از میان می‌رود.این درخت قطور میشودو چند ساله شود درداخل کرم میزندپوسیدگی زیاد می‌شود برگش پهن گرد است وپوست قهوه ای تیره می باشد رنگ چوبش قرمز خیلی ضعیف است .؟!) ۷__ راش دار،_درخت راش _درختی است راستقامت مانند تبریزی برگ این درخت قاشقی ولی پهن تر دندانه آره ای ریز دارد وپوست خاکستری مایل به تیره چوبش محکم است ولی بعدازخشک شدند برای خانه سازی یاسقف خانه ،بام دار وخاک دار، بکار میبرند و آخیرن برای کارهای صنعتی بسیار بکار میرود درقدیم برای درب و(گاجمعه۲۷۶'-)بکار میبردند. ؟!) ۸__سپیددار ،_یاسپند دار__ اينترنت ازخانواده تبریزی است پوست هم مانند پوست تبریزی میباشد چوبش هم مانندبرادرش تبریزی سفیداست مغز درخت فرقی با رخت تبریزی نمی‌کند برگش همشبی برگتبریزی ولی کمی پهن تر وبزرگتر است چوبش کمی مانند برادرش ضعیف است فقط برایتخته وجعبه سازی بیشتر بکارمیرود ولی کرم نمی‌زند . برای همیناین درخت تخته خوبی میشودبرای (لمپاکوپی یا لمپه کوبی) زیر سقف ویادیوارکوبی انجام میدهند.؟!) ۹__شقوز دار ۲۷۷'-)این درخت درنهایت قد۱۰ متر کمیاب است پوستش طوسی رنگ میباشد. چوبش سفید کمی تیره یابه رنگ شیره ای، می باشد وبرگ دوطرف شانه ای، نازک کشیده شده ودراوایل بهار تمام شاخه های تازه جدید رشد کرده گُل های می‌دهد اینءُلها رنگی ابرشیمی مانند پنبه ای توپی وهرتوپی باچند رنگ میباشد. آن توپی ویا غنچه که می‌روید ازهرشاخه بهمدتوپی یاغنچه ای گُل هرگُل ازنوک آن گُل پنج سانتیمتر میرسدباچندین رنگ هرجوری درمی‌آید اول ازشروع گُل مانندنخ نازک مباشد . ولی ازپایین توده همان غنچه چیری گُلهای رنگارنگ زیبا مختلف است نوک گُل برگ یاهمان توپی به چندنوع رنگ دارد(قرمز ،بنفش،آبی، کمی سبز ، وسفید مایل بهزرد ،روی یک توپی روی یک شاخه این نوع رنگها دیده می‌شود چوبش خیلی ضعیف شکننده است پوست شاخه هارا ازتنه درخت جدا می‌کنند به گاوها میدهند گاوها دوست دارند مخصوصا پوستشاخه ها تازه رویه شده .یاجدید رشد کرده رامردم شما شرقی که از این درخت دارند .مردم شاخه‌ها راجدا کرده پوستش رامیکنند بهگاو شیرده میدهند تاشیری بیشتری بگیرند.؟!)) ۱۰__شرم دار__درخت شرم محکم است ورنگ پوست طوسی قدش به۲۵متر درنهایت می رسد برگ پهن دارد برگ به مصرف گاو کوسفند وگوسالها می‌شود وقتی برگ این درخت بیشتر درمناطق کونشینان برای استفاده چهارپایان می شوند ودرنهایت این درخت ازخانواده راش است(درفارسی ممرس گفته میشود).؟!) ۱۱__ارج دار _درخت ارج _این درخت شبی پلد دار برگش پهن چوبش تومغزش سفید وچوب پوک یک لوله مانند سفید پنبه ای دارد زیاد به خانه سا زی بکار ساخنمان نمی رود وبرای ( هیمه) هیزم بیشتر بکار میبرند قد تاحد نهای۲۰ متر میرسد.؟!) ۱۲__کولدار__ این درخت مانند درختهای معمولی زیاد محکم نیست ولی در جایی خودش مفید است وبرای ساخت سازخانه وسقف وبام دار وخاک دار وزگال به کار می برند. مرد استفاده های دیگر می‌کنند پوست ایندرخت قهوه ای روشن مایل به سبزی یامغزپسته ی تیره می باشدوبه رنگ .پوست درخت گردویی راست قامت است مغزچوبش شیره ای مایل بهزرد وبرگش مانند برگ درخت توسگاه پنج انگشتی شکل کمی کشیده گُل ریز کرم شکل دارد وبرای تولید مثل، ازپرندگان استفاده می‌کند. پرندگان آنکرم رابرای این درخت جابجا می‌کند. مردم شمال یک مثال دارند درباره این درخت میگویند (کوادار بون آغوز پیداگودن) یعنی زیردرخت کولدارپیدا کردن گردو)این مثال برای آدم که مفتگی پول دربیارد یا یک جوری پول برسد. درختی که بار نمی دهد زیر این درخت مثال می‌زنند. کسی که خوش شانس باشد. قداین درخت تادرنهایت۲۵، تا۳۰ متر میباشد شاخه برگ زیادی نمی‌دهد مانند گردو ولی راست قامت میباشد وبرای ساختمان سازی ستون وبام دار وسقف خانه بکار می برند. پوس این درخت را می‌کندند دروقت شستن شلوارهای پشمی در داخل ظرف آب تاپشم نرم شود. ؟!) ۱۳__کیش دار این درخت کم به درخت شود. خیلی دیر قد می‌کند بیشتر درختچه استفاده می‌کنند.اگرکسی یا جایی دست نخورد تا۱۵ مترقد کند . این درخت درجاهای که امام زاده ودرحیاط مسجد تا۱۵ متر رسیده است بیشتربرای بوته دورباغچه هاوبرای تزئین دورحیاط وبر خیابان‌ها می‌کارند شاخه های این درخت یادرختچه بند ،بند هر بند دوتا برگ به چپ راست می‌دهد وبرگها دوطرف به اندازه ناخن دست میباشد پوستش به رنگ زرد میباشد چون شاخه برگ زیادی داردمردم روستاها بالایی چند سانتیمتر ازروی زمین میبرند وبرای جارو کردن داخل حیاط (بنام کیش خال،) حیاطزمین برگ هروز صبح جارو میکنند.برای همین در شمال کیش خال نام گذاشته اند این درختچه تمام سال سرسبز وبرگ دارد. واین درختچه مردم برای سرسبزی اورا سنبل سرسبزی زندکی می‌دانند. واول هرماه روزاول شان وبعدازتحویل سال که می شود .شاخه های نرم این درختچه وهمراه گُل ازباغچه صبح زودبرای وضو گرفتن به حیاط میروند وبرگشتازحیاط به بالا یااتاق یک لیوان آب وقران وارید اتاق می‌شوند چند که آب ازلیوان با اینکه وضو دارد به دوطرف ،دراسان، چهارچوب درمی‌آیند بعد وارید اتاق می‌شوند وچند بارقران می‌بوسد وبعد چهار گوشه اتاق راآب می ریزد ودوباره قران را می‌بوسد قرآن شاخه هاکیش وهمراه آب کهتولیوان است وهمراه باچراغ که شب روشن بوده تاساعت آذان مغرب روشن میماند توتاقچه شب بعد چراغ روشن بوده امشب هم روشن میباشد وتاصبح فردا .؟!) ۱۴__سیال دار__این درخت سیال زیاده درخت شدن نمی رسد.چون هروز به دومترنرسبده مردم روستا اورا می برند .این درختچه چون نرم است درخت شدند نمیرسد شاید جایی رشد کند که جلو چشم مردم نباشد تا آنجای که گفته شده تا۲۰ متر هم می رسد . پوستش قهوه ای تیره است.مایل به قهوه ای قرمزمیرند مغزه این درخت نرم و بک رگه دارد مانند پنبه مردم شمال درزمان ترکه اورابرای سبدبافی بکار میبرند هرنوع بخواهند این درختچه یاترکه می‌توانند استفاده کنند .؟!) ۱۵__لی دار__این درخت لی به‌زبان محلی شمال درزبان کردی والموتی ،،ویز،وترکی قراقاچ میگویند درفارسی باکردی یکی است.