فصل پنجم قسمت سوم

رسم واداب مردم شرق گیلان ازسفیدرود تاپلورو این، آکوته،را آغشته می‌کنند برای این حیوانان می گذارند برای مرغان کمتر آغشته می‌کنند چون مرغ وخروس حتی جوجه ها دروقت خوردن (چار چِگال یاآشنگاه۲۵۱'-) وخوردن مرغان راحتر میباشند.هرچندتا توک به دانه می زنند یک دوبار محوطه دانه،، چار چِگال یا آشنگاه،،آشونگاه گفته می‌شود.ای مرغان انجام میدهندبرای اردک ها بیشتر آغشته وآبدارترمی کنندآنها راحتر می خورنداین حیوانان آکوته رادوست دارند اگر بوقلمون داشته باشندآنها هم بی فیض نمی مانند و این زنها به همین ترتیب به آنهامیرسد. وبعد به سراغ، گُو کَلو زدن و، گوسفندان میروند اول گوساله بعداز زایمان هروقت شیر بدوشندکمی شیرمیخورد
تا پستان مادر نرم شودبعد شیر میدوشند دوباره گوساله را رها می‌کنند این گوساله سیر شودواگر شیر درپستان شیر نباشد مادرش،،گاو،می فهمد که دیگرشیر درپستان نیست.گاو باچپ و راست کردن تکان دادن خودش می خواد گوساله را ازخودش جدا کند یا دورکند.زن شوهر یکی
میاد گوساله را میگیرند.گوساله از روز تولدتاچند ماهگی تواتاق که این اتاق خیلی بزرگ است که ،،قبلاگتم،،یه گوشه اتاق راازتولدچندماه تواتاق اختصاص دارد به این گوساله تابزرگ شود تواتاق مواظیب این حیوان کوچک باشند تاجان بگیرد وبعد درداخل طویله یک جای مخصوص برای اودرست کرده دارند.بعد در نهایت برای صبحانه سفره گذاشتن وتمام وسائل صبحانه وبچه هارابرای خوردن صبحانه آماده می‌کنند. بعد از صبحانه رخت لباس بچه هافرزندان نوبت جمع آوری سبزی خورشتی بستگي داردنوبت چی نوعی خورشت است .سبدبرای تهیه آن خورشت به باغ میرود تاجمع آوری سبزی مورد علاقه می‌شود. درآن روز خرمن کردن نباشد چون هر بیست تابیست وپنج روز یک روزخرمن کردن میباشد وروز بعدخرمن سفید کردن برنج است شاید یکروزی یایک وقتی بیکارباشند باگِلکارکردن وبافتن حصیربافی وبافتنی هادیگر مانندجوراب وشال وشال کمر ویکسیری کارهای دیگر روز مره ای است وکارهاتمامی شدنی نیست و ندارد بعضی کارهاچندماه تمام نمیشود مانندنشاء وباغ چای درو کردن و...وبرای بعضی چیزهای که نام بردم درجای خودش توضیح خواهم داد.؟درشمال بیشترین خورشت بکارمی برندخورشتهاترشواش، ویاسیر واویچ ،وباقله قاتوق، وباقله واویچ، اشکنه تره ،و ( ۲۵۲ '-) اوتره،ازاین نوع خورشتهای محلی واین هانام فارسی ندارد جز با توضیح دادن متوجه شوید؟(برای تهیه غذاوآماده سازی سرسفره آوردن این زن باید مواد راتوباغ برود یک به یک آنهاراجمع آوری کندیکی دو ساعت برای یک کیلو مواد جمع کردن زحمت بکشد.مثل مغازه شهر نیست که وارد مغازه سبزی فروشی هرچه بخواهی یک جابخری بروی خانه تمیز کنید سرخ کنید یک پارچ آب به اوضاع کنید.؟زن روستایی در قدیم اول پیدا کردندیاتهیه کردن مواد اولیه بعد تمیزشسته شو وباوسیله اولیه خوردکردن بعد سرخ وآماده کردن برای بچه هاکه تو هرخانه کم کم هیچ بچه ای ازخانه بیرون نیایند ونداشته باشدپنج شش تا بچه ازهرخانه بیرون می‌آیند.بچه داری آن زمان باز باحالافرق داشت.(بزار یک چیزی ازخانواده خودم گفته باشم که خودم دیدم،مثلا مایک خانواده متوسط بودیم هم ازنظرجمعیت وهم ازنظر درامدمالی چون باغ چای وبرنج وپدرماهم نجار خانه های زگالی بود وآزمابیشتربهتر وبدتر هم بودن وما یک خانواده هشت نفره بودیم تهیه غذا یک خانواده هشت ده نفره بسیار سخت ومشکیل تربود وای به‌آن کس که خانواده ای بیشترباشند )تهیه کردن غذا هروحده مشکیل بوده چون هرخانواده کم کم یک روستایی پنج بچه باپدر مادر هفت نفر می باشند امروزه هرچیز رابخرند خردکننده سرخ کنند دریخچال نگهداری کنند تا هرچه بخواهد.درقدیم این جور نبود ونمی توانستن نگهداری کنند فقط گوشت راخردمیکردن سرخ میکردن شاید مردم نمی دانستن همه چیز رامانند گوشت خردکردن بعدسرخ کرده را درهوایی باز آزاد نگه داشت شود.شایدهم امتحان کرده بودن مشکیل ونشدنی بوده درنگهداری. ولی درزمان قدیم چند درصدمردم گوشت رابعدازسرخ کردن تو (گوله۲۵۳'-) میکردن درب،گوله،را محکم می بستن تاجانوران موزی وحیوانات دیگربا بو این مواد هوس کند واو راآویزان میکردن جلو چشم باشد یا تو (فاکون۲۵۴'-) داخل،فاکون خنک بود تمام وسائل های اضافه وسرخ شدرادرکوزه زده بعد داخل (گرک ۲۵۵'-) گذاشته ،گرک در قسمتی از فاکون آویزان است .ونگهداری در،فاکون،بوده وجای آویزان می‌کنند کهحیوان ها موزی نفوذنکنند همه خانه هاقدیم ازاین نوع گرک آویزان بوده که جلو چشمان دیدداشتته حیوانات موزی مانند موش ، وگربه ،،سگ هاشر گردو...و این آویز راجوزی درست می‌ کردن این حیوانات نمی توانستن دست شان به آن برسد درتمام خانه های قدیم شمال چند تاگرک دورایوان وتلار آویزان بود.زمان درامدن هندوانه وکدو رامیگذارند تواویز وتاخراب نشود.بعضی ها دوست داشتن ودارند جلو تلار بیرونی نرده ها سراسر تلارتخته می گذاشتن روی تخته و گرک همان آوبزگُل میچیدخانه را دوچندان زیبا می‌کند. ؟ درفصل بهار وتابستان توباغ چای یاسر زمین برنج کاری که قبلان توضیح دادم ودر باغ چای لوبیا ویاکار های کشاورزی مشغول هستن دروقت که کشاورزی درمزرعه یاباغ چای ندارند این جور مواقع به علفهای هرز وچین کردن مشغول می‌شوند تانوبت وحده غذایی ظهر وشب می‌رسد هروز در کل سال بایدبه این ماکیان راجداگانه دان دادن و آمار سرشماری این ماکیان می‌رسند.چوناردک غازهابیرون از خانه سر زمین برنج کاری می‌روند چرا مانند گوسفندان سرشان پایین می برند(چور چور)می‌زنند می‌روند یک‌ خوبی دارند خیلی کم راه برگشت به‌خانه یالانه را فراموش کنند خیلی کم است فراموش نمی‌کنند. اگر یک وقت یکی ازاین ماکیان فراموش کنند شاید هم برای ادم هاپیش بیاید .اردک ویاغازها باهم خویشاوندان وهم جینسان باآنها برودشاید باهم خیشاوندان سرشان گرم بشود برود وظیفه داردیک سرشماری کند هر اردک یا وغازهارا نشانی می‌گذارد.اگر نیامده باشدبه درخانه همسایه هامی رود ازاو می پرسدونشانه آن اردک یا غاز را میدهد از این همسایه به آن همسایه تا پیداکند. ؟.شاید درسال یکی
دوبار اشتباکندسرگرم شود بادوستان خویشاوندان همسیلکان دیگر به لانه همسایگی بروداین جور پیش بیاید.صاحبش دروقت دانه دادن دم غروب امار سرشماری ببیند یکی نیامده اومسیر صبح رفته برنگشته به درخانه همسایه ها میرود.شاید دروقت چرایدند شغال یاحیوانان درنده به این ماکیان دست یابند.اول به این درندگان شک
میکند بعد بهمسایگان سرمیزند سوالش اینجوری ( مثلا زیباامی بیلی نماتی جا اَمی بیلی گُومابهَ۲۵۶'-) نشانه اروک را می دهد طرف مقابل نشانه داره (کلاج ملاجهِ ویاسفید خاکسری هیسهَ ۲۵۷'-).تاادرس رنگ رامیدهد