درخت لی محکم است نه بمحکمی آزاد یا تُویی نمی رسد وبرای ساخت سازخانه بکار میبرند . پوستش قهوه ای سوخته خشن ترک خورده میباشد. برگش مشابه برگ توت کمی کوچکتراست مغز این درخت کمی قهوه ای،رویکردی میزند . میوه این درخت گوشواره ای سفیدمایل به زردی میزند درداخل گوشواره دانه دارد ثمره این درخت است . درختی پرشاخه برگ است عمراین درخت آنچه گفته شده تا۱۵۰ سال است شاخه زده می‌ شود کرم درخت از جا زخم وارد داخل تنه درخت می‌شود. قداین درخت درنهایت ۲۵متر است.؟!) ۱۶__مغزی دار_یا ماقزو یامازودارگفته اند __ این درخت تاحد۳۰ متر قد میکشد .برگش کشیده دوردنده درشت کشیده دارد چوبش مغز داخل قهوه ای به زردی می‌رود. میوه این درخت نوعی مشابه فندوق کمی کشیده تردراز ومیوه اش روی یک کاسه ی یا زیر این میوه کاسه ای به رنگ سبز قرار دارد این میوه فندوقی درداخل ان کاسه وسل است.بعد از رسیدن میوه از کاسه جدا می‌شود.میوه مانند فندوق است این میوه مانند همه میوه ها(شوکول۲۷۸'-)این حیوان دوست دارد .میوه این درخت درجنوب کشور می پذند و ارد میکنند نانش میکنند می خورند.وراست قامت است برای خانه‌سازی بکار میبرند ؟ (البته درنهایت فارسی وجنوبی ها بلوط گفته می‌شود. ؟!)) ۱۷__لَلیک دار __یا پیله دار _،درخت لَلیک پوست قهوه ای سوخته یدارد مغزه داخل درخت قرمز وهرچه بطرف بیرون بیاید به رنگ صورتی درمی‌آید.برگ ایندرخت دوجانبه ناخن وبعضی مرکب کمی کشیده تر یاگوشواری دارد .میوه‌ای می‌دهد مانند باقله شمالی ها به این میوه مصرف گاو وگوسفندان می‌کنند. ایندرخت پرداخت برگ واردات یعنی خاردار میباشد وخاری زیادی داردزیر هر بندی وشاخه ای چندین خار دارد .وبعضی از خارها از خودش خارجی هدف خار هاتا۱۰سانتیمتر می‌رسد. قدااین درخت تاحدودا ۳۵ متر می‌رسد قبل از میوه کرم سبز رنگ خوشه ای درمحور برگ ها بعد تبدیل به پیله با آشغالهای راست وآماده یا پیچیده است. واین پیله درحال رهاکردن به رنگبز بعدبه رنگقهوه ی سیر داخل پیله دارای دانه ای وقسمتی مایع چسبناک دارد دانه ها شبی قهوه ترک ریز تر است ازرنگ قهوه ی به سیاه ای می‌رود.این پیله رامصرف دام (گاووگوسفندها،)درزمستان همراه کاه می‌شود . به گاو ماده شیرش زیاد می‌شود وبه گاو نر زور زیاد می‌شود .وحتی بهگوسفندان هم همینطور .گاونر میخوردسر مست درکار وشخم زدن زمین ها همراه باعلف به او میدهند وقتی این پیله را خورد خستگی ازتنش درمیرود. گلهااین درخت سبز رنگ درفصل بهار میباشد شبی کرم آویزان میباشد آن کرم بعدها به پیله تبدیل می‌شود زیر هربرت چند تاپیله به وجود می‌آید. این لَلیگ پیله گیلان گفته می‌شود.درمازاندران کرات ودریونان خُرنوب می شناسند وبسیار برای مردم درمان وسود آوراست .این پیله درقالب مانند لوبیا میباشد .این پیله یا خرنوب ۵۰۰۰ سال پیش شناخته شده است. این گیاه دارایی دارویی ۱۹ خاصیت داردیی بخصوص برای مردان اسپرم وزنان شیرده خوب است. بیشتر مراجع شود Google بخوانید.؟!)) ۱۸__کوپ دار ،این درخت محکمداخل مغزش سفید برگش پهن دندهریز اره ای نامنظم وبرگ تازه اش مصرف چهار پایان رنگ پوست طوسی قد تا۱۵ الی۲۰ متر ودرجاهای رطوبت می‌روید و این درخت برای مصرف ساختمانی بکار میبرند.؟! ) ۱۹__شیلوی دار_این درخت سه نوع است هرکدام باکمی متفاوت نام برده می‌شود. مثلا درخت بیدمشک ایندرخت درجاهای نم ناک می رود .دراوایل بهار میوه یا گُل ازاین درخت به اندازه سنجید کمی بزرگتر دور تادور دارای کرکی نازکی میباشد در اوایل سبز وبعدهاکمی برنگ سبز تیره میباشد. وبعضی هاازآن گُل یامیوه را عرق میگیرند.عرقدل انگیزی میباشد .(عرق بیدمشک تقویت کننده قلب واعصا میباشد عرق این گیاه درطب سنتی ازمحبوبیت بالا خواص بی شماری برخورداراست ) قدشدرنهایت ۱۰ متر می‌رسد چوبش نرم شکننده است. شاخه نرم بند بند است وهربنددوبگ می‌دهد.زیرهربرگ گُل یاهمان میوه از یک دانه تاچندتاباهم می‌دهد. برگها یخطی کشیده باریک میباشد. بدگهاجفت برگ چپ وراست میباشد ._ اما ازبید دومی__درخت شیلویدار نوعی دوم این درخت. پوست خاکستری کمی تیره مایل به سبزاست. ازنوعی اولی یابید مشک تیره تر می باشد .پوست ترک خورده است.قدش حدودا تا۲۰ مترباشد شاخه های خیلی نرم دارد .اینشاخه ها بسیار نرم رو به زمین افشان یا افتادگی دارد برگ این درخت شلوی دار خطی کشیده جفت برگ قد برگها تا۱۰ س می‌رسد بدون میوه است .درجاهای نم ناک می‌روید وبا قلمه تولید مثل می‌کند نام دیگربید مجنون گفته می‌شود. درلبرود خانه وجوب یانه لب برکه جا رطوبت رشد می‌کند. __سومی_شلیوی داراین درخت شیلی پوست سبز مغزپسته ای است. درخت معمولی می باشد چوبش سفید ومغزش سفیدتر ولی شاخه نرم راست قامت است برگش مانند آن دوتاخواهر برادر ها دیگرش شاخه نرم دارد.برگ خطی کشیده رو به بالا برعکس ببیدمجنون که رو به زمین است واین درخت برگ مانند برگه بیدمشک کوتاتر ازبرگ بیدمجنون میباشد وگُل یامیوه نمی‌دهد .؟!)) درختان میوه پرتقال ،بچندین نوع می‌رسد انواع واقسام پرتقال است لیمو ، بادرنگ یا بالنگ ،هالوی یا آلوچه انواع آلوچه داریم از آلوچه شیرین ریز تا درشت، وریز ترش آلوچه سبز تاقرمز از گرد تاکشیده ترش شیرین، انجیر ، انواع انجیر ،انار ترش تاشیرین زیر تا ردرشت، انگور انواع انگور،به، خوج ، بهاره تاپایان اربکو خوج ریز ترین خوج تا پاییزی بزرگ ترین خوج،کلابی، کونوس یاازگیل انواع ازگیل ریز ترش تا پیوندی درشت ، میرخه یا زالزالک چند نوع ، ،نارنج ، آمُبو آمُ بو چندنوع آمُبو، آشتلو یاهولو، آلو،زیتون انواع زیتون ،سیب انواع سیب ترش وشیرین ،

(پرندگان منطقه بانام یانشان ) نام پرندگانی که دراین منطقه زندگی میکنند ویک سیری مهاجیرند آنها شناخت دارند از نظر رنگ صدا این مردم اسم گذاشتند (مثلا جوملجه)این پرنده درتمام نقاط ایران دیده شده است. وهرمنطقه شاید با یک اسم آن پرنده را بشناسند .ولی درشرق گیلان این پرنده رابه اسم ،جوملجه، می‌شناسند. یادرمنطقه های دیگر ایران بااسم دیگر یااسمی ندارد به همه پرنده های ریز راگنجشک بدانخودم چندین شهر ها واستان ها رفتم این گنجشک هارادیدم اسم خاصی نداشتند. به همان گنجشک می دانستند.؟!) ۱__جُومَلجَه ،مَلجَه= یعنی گنجشک--چنین هم میگویند__ جُو نام محلی این گنجشک است . دروقت که گنجشکها از خودشان صدا درمی آورند چه دروقت خوردن دانه ویادانه پیدا می‌کنند به یکدیگر صدا می‌زنند وچه درحال پریدن پرواز کردن این صدا این جوری صدا درمیا ورند جُو ،جُوجُو،جُو،جُو ،جُوجُو جُو نوعی صدا این گنجشکها است. براثر این صداها.مردن این صداگنجشک رابااین اسم جُومَلجَه گذاشتند . رنگش قهوه ای خط سیاه روشن رویشانه دارد روی سینه اش خاکستری روسن وری بال وپشت تادم خال سیاه دارد .نرها زیرگردن کمی روی سینه ها سیاه دارند.قدکشیده دارد(جُوجُو یاجُ مَلَجَه ،جُمَلَجَه