بتواند پیداکند درخانه همه همسایه ها میردو تاخاطر جمع شود.بعضی وقت ها اردک تک می‌شود از ترس زیر بوته ها پنهان میشودتا فردا صبح بی صدا میماند تمامی ماکیان که به سن شان چهارسال ببالا می‌رسند کم کم به (کورک و یا کولک۲۵۸'-) می شوند چه کرک وچه بیلی کولک می‌شوند .زیر این کولک یاکولشکن هاتخم می گذارند این کرک که تابیشت ویک روز روی تخم می نیشیند وازبیست و یک روز جوجه ها درمی‌آیند وازاین روز ببعد این کرک را کولشکن می‌گویند. (وظیفه اینکولشکن یا کولوشکن۲۵۹'-)نگهداری ویاد دادن دانه و آب خوردن از روزاول تاچندماهیگی جوجه را مواظبیبت می‌کند وصدازدن کولشکن به جوجه هابرای دانه ،کود،کود کود. درآنزمان صدا میزند به زمین توک میزند بااین کارها به آنها ،جوجه، هایاد بگیرند آنها هم به آن صدا می‌روند ودانه ها را توک می‌زنند وهمینطور آب هم تویک ظزف کوچک نزدیک است .به آنهاکود ،کود به آن طرف آب دانه یاد می‌دهدکه خوردن کرک کُولک شوده صاحبش تخم مرغ رازیر مرغ میگزارد تخم اردک را زیر اردک ولی یک وقت یکی ازاینهاکُولک شوده تخم از خودش ندارند بلاجبار تخم اردک رازیر کرک یا برعکس انجام میدهند حتی تخم بوقلمون هم به زیراردک یامرغ حتی برعکس یکدیگر میگذارند.فقط کمی برای کرک که تخم اردک میگذارند سخت است .چون تخم اردک سی روزه است دوم جوجه اردک ها باید توآب باشند توآب زندگی میکنند .مرغ تو خشکی .تخم مرغ وتخم بوقلمون هم برای اردک سخت است اردک آبی است جوجه های این دوتا توخشکی زندکی می‌کنند. برای اردک مشکیل است جوجه مرغ بزرگ شد از مادر جدا می‌شود می گویند تاز کاتیک( کاتیک۲۶۰'-) زمانی که تخم دارد می‌آید می‌ گویند، کاتبک مرغ،دریک سالگی به تخم آمدن می‌شود وزمانی برای تخم گذاری آماده می‌شود شروع می‌کند. (کر، کر،زدن۲۵۹'-) به دنبال جای گوشه کنار های خلوت پیدا کند وصاحبش مواظیب است تالانه یاآشیانه راجوری به آن رهنمایی کند اوبرود درآَشبانه تخم بزارد وبعد از او این کاتیک به جمع مرغان می‌رود. درزمان دانه دادن صدا زدن به کل مرغان را(تِی،تِی_تِی تِی،بِیهَ بِیهَ تِی تِی بِیهَ تِی بِیهَ ) اینها با این صداها آشنایی دارند .و
در گیلکی تِی یعنی تویا شما این جمله ها این حیوانات عادت می‌کنند بااین جمله باصداصاحب تِی تِی ومرغ بدنبال این صدا میروند می دوند آنها می‌دانند چیزی برای آنها آورده اند.؟ کاتیک کرک اولین تخم می‌کند صاحبش بداند کدام است آن تخم مرغ را به اعنوان برکت درانبار برنج سفیدشده می‌گذارد تابرنج شان برکت کند .مرغی که مدت هاتخم می‌کند یک وقت تخمش به اندازه تخم کبوتر ریز آورده است اوراهم برکت می‌دانند آنهم درانبار برنج نگه داری میکنند.؟وبعضی ازمرغان تخم شان بزرگ است همسایگان فهمیده اند می‌روند ازآن مرغ نسل برای خود شان به هربهانه ای بگیرند همسایه برای خرید می‌آید به آن مرغ برای خودش داشته باشد وصاحب آن مرغ معتقد است .اگراین تخم را بکسی بدهد نسل این مرغ راازدست می‌دهد برایمان دوسرتخم راباسوزن سوراخ می‌کند تاازاین تخم نسل نگیرد جز خودش مرغی که معمولی است ولی تخم دو زرده می‌کند اولین تخم دو زرده بعدازفهمیدن راسرخ می‌کند به بزرگ خانواده ویاپدرخانواده میدهد که عمری درازی داشته باشد.وبرکت خانه زیادشود،ماکیان دیگر مانند اردک این اردک تخمشان هیچ وقت ریز کوچک نمی شود.واگریک وقت کوچک ریز باشد به نادرست همچین چیزی که نشودنی ونمی باشدچطورباشدکه پیدا شود برای همین آن تخم اردک را زن خانه بدست آورده معتقداً که باید به کسی نگوید حتی به شوهرش آن تخم اردک راجوری پنهان می‌کند کسی نبیند شاید حتی شوهرش یک وقت زبانش رد شود از دهانش دربیاد ودها ن به دهان شودآن خواسیت راازدست برود وبرکت خانه کم نشودابن تخم اردک هم برکت آور است واین برکت رااز دست ندهیم وبلا های خانواده را ازخانه دور نکند .؟!