درمنطقه نام میبرند. این پرند اجتماعی زندگی می کنند ودست جمعی زندگی پرواز حتی اانه سازی نزدیک هم لانه سازی برای تخم گذاری انجام میدهند. این نده خیلی پر سرصدا هستند .) ۲__خامسک،یاخامسیک ،خوفی خمسیک ،خوسیک .. گفته می‌شود.این اسمها درمنطقه به این گنجشک می‌ گویند وخصوصیات.این گنجشک به اندازه،ازنوک توک تانوک دم درنهایت۱۲سانتیمتر میباشد دم کوتاتردارد کمی توپول تر وچاق وجمع جورتر ازجُومَلَجَه است وتشخیص
نر وماده ابن پرنده بالا سرنر باندازه ناخن ابی اطلسی میباشد.این پرنده درفصل بهار زمان جفت گیری صدایی بلبل درمی آورد می‌خواندوبرای جفتش. این گنجشک به چند رنگ است. برای جفتش لانه درست میکند بیشترین لانه را درجنگل درختچه هاانتخاب می‌کند.درختچه که سه شاخه دارد لانه درست می‌کند.تاآخر تابستان جوجه در می آید درزمان تخم گذاری آدم نگاه کند دیگر به تخم سر نمی زند دراوایل پاییز صدایش عوض می‌شود.مخصوصاً سرما زود رس وبیاید صدایش عوض می‌شود به‌این نوع (خمس ،خمس)می‌کند صدا کوتاه همین طوراست وبرای همین خمسیک یاخوسیک گفته می شود.رنگ های بدن این پرنده.روسر آبی کمی‌ سیاه اطلسی روی بال کمی سیاه سفید وآبی وپشت شانه آبی کم رنگ اطلسی دارد .روی سینه زیرشکم ازسینه کمی عنابی تابه خاکستری تادمش تابه سفیدی رنگی میباشد دور گردن نر یک حلقه باریک سیاه دارد.دورچشم زیرگوش سفیدی کم دارد. ماده ها زیربال بزردی میزند ؟!) ۳__دم لاسکنه،یادمبلاسن،(دمجوبان) میگویند. این پرنده اندام کشیده دارد.دم دراز کشیده دارداز گنجشک ها ی معمولی دراز تر است به رنگهای زرد وخاکستر اطلسی سفید کمی هم سیا در دوبال وسرش می باشد. روی زمین می نیشیند بسیا با مد بازی می‌کند تکان دادن دم یک نوع حرکت راه رفتنش است.این کنجشک بیشتر درییلاقات زندگی می‌کند. کمتر درفصل دانه بودن درجلگه ها و سواحل دریا وساحل رودخانه ها مرداب‌ها میگذرانند حشره یادانه جمع می‌کنند.این پرنده هرچند مترقدم زنان راه می‌رود وبعدمیپرد دورخودش می‌چرخد. ؟!) ۴__کُلکافِیس،کُولُو کَفِیس،کُولکَافِیس،-گفته شده. این
پرنده باصدا ی ریز وضعیفی دارد نام گذاری شده . درزمان صدایا خواندن میکندنوعی خواندن(فس فس) یاخیلی صداش ریز است وصدای یک نواختی داردفس فس می‌کند. اوراهر فصل ببینیدمثل یک حالتی مانند ،،کرج،، کورکی بخودش گرفته خودش جمع کرده مانندخمسیک جمع شده وقدش کوتاتر ازخمسیک کوچکتر است رنگش ازپشت یا پشت سرازگردن تادم بنفش وکمی آبی پررنگ و وپهنای سینه اش آبی کم رنگ تازیر سینه نم نم کم رنگ میشود وروسینهخاکستری مباشد.روی بال آبی وسبز ،دوطرف دوچشم وسقف سر آبی پررنگ یاکمی بمشکی وپس کله نرها یک خط باریک سفید دیده میشود. بیشترین عمرخودش را درداخل درختان که خالی (لاپی) است لانه وتخم می‌گذارد.این پرنده بیرون ازدرخت توش خالی لانه نمی‌سازد دیده نشده. ومردم مسلمان معتقدن یعنی جوانان ازبزرگان یادگرفتن او رامی گیرفتن نفت میری ختن به آتش می‌کشیدن میگویند درزمان پیغمبران از دست دشمنان خودشو پنهان شده بود این گنجشک با همین صدا اورا لود،داد .؟ خدامی اند درآن زمان کی بوده این گنجشک چی بوده خدا؟!؟)) ۵__سینه سورخه_این پرنده مانند همه پرندگان دیگر ازرنگ سینه اسم برده می‌شود. یاگذاشته اند و پشتش و بالش آبی اطلسی کمی همساز میباشد.و رویسینه اش سرخ بعد نم نم به قهوه ،ی،تیره میزند بطرف دم آبی اطلسی میباشد.؟!) ۶__اُوبُون_ابن پرنده ازاسمش معلوم است یا درشمال اسم میبرند ازکارهای که درداخل آب انجام میدهد معروف به این اسم درشمال شده (اُو=آب(بُون=،زیر، زیرآب رفتن) زیر آبی ورنگ این پرنده سیاه اطلسی است.این پرنده بیشترتومرده آبهازندگی می‌کند وکمتر پرواز می‌کند.وخیلی فیروز است سخت شکار می‌شود چون گوشتش خیلی لذیذ است شکار چی هادرپی اوهستن هرچندثانیه زیرآب وزیرآبی چپ راست میرودسر از یکجا درمی‌آورد.هرچند متر زیر آبی چندثانیه خیلی فیرزبرمیگردد زیر آب کسی بتواند یا دست بهتر ماهری باشدروبرو چشمش دربیاید بتواند بزند.اینپرنده به‌اندازه جوجه تازه به مرغ خانگی کوچک وقتی زیر آب می‌رود از ده تاسی‌متر فاصله بالا می‌آید. این پرنده موادغذایی خودش رادرزیر آب تاًمین می‌کند. ۰چون زیر آب می رود اورا(اُو بُون نام گذاشتند .؟!)) ۷__آ هِل یا عا هِل_این پرنده تمام بدنش حتی نوک وپاش زرداست. نوکیای پرکمی سیاه یاقهوهی تیرست. این پرنده باندازه کبوتر میباشد دروقت انجیر سرکله درجلگه ها پیدا می‌شود.عاشق انجیر میباشد. صدای این پرنده مانند دونفریکدیگر باصدا بلند ببوسند کسی که یکدیگر دوست دارن صدای بوسیدن چطور صدا این پرنده دروقت خوردن انجیرمثل آن بوسیدن است.؟!)) ۸__تورینگ،یاترینگ،کرک جنگلی نام می برند.این پرنده ازمرغ خانگی کمی بزرگتر است وجایی زندگی اینپ نده ددکوهها فراوان است. درییلاقات شمال به اسم های تورینگ کرک جنگلی نام میبرند رش سیاه دانه هایسفید زیر گلو قرمز نوک خاکستری در.؟!) ۹__شل خینو_ این پرنده بیشتر درمرده آبها (سل )زندگی می‌ کند.پرواز کم می‌کند رنگش سیاه جل بالای چشم دو خط موازی دارد. درعلفزارها هرزه درحاشیه مرده آبها تولید مثل می‌کند . اندازه کبوتر کمی بزرگتر دم کوتاهی دارد این پرنده ازحشراه های مرده آبی تغذیه رژیم‌غذایی خودش را تهیه میکند.وخیلی ها به این شل خینو می شناسند. ودرآب خیلی زرنگ است آنچه که شکار چیها تعریف می کنند زیر آبی می رود توکش را بیرون نگه می‌داردبرای نفس کشیدن در وقت شکار تاآب ازآسیاب بیافتد. دوباره به وی آب می‌آید.؟!) ۱۰__رابشکن_رابوشکن_این پرنده به اندازه یاکریم رنگش کمی تیره تر پاقهوه ش مایل به خاکستری و توک اش قرمز بدن خال خال سیاه دارد تو افتاب سیاه روشن است. نام این پرنده راازصداگرفته شده در شهسوار)تنکابن، توکا ، اسم ودرجلگه شر ق گیلان رابشکن یا رابوشکن گفته می‌شود. ؟!)) ۱۱__سیاسرت یاسیاه سرت این پرنده ازاسمش پیداست. ومعلوم است که تمام بدنش حتی توکش وپاش سیاه است این پرنده باندازه یاکریم وتو آفتاب سیاه اطلسی است .؟!) ۱۲،__سیته ویاسی ته این پرنده مانندسیا سرت سیاه است. وتمام بدن دانه دانه سفید دارد وتوک صورتی است و برعکس سیاه سرت اینترنته اجتماعی زندگی میکنند. دست جمعی پرواز دست جمعی دانه جمع می‌کنند حتی جای می نیشینان با صداخودشان باقی درهوا یا روی درخت نشسته اند می‌کشند بهجمع خودشان یعنی همه کارشان ست جمعی است.به اندازه یاکریم آستن.؟! ۱۳__شانَ سر،یا شانه بسر ،درنهایت،(هُدهُد)این پرنده یکی دیگر ازپرندگان منطقه است.دربعضی جای بدن قهوه ای روشن ودربعضی جاقهوه ی تیره است روی بالهاکمی سیاهی دارد رودسر تاج دارد برای همین اوراشانه به سر گفته می‌شود روی سینه قهوه یرو به قرمزی میزند. ازسینه بطرف دم می‌روید رنگ قهوه ای کم رنگ تا روشن به سفید ی می‌رسد.؟ دوطرف بال دورنگ راه راهی خاکستری وقهوه اب، بدن کمی کشیده به‌اندازه یاکریم است.؟!)) ۱۴__ وُشُم،وَشُوم وبدبدک هنگفتی میشود.چون درحال پریدن، پرواز ،صدای ازخودش درمی‌آورد(بدبدک) (بدبد بدبدک)این پرنده دانه های (سوروف ۲۷۹'-)ا ست واین پرنده نگش قهوه ای روشن روبه خاکستر و کمی پشتش روی بال‌ها تادم لکه هاسیاه دارد زیر گلو کمی سیاه روی سینه طوسی تادم خاکستر روشن میباشد.این پرنده بعد ازدرو کردن برنج درجلگه ها پیدا می‌شود. درزمان که برنج
دروشدساقه روی زمین برنج کاری باقی مانده این پرنده زیر بوته ها پنهان می‌شود. برای شکار کردن این پرنده باتور به نام(لاله دام ویا لله دامام۲۸۰'-) روش شکار کردن درصفحه توضیح خواهم داد این پرنده نوک قهوه ی ،بلنددارد همینطور پایی بلندی دارد ازنظر جستش جوجه مرغ است .؟!) ۱۵__نِیِشک_جسته این پرنده باندازه وُشُوم،یاوُشُم یا یاکریم است دم کوتاهی دارد پابلند داردرنگ خاکی تیره زیرسایه به رنگ خاک روشن میباشد .رویبالش وپشت شانه دانه های سیاه دارد .این پرنده بعد از روزبرنج زیاد وفراوان درمنطقه جلگه ها دیده می‌شود خوراکش کرم های ساقه خواربرنج درسایه است. درزمان پرواز کردن از روی زمین تا صداتر تو هوا چپ وراست حرکت می‌کند تا شکارچی نتوانند او را دروقت پرواز شکار نشود. وقت جای فرود میآید روی زمین تا۲۰ متر یا بیشتر چپ راست به میرود که بوی بدنش اگرباسد سگ بواو را گم کند تا شکارنشود.چون بوی بدن این پرنده فقط سگها پیدا می‌کنند. سگهاوشکارچی وقتی بو رااحساس کردن یاپیدا میکنندنزدیک شده .سگ ها مسیرحرکت رادور میزند
تااین شکار را بطرف صاحبش می کشد وسرو پا این شکار مال سگ است.سگ باخوردن سر وپا به‌دنبال این شکار می‌رود.؟!))) ۱۶__گبر__ این پرنده به رنگ خاکی تیره یاقهوه ای روشن مایل به طلایی دانه های سیاه برروی بال هامیباشد.زیر شکم خاکی روشن اندازه کلاغ وکمی بلندترچون پای بلندی دارد و دم کوتاه دارد.وپایخیلی بلند همینطورتوکش بیار بلندی شاید توکش بیش ازده سانتیمتر باشد. این پرنده فقط درشب پرواز میکند برای جمع کردن غذا.درجاهای که چمن زارصاف باز(صحرا)باشد بیشتر دوست دارد درمحوطه بچرخدبنواند راه برود. یک بدی دارد توکش به هرچه برخوردکند ازآن مسر برمیگردد.درآن زمین که صاف باشد درحال پروازچپ راست پروازی کند.بعداز۵۰۰متر یاکمی بیشترجای که بوته ببیند فرود میآید ودر جایی که حشره هادرشب ازلانه بیرون می‌زنند ویا کرم هامیلتون دراین ،منطقه زیاد هم هست،ازبیرون می‌آیند این پرنده برای صفا دادن ودرضیافت شکمشون ردن این حشره هادرشب دراین منطقه بااین نوع حشره منطقه رادوست دارد این پرنده در روز پرواز نمی کند وکسی درحال پرواز ندیده است .این پرنده درروز تو جنگل ها یازیر بوته ها خودش راجمع
جور وپنهان می‌کندکه زیاد دیده نشده اگریک وقت کسی درمسیرخواب اوقرارشایدباورتون نشود تاجلو پاطرف به یک
دومتری به پرواز درمی‌آید درنهایت پرواز اوتا۵۰۰ متر است .شاید نزدیکتر هم بوته باشد این پرنده فرود بیاید بنیشیند خودشو جورجمع می‌کند.زیرآن بوته به‌خواب می‌رود تاشب برسد وشب برایخوردن ازخواب بیدارمیشود. شکارکردن این پرنده برخلاف دیگر پرندگان است . که بعض ازپرندگان رادر شب یاروز تواین شبانه روز باتفنگ شکار می‌کنند.ویک سری فقط روزشکار می‌شود.حالا چه باتفنگ ویادام ،تور.ولی امااین پرنده رافقط درشب نه تفنگ میخواد ونه تور.این پرنده درشب برای سرکردن شکم ازخواب به بیدار می شود برای سیرکرن شکم خودش برای شگار وجمع آوری دانه یاخوراک خودش حرکت می‌کند و پرواز نمی‌ کند تا بتوانید باتفنگ زد یا باتور،،دام،،گرفت.روش شکار کردن این پرنده شب گذشته که هرکجا رفته باشد شب بعد وشبهای دیگرباز به آن نقطه گذشته بر می‌گردد. چون خاطرخواه دانه گیرش آمده وجمع کرده درآن نقطه دانه یا هلزون وکرم زیاد بوده برعکس کسی اوراپرواز از آن منطقه پرواز هند دیگر نیاید وقت پرواز کند هرشب این کارمیکند زمان پرواز ازخودش اثری به‌جا می گذارد واگرشب دیگر یاچند ساعت دیگر دوباره برمی‌گردد. همانجا برای غذا (آن اثر به جا می‌گذارد یعنی(میریند)مردم منطقه آن را ببینند می فهمند می گویند(گبرخورده)نوعی ،ریده،را می‌شناسند وباهمه پرندهامثل اینکه فرق دارد. که‌این گبرخورده است ودرآن قسمت ویک منطقه چند متر درچند متر مربع حدودا هر طرف طول عرض با خار به ارتفاع ده سانتی مانند پرچین می‌کنند تواین پرچین یک جا را خالی می گذارند تااین پرنده ازآن برود .درآن نقطه (تله۲۸۱'-) می گذارند این تله با وسیله یکنیم نخ وترکه چوب مردم درست می‌کنند.بیشتر درصفحه توضیحات بخوانید.؟!) ۱۷__گبرپیره،یاجین جیره_ درییلاق جسکن)گفته میشود.این پرنده برای اینکه جوستش خیلی کوچک وریز است.اسمش گذاشتن جین جیره وقیافش یارانش شبی ویا مشابه گبر است .میگویند گبرپیره مردم معتقد استند که این پرنده پدر گبر میباشد .روی سینه خاکستری کمی تیره است درنهایت پروازاین پرنده به چندمتربیشتر نمیرسد چون جستش به اندازه تخم مرغ کوچک تر است بیشتر زندگی اش درخار پرچین هااست درشمال پرچین خار زیاد است .این پرنده شکار کلاغ ها می‌شودوگربه.؟!) ۱۸__خینو این پرنده جز ویادسته مرغان هواییاست به رنگ خاک ویاهمرنگ کاه میباشد ازمرغ کوچکتراست .پایی این پرنده مانند پای اردک پره دارد .