(نوعی شناخت ماکیان نام ونامها) کرک____به مرغ تخم گذار چندساله راگرفته می‌شود. کاتیک،کاتک____کرات_مرغ جوان نزدیک به تخم ریزی یاتخم گذاشتن میباشد.؟تازه خوانه کاتیک بَبَه_-_جوجه ای که چندماه ازمادرش جدا ومستقل شده باشد.؟ (چمکه ،یاچیری ،چیر ،چیرکه) نام‌های است که درشمال به این مرغ بکار می برند،____(جوجه)جوجه ای که همراه مادرش ودورور مادرش که نام مادر(کولوشکن مار)میباشد راچمکه یا اسم‌های دیگرنام برده می‌گویند.؟ کولک یاکوک____بهمرغ که(کدچ)شده باشداماده برای زیر اوتخم بزارند برای بچه یا جوجه دربیارد.؟ کلشکن مار یاکولوشکنمار____مرغی که جوجه دارد به این مرغ (کلشکن مار) گفته میشود. تَلَه، تَلاَ، تلاَکُوتَه، خَروز،و،خوروس____ خروس خوروس زاک_____جوجه خروس ،یا تَلاکُوتهَ زاک یا بچه خوروس هزارتاج____خال هایقرمزرنگ ،وریز ولی باهم درجمع همراه پیوسته راهزارتاج گفته می‌شود. چهل تاج ____چهل تاج کمی کوچکتر ازهزار تاج (تاج پهن دارد.) راسه یاراس تاج____تاج راست ویااره ای،ماننداره دنده دنده دارد راسه تاج.؟ گل کوده تاج____تاج که مانندیک تکه گِل یاشبیه یک دسته گُل بالا سرخروس میباشد . هرات کرک ____پاهای کمی زرد ،وبلند نوکش عقابی ویا شبیه عقاب است .؟ اورسی کرک____پرهای فرفری وسوی هوا برخاسته یاتوهم رفته پیچ پیچ ی، است(وَشکنَ کرک)گفته میشود هر اسمی به این کرکهای بزارین مردم شمال میدانند؟! گردن گلابی کرک____مرغی که دورگردن پرندارد(ازسر تا بدن بدون پر میباشدمیگویند .گردن گلابی کرک؟) پاپری کرک ____مرغی که پشت پاپردارد(این مرغ ها از نظرقیمت گرانترین مرغ است)گرانتر ازمرغان معمولی . کرک تاج سر____مرغ که بالا سرش پر بلند دارد،(تاج دار کرک) ، (بیلی یااردک) تمام اردک آزند تاماده حتی بچه اردک ها همه رابیلی مینامند؟
تاج داربیلی____بیلی یعنی ،اردک ،،اردکهای سر پربلندی باشد (تاج داربیلی) تاج بیلی. بیلی نردوجغه____اردک نر که بالای دمشان نشانه نر بیلی بودنش است دوتا پر برعکس یا برگشت دارد بالا نربیلی.) کلاج بیلی____به اردک دورنگ وپرش سیاه سفید باشد گفته می شود؟ کلاج بیلی . سِیه بیلی____ به اردک که سیاه باشد(این رنگ خالص سیاه کم پیدا می شود.؟) سِیه سینه سفید بیلی____به اردکی که سیاه باشد سینه اش سفیدباشد به‌این اردک می‌گویند. سیفی بیلی____اردک که سفید باشد.(ازاین نوع یااین رنگ سفید زیاد است.؟ نربیلی ____اردک نر)( ماده بیلی ___اردک ماده تخم گذار) بیلی زاک____بچه اردک تمام این ها گفت شده به اردک به غاز ها میخورد مثلان غاز فلان رنگ . غاززاک____ بچه غاز گفته می‌شود. خوروس زاک____بچه خروس یاتازه به تاج وصداوخواندن امده؟ خوروس های که زیرگلوقرمزی میزند نشان دهنده خروس است ریش می گویند ریش درآورده.؟ گردن گلابی خوروس____خروسی که گردنش پرندارد (گردن گلابی صدانام میبرند گردن گلابی چه مرغ باشد وچه خروس)
(نوعی صداکردن این ماکیان طرزصدا زدن به یک دیگر) صدازدن کرک وتَلاکُوتهَ ونیم چه تَلَه وکاتیک____مرغ جوان نزدیک به تخم گذار میباشد (تِی تِی)تیتی بِیه ،بِیه بِیه)ویامورچ،مورچمورچ ،بِیه بااین نوعصداکردن مرغ خروس وکاتیکان مرغ جوان را صدا مزنند برای دانه . صدازدن کولوشکن مار___چیر،چیر چیری چیر چمکه بِیه، بِیه بِیه .،بِیه چمکه چیری بِیه چیربِیه ،،بعد بالب بسته صدا ای درمیارند،،میچ میچ بِیه چیری میچ؟ صدازدن بیلی ____ بِیه بیلی بِیه بِیه بیلی بیلی.. بِیه بِیه بِیه بیلی هوَبِیه بیلی ( دروقت سرزمین برای چرا هستن صدا زدن این حیوانان)بیلی. بیلی هَو،،بیلهَ بِیه بِیه،بیلهَ بِیه هَو..دروقت دم غروب این ماکیان رابطرف لانه هدایت کنند میگویند،،جاء جاء جاء باگفتن جاءجاء این ماکیان بطرف لانه هدایت می‌شوند بااشاره دست،،ودرلانه راصبح باز می کنند وشب هم میبندند) لانه مرغ را(کرک لانه)جای که مرغ تخم میگذارند آشیانه راکرک فک گفته می‌شود؟
((صداماکیان)) صدای کرکن،یادادزدن کرمان قبل از تخم بزارد(گر،گر،گرگر زئن۲۶۰'-)وقتی تخم گذاشت ازکرک فک به پایین میخواهدبیاید داد میکشد ___کَت ،کَت کتاز،کَت کَت کَتاز،، چندین‌بار این کَت کَت کَتاز تکرار میکندتاخروس بشنود. خروس دورور باشد که همیشه هست بهیاری او می شتابد واوهم باصداویافریاداوزدن(قو قولی قو،قوقولی قو ،چندین باراین خروس به کمک او میاید وبعد مرغ از، فک ،پایین می‌آید (خروس با بازکردن یک بال راتاروی زمین دورتادور مرغ می چرخد وبایک صدا غرش خشن کشیدن چنگال ها رابه حالت پرخاش رویزمین می کشد وبعداز دورمرغ و قو قو ریز میزنددور نیشود یابه کار دانه خوردن ادامه میدهد) کولوشکن مار چرا به این اسم صدا می کنند وبرای چه اسم این کولوشکن است وصدای او اوبرای جمع کردن بچه ها یا جوجه ها به دور خودش ودانه خوردن آنها (کود،کود،،کود،وباپنجه ها به زمین میکشد تاجوجه ها درآن نقطه دانه آنها جمع کند وجوجه هاجو،جو،جو ، دور ورمادرش جمع می‌شوند کار مادرش رانم نم یاد می گیرند مادرباآشنگاه ویاچنگ چگال کردن به زمین توک توک زدن برزمین بچه ها،،جوجه،، ها رایادمیدهد دانه جمع کردت بعدظرف آب درنزدیکی آنهااست وبچه هارااین کولکشکن مار آنها راهدایت می‌کند به طرف آب چند قطره آب خودش میخوردطرزخوردن آب را بازبانخودشان به آنها میفهماند بایدآنهاازاین آب بخورند.)آنهاشاید دردقیق اول بلدنبودن بجای خوردن آب درداخل ظرف آب که خیلی کوچک است یانعلبیکی میباشد می افتند وبعدکم کم یاد می‌گیرند به آب خوردن ؟!)) ، صدابیلی هاطرزدادزدن یاصدازدن_______ نربیلی____ اردک نر،مَش،مَش،مَش مَش ______مادبیلی ____اردک ماده،___ماک ماک ،ماک ماک ،ما_ک،ماک ماک .؟! کرک ،کولک می‌شوند تخم کرکی زیر،، مرغ ،،میگزارند تا ۲۱ روزمرغ روی این تخم ها می نشیند تاجوجه ها دربیایند ؟ بیلی کولک شودتخم بیلی رازیر بیلی میگذارند۳۱روز این بیلی روی تخم می نیشیند بعدجوجه بیلی درمی‌آید.حتی غاز و بوقلمون هم همینطور .وبعضی وقتها تخم های این هارا جابجائی زیر این ها میگذارند .(مثلاتخم کرک رازیر بیلی ویاتخم بیلی رازیرکرک می گذارند وهر کدام جوجه این هاجابجا شد پا مادر ها را بانخ بقل طشت پرآب می بندند تاجوجه ها دور ور طشت باشند بیلی آب میخواد جوجه مرغ خشکی وجوجه بیلی آب میخواد کرک خشکی)) تمام این کار ها یکدوره یک روزه یک زن خانه داراست. مرغ که کرچی شد یاماکیان آماده شدن کرچی شدند صاحب این ماکیان می‌فهمد این مرغ یااردک ویاغار کرچی یاکولک شده است.؟ اگرچیری ننوشته ام باقی را درصفحه آخر بعداز رسم ویک روزه بخوانید؟)) کارروزمره زنها است باقی را توضیح دادم
(کار های یک دوره یک روزه مردان روستایی) کار مردان روستا مانند زنها دریکروزآنها هم دارند شاید به سختی کار های زنها نباشد ولی زحمت دارد.امیدواریم راضی شوید.البته مایک روز درنظر گرفتیم بعضی روزها کارشان زیادتراست وبعضی روزها کمتر ولی این کارهارا انجام میدهندفصل بهار وتابستان صد درصد بیشتر است ازتاریکی صبح می‌روند تا تاریکی شب شاید چند ساعت از تارکی شب گذشته هروز به‌خانه برنگشته اند پس ما آن سختی صبح زود رفته اند شب به دیر وقت بر می‌گردن را درنظر نمی گیریم وروزکم کاری را کنار می زاریم اول یکچیزی منو اجبار کرد کار یکدوره یک روزه را بنویسم تونوشته هایم آوردم ،(مردم شهر های دیگر بسیار ازمن می‌پرسیدن چرا مردان مردم شمال این قدر تنبل تن پرورند وبیشترین وقتها دیده می شود درقهوه خانه هابسر میبرند.