این پرنده مانند پسر عموهاش زیرآب می‌رودخانه وجانوران زیرآبی را می‌خورد. یک وقت اینخینو با شل خینو فرق دارد اشتبا نشود.؟!) ۱۹__کلاکن __ این پرنده دراصل مهاجر است کمی آغاز بزرگترمیباشد.بیشتر شان سفید کمی لک قهوه ای یاسیا روشن روی بال دارند و درنهایت فارسی ،،قو،، گفته می‌شود گوشتش لذیذی دارد.؟!) ۲۰__هفرنگه ،یافت رنگ ،این پرنده ازنظر جسته خیلی کوچک وقدکشیده دارد دربرابر جسته قدش دراز است . ازگنجشک های خیلی کوچک است. این پرنده درفصل بهار درجلگه ها پیدا می‌شود. ازچند رنگ تشکیل شده ازاین رنگ ها دوبال زرد ،و زرد پررنگ ،آبی، خاکستری، روی سینه قهوهی، سرخ ،وسرخ آبی، دم سفید،وپا وتک قرمز، قدش دراصل کشیده دارداین پرنده خیلی زیباقشنگ است جز پرندگان مهاجر است . دمش کشیده است ازنطر وزن پنج تاشش گرم باشد.دراین فصل بهاردرختان شکوفه یابرگ می دهند.این پرنده دسته جمعی واجتماعی زندگی میکنند وپرورش می‌کنند وسر صدایی زیادی دروقت خوردن دارند.خوراکشان از میوه هادرختانی که تولید مثل یا گرده افشانی می خواهند بکنندازاین درخت به آن درخت زحمت به گردن این پرنده ها می‌افتد وازدانه گردافشانی این ها استفاده می کنند وانجام میدهند. ومانند زنبوران زحمت گردافشانی این نوعی درختان راانجام میدهند(نوعی درختان ودرختان که مانند توسکاه ،آزاد، مازو، ویا مغزی ،و لی)واین دسته درختان مثلان گردو ،فندوق، واز این درختان هم حمل تولیدمثل اانجام میدهند. واز این درختان بهرمند می شوند. امروزی ها این نوع پرنده ها رادرشهر درداخل قفس (زندانی) کردند واین پرنده‌ها دردست مردم اسیرکردند.؟!)) ۲۱__کاسه خیل__ این پرنده جز مرغان هوایی است. توک وپاش ماننداردکها است ورنگ خاکی تیره است از آن دسته مرغان زیر آبی رواست . درزیر آب دانه خوراست شکم راسبر می‌کند .جزپرندکان مهاجر میباشد ولی د برکه یا مرده آبها دیده می‌شود از چندساعت تاچندروز اگر شکار چی ها کاری به او نداشته باشند .آنچندروزی مهمان آن منطقه ویا آن آب است .؟! ) ۲۲__چنگر یا سورخ توک _این پرنده به اندازه کبوتر کمی بزرگتر است . رنگش سیاه دم کوتاه داردو اینپرنده خیلی خوش مزه درفسنجان میباشد.؟ ازوسط سر به توک یک‌ خط سفیددارد. وپااین پرنده مانند اردک پرده دارد. توکش مانند اردک است ولیتوکش کمی قرمز است. دروقت پروازکردن از روی آب چند بارپا را به آب میکوبد تااوج بگیرد پرواز کند مانند پلکان ها پرواز می‌کنند.؟!) ۲۳__کولی خوره ،یا،کُلی خوره_این پرنده ازاسمش پید ا است ح.(کولی، یاکُلی یعنی ماهی‌های کوچک وخوره یعنی خوردن)این اسم محلی خوراک این پرنده ماهی کوچک( بزبان محلی کولی )است این پرنده لانه را تودیوار رودخانه ویا نزدیک رودخانه برکه نزدیک مرده آبهاتپه لانه می‌سازد وتادست رسی به رودخانه ماهی کوچک‌هانام برده بالا باشد. وقتی بچه اش ازتخم درآمدند خوراک شان بتواند ماهی راصیدگندبرای بچه ها برساند واین پرنده باندازه یک گنجشک است دم کوتته دارد توکش سیاه بلند تر از توک گنجشک است. سینه اش قرمز پشت وبال ها آبی مایل به سبزاطلسی وزیر گردنقزمر هرچه بطرف دم می‌روی القرمزی کاسته به قهوه ای خاکستری می‌شود .دَم دمُ به رنگ آبی کم رنگ میشود درزمان نشسته است سرا خیلی می‌ چرخاند (مردم منطقه یک مثال دارند کسی که سرش رامی چرخاند می گویند(تی سره کولی خوره مثان نچرخان) یعنی سر را زیاد مثل مرغ ماهی خوار ندرخانی. ؟!)
۲۴__،چُوی چُوی،یا چُی(درنهایت فاخته ،فارسی) این پرنده درفصل آخرهای بهار وتابستان درجلگه ها پیدا می‌شود . درشب روی درختان وبسته ها پرواز درمی‌آید دورمیزند بعد از روی هردرختی یا بوته ،ی،مستقر می شود از خودش این صدا درمی آورد. صدایی تیزی دارد.آنچه که ازصدایش می شود فهمید(چویی یا چُو )میشه فهمید می‌گوید.این پرنده باندازه یک کلاغ رنگ قهوه ای تیره زیر گردن یک تیکه سفیدواین پرنده درشب پیدا می‌شود وشب می‌خواند (خواندن اوهمان،،چُوی )است ومردم منطقه یک داستان دارند که ازاین پ نده درقدیم ها داستانی درباره دو پرنده ازپرندگان فاخته می گوینداین دوپرنده عاشق ومعشوق یکدیگر بودن دربعضی این دو پرنده قبل از پرنده بشوندانسان بودن بانفرین مادر دختره نفرین کرده این دختر پرنده شده بنام کاکُو ویاکُوکُو طبق صدایی سرمی داده(این کاکُو ویاکُوکُو وفاخته دیگری چُوچُوی) هردو این پرنده فاخته می‌شود.؟!) ۲۵__ کَاکُو ویا کُوکُو_این پرنده به اندازه کلاغ یاکمی بزرگتر. برنگ قهوه ای تیره زیر گردن یک خط سفیدو پشت گردن کمی به طلایی میزند.کاکُو این پرنده سبز کمی اطلسی روی سینه اش قهوه ای اطلسی میزند این دوپرنده یک داستان دارند طبق گفته قدیمی ها مردم جلگهشرق گیلان .داستان این پرنده ها چندنوع روایت شده است ولی یکی از وایت ها رااین چنین تعریف‌شده است.من ،،مولف،، گفته ها رابه دقیق آورده ام(می‌گویند کُوکُو دختر بوده و چُوی پسر بوده پدراینهادوست نداشتن باهم ازدواج کنند . مادر داماد،،یا پسر،،نفرین کرده دخترطرف کاکُو بشه شب هاروی درختان بخاطره پسرش بنالد وقتی مادرش،،دختره، (کاکُو یاکُوکُو) دید دخترش جگرگوشه راازدست داده مادر داغ دارش اوهم شب روزازفراغ دخترش می‌نالید. واوهم ازخدا خواست این داغ را تودل آن مادرسنگ دل پسر برارد او هم مانند دخترش کُوکُو شودتاتودل مادر،پسر، بماند.،
البته بعضیهاوبعضیازآدمها میگویند این خواست ،،پسره،، بود.که معشوقه اش رااز دست داده بوده ازخداخواست تااورا(یعنی پسره راچُویی)شود. یعنی تابتواند بدنبال معشوقه اش برودتاعمر دارند درپی یکدیگر درشبها باهم می‌گردند.این دوپرنده دریک وقت می آیند. وتمام اسم پرندگان از صدا یااز رنگها استفاده شده است.ودرنهایت به فارسی گفته می‌شود فاخته(این دوشماره ۲۶ و۲۷ یک داستان از دو پرنده میباشد ؟!) ۲۶__پُوسین کلاج ،کلاغ که سیاه وطوسی رنگ کمی اطلسی است دربیشتر شهر ایران دیدم.؟!)! ۲۷__سیه کلاجه__کلاغ سیاه،، این پرنده تمام سیاه می باش .دربیشترین نقات کشور ایران دیده شده است. زندگی اجتماعی دارند دست جمعی زندگی حتی پروازکردن وخوردن وجمع کردن دانه ها همه چی دست جمعی است.؟!) ۲۸__سیویدکلاجه__یا الچ پین،الاچپین و(،الوچپین) هم گفته شده. واین کلاغ پاهای بلند وگردن دراز وبلندی دارد. ودرحریم (سل)مرده آبها منطقه زندگی می‌کند و درداخل ،حریم سل ،درخت باشد برروی درختان واطراف بافاصله کم درخت باشد لانه می‌سازند وتولید مثل ودر مرده آب غذایی مرید احتیاج خودشان راتهیه میکنندخوراک این پرنده گان غورباقه، کولی ،ماهی،کوچک ولاکپشت کوچک است.گوشتهای حیوانان مرده وحشره های که درآب می زیستنداست اگر بچه هاشان آمدن برای تهیه غذاآنها هم دراین مرده آب نزدیگ است تهیه میشود.، ودرنهایت به فارسی این پرنده لک لک گفته می‌شود. ؟!۰