وبرای کشیدن سیگار ویک فنجان چای توخانه ها شان چای پیدانمی شود.ومردهابیکارندزنهاسرزمین دارند کارمیکنند ونشاءمیکنندزحمت می‌کشند تمام زحمتها برگردن زنها است پس مردها چی.قبلان درصفحه قبل گفته ام ولی تاآنجاکه توانستم جواب دادم،، مردم شهر هایدیگر دروقت کارمردانه (مردانه کاری درزمستان واوال بهار است نیامدین تاببینید)مردم شهرهای دیگر جزخطه ساحلی فقط زمانی آمدن زنها تو زمین درکارنشاء هستن آنهارادیدن مردان توقهوهخانه بودن .آنهای که می‌پرسند وقبلاً پرسیده اند جواب آنها اینجا است ؟!پس این زنها درحال کار هستن قبل ازکار زنها وکار مردها انجام دادن مردها شخم زدن آماده کردن زنها انجام میدهند . دوم بیشترین بیکاری بعداز آمدن موتورها مانند موتورشخم زنی وبعداز آمدن موتورخرمن کنی وتازگی هم موتوردروگری آمده .،وقبلاًاین کارهارا مردم شمال بانیروانسانی و(یابو و ورزا)اسب وگاونرآن هم یک وجب یک وجب شخم وزمین میکندوانجام می دادن که شما نبودید یاندیدید امروز شما راراه افتادی یک ماشین زیرپا تون گذاشتین سوار ماشین میشوید و هروقت دل تون بخواهد دست زن بچه تون میگیرید بسلامتی،پاتون روی گاز کلاچ دنده میزنید هرطرف وبه شمال هر جا دلت می خواد و دوست داریدترموز میکشید لب آبی رودخانه ای یادامنه کوهی ودشت جایی سرسبزی منزره زیبائی بشینید چندتا عکس میگیریدویک فنجان چای بخورید. وقبل از آمدن موتورها البته،،درصفحه هات گذشته تواین کتاب توضیح درباره شخم زدن دادم میتوانید بخوانید،،؟کارمردان شمال وکارمردانه کاری ازدوماه قبل ازعیدبهمن ماه تاحدوداًیک ماه بعداز عید یعنی اوایل اردیبهشت ماه مردها توزمین برنج کاری یا توباغ چای شخم زدن وآماده کردن زمین بودن جز روزهای بارانی وچند روزاول عید شما ها کجابودید تاببینید.درآن زمان نبودید الان هم کار است کار روزمره هامروم روستا درفصل هایی پاییز وزمستان چیزی درپیش دارندهربیست تا بیست وپنج روزیک باربرنج راازخرک دار به پایین می آورند برای خرمن کردن یکروز بعد به اندازه همان برنج باخوشه خرک میزنند خرک زدن چند
ساعت به طول میآنجامد .چون شالی رااز کندوج بیارند پایین اوراخرک چو مانند گوشت به سیخ کشیدن این شلتوک رامانندهمان گوشت به خرک می زنند درجواراین کاربه چهار پایان آب علف یا کاه وتمیزکردن طویله بپایه مردا است .بعد وخرمن گردن یاخرک زدن درهردوحالت کاری هرکدام نصف روز شایدبیشتروقت میبرد.خرمن کردن درقدیم(یابو)بود ویانیروی انسانی بود امروزی ه جاش موتور وحتی خشک کردن برنج درموتورخانه خشک کن آمده دیگر توخانه وتواتاقی خشک نمی‌کنند کار چندین روز را چندین ساعت انجام می‌دهد درقدیم قبل از موتور وسیله ،ی،بود بنام (اُودنگ)باآب کار می‌کرد.باآمدن موتور مردمان شمال را تنبل کرد بعد رسدگی چهارپایان دور محوطه خانه را وباغ ،،چپر،، کردن اگر خراب باشدرسدگی ودرست میکنند.الان ازچپر کردن هم راحت شدندباامدن بلوک دیوار می‌کنند.و در قسمت سیرو باقله راشخم میزنند ودرزمان برگشت این چهارپایان.سیرشدن شکم مواظیب می باشند .امروز بایدفکر برای فرداجمع کردن هیزم برای زمستان سرما راجمعاوری کردن هیزم میشدندو زمین های باغ چای رادرزمستان شخم می زدنند وقسمتی ازبوته های را هرس کرد هروزبرای سر گرمی کارهستن و دارند ؟!)