۲۹__حاج حجه،یاحاج حاجه، حج هجه ،این نام ها را درمنطقه به‌کار میبرند.این پرنده پشت سیاه زیرسایه سفید کمی دارد. دمش دوشاخه ای است دردامنه های خانه وطویله تلمبار ها تپه لانه وآشیانه درست می‌کنند این پرنده‌ها درفصل بهار ودرمنطقه پیدا می‌شود. ومردم منطقه ویاشمال یک مثال به آدمها که خیلی چرس بد خرج را به این پرنده مثال می‌زنند میگویند،،فلانی
آنقدرسیفت وبدخرجه ازحاج حاجی کرایه میگیرد،، بعد می خواهدپول خرج چیزی طلب کنید ازاو پول بگیری.، درنهایت چلچله معروف است .،؟!) ۳۰_زرج __این پرنده به اندازه کبوتر است برنگ خاکی اطلسی (درنهایت کبک گفته می‌شود.. ؟!) ۳۱__قومری یاقُمری__ به رنگ قهوه ای روشن و تیره تراز خاکستر است ودمش کمی بلندتر است درفصل درو برنج یا بعد از دروکردن برنج درشمال زیاد دیده می‌شود.،نام پرنده دراصل تومنطقه قومری می‌دانند ولی درشهرستان های دیگر به نام های دیگر مشابه یاکریم است،.؟!) ۳۲__کوربی __این پرنده به اندازه کلاغ حدودا می باشد دوچشم گرد وخیلی تیز دارد.توک خمیده جلو سر یعنی صورتش پهن دارد. ورنگ خاکستری دانه سیاه روی بدن دارد .خوراکش پرندگان وماکیان وخرگوش وموش چهارپایان کوچک بتواند باچنگال بگیرد به حرکت بیاورد .وچنگال خیلی قوی دارد.؟!) ۳۳__باد خوره ویا کخ خوره ویا باد کن زنه۲۸۲'- ) این پرنده بیشترساعت روز رادرساحل رودخانه ها ومرده آبها وساحل دریاچون درهوا درزمان رواز کردن این پرنده سرش به طرف پایین زمین است. دُمش هم بطرفزمین پایین ایست.تو هوا درجا بال دُم میزند. هرکی درزمان که درپرواز درجا بال ودُم میزند مردم منطقه میگوبند(بادکن زنه) ویا(باد می خورد کف میریند) این اسم رابرای این پرنده گذاشتند کف خوره،،. ولی بعدهاکمی مردم هوشیار شدنداند وفهمیدند که این پرنده بالایی مرده آبها وساحل رودخانه هابرای ماهی کوچک ،،بنام کولی،، درهوا درجا بال ودُم می زندتاکُولی هارا زیرنظر می گیرد.بعدشیرجه بزند توآب وبی نتیجه نباشد. به راحتی آن ماهی رابگیرد. وبرای بالا دُم نمی‌زند برای همین (بادکن زنه ) گفته اند ودرنهایت فارسی ککایل ویاککائی میگویند .؟!) ۳۴__نفت جیل یانفته جیر_ اینرنده آندسته مرغابی وبه اندازه کلاغ باشد رنگ سیاه اطلسی است.دُم خیلی خیلی کوتا دارد بایک فاصله ای۵۰ سر ودُم او رانمی شود تشخص داد. وازنزدیک میشودتشخص دارد. درزمان حرکت توآب میشودفهمید سر این پرنده کدام روی است. سرودُم را جدا کرد. این پرنده زیادباهوش نیست .برای جمع کردن وتهیه کردن غذا خودش به زیر آب می‌رود مانند مرغ آبی زیرآب می‌رود ولی نه به انداز(پسر عمو اُوبون) ودرزیرشکم یک قسمت مابین دوپا تا زیرشکم یک تیکه سیاه است.این سیاه به اندازه سه چهار یک دایره گرد است .این سیاهی روی پوست قرار دارد.روی پوست سفید یک تیکه سه چهارسانتیمتری سیاه شبی نفت سیاه مردم منطقه. اسم این پرنده رااز آن تیک سیاه گذاشته اند بنام، نفت جیل، ودرشب داخل علف های هرز دوراطراف مرده آبها وسل هازندگی می‌کنند . گوشتش خیلی لذیذ است.؟!) ۳۵ __کشکرت ،این پرنده جسته کوچک دارد رنگش سیاه روی بال‌ها وزیرگردن کمی سفید است .پاهای متوسط میباشدو دُم درازی دارد.این پرنده حرکت چند قدم تک ورمی دارد بعد از چند بارقدم ورمیدارد بعدازچند بارمی پرد برا همین کار که میپرد وبعدقدم میزند (مردم منطقه شمال یک مثال دارندبرای آدم های که ادایی کسی که پول دارد.خرج می کند دست فقیرتیم میگیرد به او میگویند،،تومثله کشکرتی خوانی طاووس ره شان یاد بگیره هم تی ره شان فراموش کنی هم طاووس یاد نگیری،،)به او فرد میگویند میخواه راه رفتن طاووس یاد بگیری راه رفتن خودت فراموش کردی .۲۸۴"-) داستانی است ازقدیمی هامی گفتن ازکشکرت پرسیدن چرااین جورراه می‌رویند راه طاووس است نه راه خود.کشکرت گفت طاووس بامن فامیل است نگاه به دُمم کن دراز است رنگ قیافه شاید بچهط اووسم ازبچهگی مارا رها کردن کوچک ماندیم.؟!)) ۳۶__شالواع__این پرنده گوشت خواراست .ودرآسمان پروازمیکند چشمانش بروی زمین است .تاشکار را می بیند با بایک شیرجه ای تیز برروی شکار اورا به چنگال گرفته شکارراباخود میبردبه آسمان می‌رود تا جای که برای خوردن شکارواین پرنده به دال گفته می شود خوراکش پرندگان وخرگوش ومار وحتی قورباغه هم می خورد.،؟!) ۳۷__ بلبل__از این نوع پرنده انوع اقسام بلبلها زیاد است .ودراین منطقه این پرندگان بیشترین اندام ها کشیده ای دارند وفقط این میتوانم بگویم؟! که این پرند گان جاهای زیبا یی رادوست دارند می‌دانند بلبل همیشه درحال خواندن هستند .هرکجا دار درخت وگُل وگیاه باشد بلبل ها درآن منطقه هستندودرشرق گیلان چه درجلگه وچه درکوه ها پوشیده است ازگُل گیاه درخت شایدچندنوع ازاین نوع بلبلوگنجشک ها خوانا وجوددارد که ته دیدیم ونه نام راشنیدیم نه دوستان برای ماتعریف کردن ونه این همه لبنان رابادرچشم بدون اسلحه دوربین دیده ویارنگ ها راتشخص دادتا برای خوانندگان عزیز شخصیت این بلبلان واین پرندگان نوشت باشیم یا نوشته باشند برایندمن ارسال کنند. دراختیارخوانندگان گذاشتهباشیم؟!) ۳۸__واشک __غوش ،نام میبرند ،این پرنده ازپرندگان تیز پرواز درآسمان است وخوراکش موش ،مار ،وخرگوش و ماکیان خانگی وپرندگان مانند کلاغ وگنجشک میباشد رنگ این پرنده قهوه ای، دروقت شکارچندشیرجه ثانیه ای بر روی شکار می‌رسد درجایی که لازم است به خوردن خودش ادامه میدهد.؟!
(پرندگان تواستان گیلان و ،بخصوص شرق گیلان )
(البته بهتر است بگویم جنوب دریاخزر اسم این پرندگان رادراین دفتر آوردم چندین برابربیشتر درجلگه وجنگل دراین خط رئس وجوددارد که نام نبرده ام چون خودم ندیدم وشناخت ندارم دوستان برای ما ارسال نکردن ولی مطمئین هستم که آنچه نوشتم چندین برابر وجود دارد انشالله درچاپ دوم بیشتر وبهتر بتوانم انجام دهیم ودراختیار عزیزان قرارگیرد .پوزش می طلبم.؟!)