((جغرافیایی گیلان حدوداً این استان)) استان گیلان یکی ازاستانهای گردش گری وپررفت امد ترین استان گردش گران جنوب دریا خزراست. استان گیلان شمال ترین نقطه ایران درجنوب ساحل دریای خزر است. گیلان سرزمین به وسعت۱۴۷۱۱ کیلومتر مربع که درجنوب غربی دریاخزر بافاصله۳۶درجه و۳۶ ثانیه _و۳۸ درجه ۲۷دقیقه ۷ثانیه عرض شمالی درمتداوشمال غربی_ جنوب‌شرقی کشیده شده درجهت مداویاستواو۴۸ درجه و۳۵ دقیقه تا۵۰ درجه۲۶دقیقه۴۲ثانیه طول شرقی از نصف آنهارگرینوچ قرارگرفته است.این دیار ازشمال به دریاخزر وکشورهای شمالی وهمسایهگان دریاخزر مانند آذربایجان وازجنوب وجنوبغربی به خط الراس اصلی تکیه به رشته کوههای البرزکه بین قزوین وزنجان به این استان گیلان واقع شده ازشرق به استان مازندران وازغرب به استان اردبیل محدود می‌شود وطول آن از شمال غربی به جنوب شرقی درحدود۲۲۵ کیلومتر وعرض آناز۲۵ کیلومتر تا۱۰۵کلومتر تغییر می‌کند.کمترین فاصله باکوه ازدریاخزر نزدیک به حدود ۳تا۳/۵کلومتروبیشترین فاصله آن دریا حدود۵۰ تا۵۵ کیلومترمی باشدوبرای وارید شدن به این استان گیلان ازچند محور ها که می توانید به این استان گیلان وارید شوید .راه اصلی به این استان ازپایتخت یاتهران به استان قزوین به‌این استان گیلان .قبلا توضیح دادم و امید وارم زضایت بخش باشد؟! ))
(رسم ومراسیم ماههای قمری درشرق گیلان) ماه‌های قمری دراین ماههاهمه جاهای ایران مراسم ویک احترام خاصی درمراسم این مردم مسلمانان منطقه می گذارند وماه محرم یکی ازماههای قمری و(اولین ماه سال کشورهای عربی واولین روز محرم اولین روزعید سال کشوریهایعربی میباشد)برای مسلمانان جهان این ماهی محرم ماه شهادت امام سوم شیعیان اسلام ومسلمانان است .درایران فقط بنام ماه محرم نیست، بلکه ماه شهادت ماه ماتم وامام سوم می‌دانند. وازروزاول محرم شاید هم بعضی ها زودتر ازروزاول محرم شیعیان ویا مسلمانان ایران معتقداً ازروزاول پیرهن ماتم ومشکی برای ماتم یابه احترام امام شان .خودشان رادرغم اولیه پوشش می‌ کنند.واین عزا وماتم برای امام شان نشان بدهندوبا پوشیدن این پیرهن مشکی برای امام ویاران عزاداری میگیرند و این ماه ده روز اول دَم غروب جوانان سلمان وتو حیاط جلومسجدمحل جمع می‌شوند یکنفر یانوبتی چند نفرکسی که مرثیه بلد است وصدای خوبی دارد مرثیه و نوحه می‌خوانند باقی جعیت که درآن جمع سینه می‌زنند. وجواب میدهند.باصدااین جمع سینه زنان رامیشوندتو خانه هستند می‌شنوند خودشان رامیرسانند.وبزرگان ها هم نم نم به مسجد میرسانندودرجمع آنها می‌شوند. هرچه روز بطرف شب می‌رود بزرگتر هاوپیرمردان خودشان همسروبچه هابه تنهای نمی توانند به مسجدبروند.هرکی می‌تواند سینه بزند درجمع جوانان جمع می‌شود وهمدلی ودلگرمی جوانان میشوندعزاداری برای امام خودشان امام حسین سینه ویازنجیر می‌زنند وهرکیدوست داردسینه میزندآنان بیرون توحیاط مسجد وجوانان زنجیر ویاسینه می‌زنند پیرها وسال خوردها توانایی استادن ندارندتو مسجد با مرثیه دم میگیرند نشسته سینه می‌زنند.باجونان زمزمه می‌کنند.باآمدن پیران وبزرگان حتی نشستن داخل مسجدهم احترامی است به امام ودل گرمی است به جوانان وآرام،آرام آهسته سینه می‌زنند.تاوقتی که شام ،، زنهای که تو خانه هستن برای آمادهکردن طبخ کردن شام هستن وقت شام رسیده وجوانان توخانه بودن یا نه این جوانان مسجد می‌روند به همراه خواهر ومادروشان هردو این نام برده ها راهمراهی می کنند وکمک تامجمعه غذارابیاورند. درشرق گیلان مردم یک رسمی دارند دراین ماه محرم دراین ماه ازشب اول تاسنزدهم محرم ویاسوم امام هرشب شام راازخانه ها می‌آورند تومسجد میخورندازاول غرب جوانان ونوجوانان ،،آنچه که قبلا هم گفتم،، می روند مسجد مرثیه می‌خوانند سینه زنی میکنند وتا بزرگان ده روستا می‌آیند.