(خزندگان وجوندگان منطقه) خزندگان درشمال مانند مارهاومثل مارهای جاهای دیگر زهر ندارند.مار همیشه توآب زندگی میکنند مردمان قدیم ازخزندگان وجوندگان نمی ترسند .چون درقدیم مارها در،زمین برنج کاری میزیستن مردم برای تُم تازه نشاء را خراب نکند توزمین برنج کاری می چرخیدن هیچه مارهارا می گیرفتن تو گونی می ریختن میبردن تومرده آب ها ،،،سل،،ها میریختن. درقدیم موش توخانه ها وطویله ها زیاد بود این حیوان موزی میگرفتن یا می‌کشتند. (البته ما یک سری ازخزندگان وجوندگان رادراین دفتر آوردم شاید یک سری رانیاورده ام شاید برای من تعریف نشده وچیزی نوشته ارسال نشده به دستم نرسیده است.؟!
(واما خزندگان وجوندگان منطقه ؟! ) ۱__میلَام __ یامیِلیُوم_اُوی،،(مارآبی) این مارحدودا هفتاد تاصدسانتی متر می‌رسد. وهمیشه توآب وزمین برنج کاری ورودخانه ها برکه مرده آبهادراین جاها دیده دور می‌زنند می‌چرخند.وخوراکشان قورباغه وزغ کولی وموش است رنگ سبز تیره لجنی است .دروقت خطر فیگور حمله میگیرند گازمی اندازد ولی خطرندارد.؟) ۲__ خونه میلیوم (خانه میلِیُوم)مارخانگی این مارحدودا تا یک مترکمی هم بیشتر می‌رسد ورنگشان بیشترین سیاه است. ودرز مان خطر احساس یک صدای از خودشانسر می دهند ولی نیش نمی زنند.بیشتر توخانه ها طویله ها جاهای که برای این مار سود دارد که خوراکش پیدابشود. خوراکش موش خانگی،جوجه مرغ ها وچوچار(مار مولک)است.؟!) ۳__کرُم-کروم ویا کرمار__این مار به رنگ قهوه ای،مایل به طلایی روشن زیر شکم کمی روشنتروبعضی جاها روشن حتی مایل به زردی میزند.دمش یک حالت بریده شده نشان می‌دهد جایخطر مواجه می‌شود با آدمها یک صدایی ازخودش سر می‌دهد شبی به صدا ما زنگی دُم این مارماننددُم مارزنگی است.ودُمش کوتاه واین ماردرمنطقه بااسم های مختلف دارد.( کرُم مار،کرمار، کره مار کرلوف ،کراوف مار کوروف مار)البته ازنظر من کوروف مارسعی ودرستراست .چون درشمال گیاهی است بنامی کوروف یاکروفس وحشی قدش تاحدوداهشتاد سانتیمترمی رسد بوته ای است چندسانتیمترازروی زمین رشد میکند بالا
میاد باز می‌شود.یعنی چند شاخه اولبعد ازرشدمیکند خمیدگی پیدامیکند به طرف زمین . درهوای گرم تابستان این مارزیر این بوته ها زیاد دیده شوده وجای سایه ها دیده شده. بیشترروبه بالا دراز می‌کشند شکم پهن می‌ کند خزندگان مانند چوچار(مارمولک هاو موش های صحرایی قورباغه هاوزغ ازروی شکمش رد می‌شوند آنهارا می گیرد.؟! ) ۴__قورباغه __این قورباغه هاچندین نوع وچندین رنگ وجود دارد .مانندسبز رنگ ، قهوه ای وقهوه ای سبز وقهوه ای زرد و سیاه کمی قهوه ای مایل به سبز ودیگر رنگ های قورباغه‌ها وچندین رنگ دیگر دیده شده .؟!) ۵__وزغ ،وزغها هم بچندرنگ است .وزغ معروف به سبز قورباغه درختی است.؟!) ۶__موش_موش خانگی ،موش صحرایی موش های دیگر هم در منطقه وجود دارد .رنگ موش خانگی طوسی یاخاگستری۹ مایل به سیاه .وموش صحرای خاکستری کمی تیره مایل به طلایی میزندپشت گردن کمی سیاه است .؟!) ۷__شنگ ویا(دله)شنگ این جانور درآب خشکی زندگی می‌کند. درجوار رودخانه ها لانه دارند وآبهای روان زندگی میکنند.خوراکشان ماهی وحیوانان آبزی وپرندگان ومرغ های خانگی هم دوست دارند.رنگش قهوه ای روشن به
وطلایی کمی خاکستری زیر شکم کمی سفید. درزمستان کمی تیره تر میشود.دردیوارهرودخانه سوراخ اجاد میکنند درزمان خطردست رسی به سوراخ اززیرآبداشته باشند .برکه مرده آبهازندگی می‌کنند ودرنهایت به فارسی(دلق) آمده است . یک مثال مردم شمال به آدم پرخور به این حیوان مشابه مبدهندمثال این است.(چقدر دله وشکمو) گفته می شود این حیوان خیلی شکمو وپرخوردله است.؟!) ۸__شوکول،یا شُکُول _این جانوران خانواده مولانا صحرای مینامند دُم درازی دارند. آزمون معمولی بزرگتر است بروری درختان بیشترودرداخل درختان خالی است زندگی میکنند این جونده روی درخت ازاین درخت به آن درخت می پرد روزهاکمتردیده شده.خوراک او فندوق وگردو وبلوط ازاین نوع خوردنی هارادوست دارد.درنهایت به فارسی ،سنجاب، گفته می‌شود.؟!) ۰ ۹__زالمُنوکهَ ویا،زالمُنُکهَ،ویاشَپتَک ،،هم گفته می شود. این جانور ازخانواده موش می باشدکه به اندازه ازگربه کمی کشیده تروکمی از گربه معمولی بزرگتردیده شده.توخانه هامحوطه هاوجاهای زندگی می‌کند فقط جلودیدچشم مردم نیست .چون دشمن ماکیان خانگی مانند مرغ واردکها وپرنده گان روی زمین است ونزدیگ مسکونی می پاکت تاهرچه بهتر وزودتردست رسی به ماکیان داشته باشد.این جانور به کبوتروهمسال این نوع پرنده ها به او نزدیک شوند امان نمی‌دهد. این پرنده وماکیان می‌رسد درچند ثانیهگردن رانده خون رااشامیده. واگر لانه‌های ماکیان ورودشود درچند دقیقه بیش ازچندین گرون مرغ واردک ها رادریده خون شان راخورده.شناخت این جانور درزمان حرکت برای شکار کردن خودشو مانند شیر یاگربه شانه راخم می‌کند باقدم آهسته میرودتانزدیک شکارشود .تو راه کسی توجه رفتن اونشود خیلی تیز پااست درزمان شکار رادیدآرام وآهسته خمیده حرکت میکند ووقتی شکار نزدیک شدخیلی فرزدقت برگردن شکار دریک مهارت خاص شکار را میگیردگردن می‌دردوخون میخورد . (درنهایت سمورمی باشد.؟!) ۱۰__اولاکو _ این بنده خدا انواع اقسام رنگ هاو انواع اقسام اولاکو بارنگهای زیاد وجوددارد ودیده شده . این اوااکو ،درنهایت لاک‌پشت گفته می‌شود.این بنده خدا درمرده آبها ورودخانه هازیاد دیده شده وزندگی می‌کنند. خوراکشان کولی نوعی علف های هرز وقورباغه های ریز است.وراه رفتن آهسته حرکت میکند،.مردم منطقه درباره این لاک‌پشت یک داستان یاقصه دارند که قدیمی هامی گفتنددهان بدهان سینه بسینه تا امروز نوشتم .؟ می گویند ،،لاک پشت ،عروس بود درقدیم قدیمها برای یک دیگراحترام خاصی به یکدیگر می گذاشتن به‌خصوص عروس به خااستنواده شوهر وهمینطور داماد باخانواده پدرزن
.،(وامادرزمانهای قدیم خانه ها مثله امروزی هاحمام تو خانه نبود.همینطورتو شهرها هم حمامکم بود بعداها حمام عمومی آمد ومردم روستا قبلان هم گفتم. درجوار خانه یک راه روبودبنام (فاکون یا فاکُن۲۸۵'- )درداخل این فاکون با،نی،یک مترتا یکنیم مترمانند دیوار میکردن کف هم سنگ بودمیشد حمام.ولی برای ایکه خانمها توحمام جایی برای شستن سر وشانه کردن مثل امروزی هادرحمام انجام‌ نمی‌شده.اول سرراتواتاق خانه می‌شستند شانه می کردندبعدمی رفتند توآن حمام فقط بدن رامی شستند وآنهم پدر وبرادر شوهرنباشند .حتی برادرشوهر هاکه بالغ نباشند آنهازیربالغ مثله .خانم ها بهم دیگرکمک می‌کنند یکی آب می رساندتوخانه گرم میکندبعدمی برد محل حمام آنجا چیزی به اعنوان گرم کردن آب وجود نداشت باید تواتاق گرم می‌کرد ووقتی پدرشوهر از خانه می رود بیرون ویاجایی این عروس گوشه اتاق داشت سر را می شوست پدرشوهرازراه می رسد ودیگروقت جابجائی نداشت تاخودشو جمع جورکند.ازخجالتی طشت بر می گرداند برخودش. وخودش میرودزیر طشت درآن زیرنفرین می‌کندمنو از این خجالتی دربیاورند منوبحالتی یک حیوان دربیار من از اینجابیرون بروم خداوند اورالاک پشت (اولاکو)درمی‌آورد. ؟!) ۱۱__کاپیش _گلجیک ،=کاریش جز حشره هات آبزی هان میباشد . ودرزمین های مرطوب وداخل مزرعه هاکشاورزی ها زندگی می کنند.ومرز هارا سوراخ میکند .جای که شیب باشد بااین کارش آب زمین بالایی به زمین پائینی ازطریق همان سوراخ کردن این حیوانات زمین بالائی برزمین پائینی می‌رود.،خیلی را باهم دعوا می‌اندازد، چون یک شب تاصبح زمین بالای خشک می‌شود. رنگ این حشره قهوه ای زیرسینه اش قهوه ای روشن وروبه سفیدی می زند.کله اش تیره است اندازه این حشره بزرگتر پنج تاشش سانتیمتر می‌رسد.؟! (درنهایت به آب دوزک به فارسی معروف است .؟!) ۱۲__اسبک_یاملخ سبز وآخوندگ،گفته شده.،این آخوندک دوشاخه بلند دارد چهاردست پابلندطبق بدن کله تنها بزرگ قد کشیده دارد.دارای بال دارد ودوطرف سردر راستا گوش دوچشم بزرگی وبرامدگی بیرون ازسرقراردارو.جز حشره خواران است روی شاخه های درخت وگُلها گیاه وچمن زندگی می‌کند .این حشره به چندرنگ حتی سفید هم دیده شده خودشو همرنگ محیطهامیکند.؟!) ۱۳__زلوُ،_زالوُ،این زالوُ به رنگ قهوه ای وقرمز وسیاه هست .زالو هاچشم ندارند بدون چشم حرکت ها یا صدا ولرزش آب رااحساس کند به طرف آن می‌رود. حرکت اودر داخل آب مانندکرم درخشکی است اول جمع میشود بعد باز میسودخودشو به جلو میکشد.خوراک این حشرهخون است . این حشره خون انسان حیوان که درمرده آبها برای چرا معیشتی خون های کثیف رامی مکند.بعداز خوردن خون تادوسه برابر عادی خودشان می‌رسند وبعد ازسیر شدندخودبخود می افتند .؟!) ۱۴__ زَن بُوره__این حشره بزرک بزرگش یک سانتیمتر است.بیشترین رنگ شان قرمزاست پشتشان خال یادانه های سیاه دارد. ونهایت ،کفش دوزک گفته می‌شود ، فارسی جوانان این رو دست می‌نشاندند نیت میکردن برای خوشبختی به کدام سو پرواز میکند اگر به نف او بوده.؟) ۱۵__سیفتال__این حشره هاچندنوع است دونوع را تعریف میکنم.که کمتر ترین مردم درطماس هستند .یک نوع این سیفتال پنج تاشش سانتیمتر است .کمرشان بنددارداورادوقسمت کرده کمربپائین وکمر ببالارا ازهم جداکرد .این درشرق گیلان معروف است به هفت گز سه تاخط سیاه درپایین کمر دارد.رنگ بدنش زردوبالا سر یک خط سیاه دارد.نیشش خیلی بدزهراست .بعد ازنیش زدن زوددرمان کرد .هفتگز این درثانیه هفت جا رامیزندبدن درجا بعد ازچند ثانیه میخاردبادو یا ورم میکند.؟ واما نوعی دوم سیفتال این‌یکی یک سوم ازنوعی اولی کوچکتر است وهمه مشخصات ومشابه هفتگزداردوکمی باریک وکوتاه تراست.وجمعیت این هادراصل چندین برابر به نوعی اولی است .این سیفتال هادردامنه ویالبه حاشیه خانه ها زمان سابق یاقدیم هاشیه خانه هاطویله ویندوز وتلمبار لانه می سازند.چون ازباران درامان باشند(( درنهایت فارسی زنبور گفته می‌شو؟!)(این زنبورها بازنبورعسل فرق دارند. اینهازنبور وحشی هستند .؟!) ۱۶___لَل_این حشره چند نوع شناخت شد ه وجود دارد.،ودرشمال رطوبت زیاد است ازاین حشره زیاد است. دارایه شش دست پا است نیش میزنند خون میخورند (درنهایت پشه نام دارد.؟!) انواع پش وجود دارد پشه خاکی پشه معمولی پشه مالاریاو. ..و.؟!) ۱۷،__مکس،این‌ حشره خون وکثافت مردال خوار است .این حشره انواع اقسام مکس داریم بزرگ و کوچک ومعمولی سبز، سیاه مایل به قرمز قهوه ای .؟!) ۱۸__پیتار __این حشره مانند دیگرحشره های انواع واقسام وجود داردپیتار ازخیلی ریز باندازه دومیل تاشاید بیش از یک سانتیمتر ازبالدار زندگی این حشره ها زیر زمین است .درنهایت مورچه به فارسی.؟!) ۱۹__سوسک_ این حشره درمنطقه کم است نوعی دیگر خیلی ریز اندازه بزرگشان دوسانتیمتر بود .درقدیم وخانه های قدیمی توخانه هازبادبود .براثر دارو ها درسالهای
دهه حدودا ۱۳۴۰ازطرف دولت وقت تمام خانه های حتی طویله کندوج ها محوطه ها روستای ها رابرای مالاریا سم پاشی کردن آن سوسکها ریشه کن شود .نوعی بزرگ در منطقه نیست اگرباشد کم است .این حشره درجاهای لجن کثیف آبرو ایگو زندگی می‌کند دوبال یا پردارد که خیلی بالهای خشک زیبر است .رنگ این حشره قهوه ای مایل به قرمز دوشاخک دارد . نوعی ریزها قهوه ای طلایی است دوشاخه دارند .؟!) ۲۰__ملخ_این حشره به چند رنگ وجوددارد دربرای حرکت میپرد دروقت پریدن تاچند مترمیپرد . نوعی کوچکش در منطقه دیده شده بزرگش تاهشت الی ده سانتیمتر یدرمنطقه دیده شده .وبه رنگهای سبز کم رنگ ،سبز آبی ، سبز سیاه،وسیاه پشت قرمزکم رنگ هم دیده شده.؟!) ۲۱___جبرجیرک__این جیرجیرک یااین حشره به چند نوع وجود دارد.پرسرصدا صدای گوش خراش اعصاب خورد کن. ودروقت که نشسته اوبکارخودش ادامه می دهدیعنی شروع بخواندن می‌کند .دروقت خواندن دوپاعقب خمیده وقسمت کمربند با ضربه زدن به زمین وتکان دادن ازکمر تادُم صداش درمیاد صدای گوش خراش بد.؟!) ۲۲__موریانه _این حشره درتنه پوست درختان مانند درخت توسکا بلوط وچوب های دیگر داخل تنه درخت زندگی می گند.این حشره خیلی ریز است رنگشان سفید وقرمز کم رنگ است دار کوپ خیلی دوست دارد.؟!) ۲۳__شته،_ازحشره های هم خانواده موریانه می باشد.؟! زیر پوست درخت وزیر برگهای درخت لانه می‌کنند به رنگ سفید شیره برگ می مکن برگ سفیدک میزند موچاله میشود.زیر برگ درامان است ازباران وآفتاب.؟!) ۲۴__لامتین،،لاوتین، کارتلام ،این اسم درمنطقه میبرند این حشره درنهایت ، تارعنکبوت،به فارسی . این حشره به چندین نوع ویارنگ است .؟این که نوشتم یاد یک چیزی از تاانکبودافتادم که یک خانم استرالیایی با یک کار خلاقیت باتارهای عنکبوت بلیز بافته بود.گرانترین بلیز به چندین میلیون درسال۱۴۰۲ توخبر خواندم.طرزتهیه، چندتا عنکبوت راازطبقه سوم آویزان کرده آنها تار رابرای رها شد ن می‌تنیدند اوباقرقره جمع می‌کرد.؟!) ۲۵__کرم خاکی_

.