وبعداز جمع شدن بزرگان، وجوانان محل اعلام می‌کنندهرکی میخواد برودغذابیارد وجوانان هرکی میخواد به خانواده کمک کندچون درقدیم روستا برق نبود برای همین یک نفرفانوس میگیردجلو پارو روشن کند یک نفرهم مجمعه غذابتواند بیارد. درآن شب هرکی ازبیرون بیایدشام هست ودر این شبها هرکی دستش بازترودست به دهان می‌رسد جای یک مجمعه دومجمعه می‌دهدو بعضی ها برای خیرات درگذشتگان شان هرشب چندین مجمعه اضافتر تو مسجد میاید وبزرگان محل برای ابرو محل وبزرگان همیشه چند نفراز بزرگان غذا اضافتر می اورندیک وقت غریبه ای امدغذاباشد ازراه دورحتی نزدیک روستای همجواربیایدشام درآن مسجد باشد اگرهم مهمان ازحدبیشتر آمدند محلی‌ها جوانان وامستند اول مهمانان شام بخورند اضاف بود وبیایدجوانان محله می نشنند وآنان پیش خدمت مهمان هارا انجام میدادن ،اگراضاف می امدآنها شام میخوردن. واگر نبودمی رفتن خانه‌شان می جوردن )دراین شبها وشبهای محرم هرچه به دهه آخر محرم نزدیک می شدند مهمانهاومرثیه خوانها وفقیرهاازبیرون به مسجد روستا هاسرازیر می‌شدند برایکثب درآمده‌اند قبل ازشام تاساعتها آخر حتی چندتاازبزرگان ومسجدباشند مرثیه خوان می آمدن مرثیه خودشان رامیخواندن پول خودشان مزدشو میگرفتن واگر بزرگ محله یابزرگ مسجد نمی‌خواست او مرثیه بخواندمبلغی پول میداد اورا رها یی میکرد. بیشترین از خدا خواسته بودن تابه یک روستای دیگر برسد.بیشترین ازاین آدمها میدانستن کهمسجد شام میدهند ازدمغروب می آمدن مرثیه میخواندندپول می گرفتن انجا مینشستن تا شام حتیفقیرها همینطور مسول مسجدبهرکی مبلغی پول میداد ناامید ازدرخانه خدا ،مسجد، نمیگذاشت برود.اگروقتشام باشدشام اورا با بزرگان ریش‌سفیدان هم سفره میشودتا احترامی باشد به او تادراین مسجدخانه خدا تعقیرنشود وبعضی ازاین مرثیه خوانها درشب به چندین مسجدمی روند مرثیه می‌خوانند. وپول دریافت می‌کنند برای امرمعاش زندگی ودراین منطقه شرق گیلان تاانجایی که یادم می آید بیشترین روستاها ازاول محرم تاسنزدهم این ماه شام راتو مسجد می خوردند.وروستاهای منطقه ازروزاول تاپنجم محرم هر روزقبل ازشام (علم دبوسی یادوسی )گفته میشوددارند .یعنی علم بستن دارند)هروزدری‌روستاروزرا ویا(شب رابرای خودشان قبلان تعیین کردن هر سال درآن روزرامشخص وتعیین شده برای آنروستااست درآن روزعلم بندی میگیرند .هرسال همانروز وهمان روستا وروستاهای دیگر که همجوار این روستاهستن درآن شب دسته ازروستاها ی دیگر به این روستا می آورند دسته هاتاقبل ازشام می‌رسند .وچند دقیقه ی دسته‌ها هرکی با احترام گذاشتن به یکدیگرمرثیه می‌خوانند آن محلگی ها با آنها هم دم می شوند سینه میزنند بعدپذیرایی می شوند دسته ها پشت سرهم می یایندیکی بعداز دیگری پذیرایی می‌کنند بعد پیر مردان وبزرگان دسته ها باهمراه بزرگان محل علم را می آورند باسینه سرزدن مرثیه خواندن باصلوات دادن و همراه مرثیه خواندن آن علم را به چوب علم می بندند بعد چند دقیقه توحیاط مسجددست جمعی سینه می‌زنند آن شب هرچند تادسته آمده شام مهمان امام حسین هستند.آن روستاکه علم بندی است تداروک بیش از۱۵۰ نفر رادیده است .باز بستگی داردبه آن روستاتاکسانی که بادسته آمده اندمهمانغریبه میایندمروم روستافقط به مهمانان پذیرایی میکنند .به همراه مهمانان جز پیران آن محل سرسفره می نشینند. میگفتن اول مهمانان امام شام بخورند وآن روستا وظیفه داردپذرای بکنند.بعداهالی روستاغذامیخوردنداگرنرسیدمیرفتن خانه واگرکم باشد باهم مدارا می‌کردند تا به خانه برسند .روزبعد ازظهر روز تاسوعا دم روستا دست ازکار می‌کشیدن میرفتندبه مسجد ازاوایل بعدازظهربه عنوان عزاداری آن روزادامه میدهند وتا دم غروب تو روستادورمی زنندهرکی نذر دارند گوسفندزیرپا عزا داران سینه زنان قربانی می‌کنند.ودرآن شب وشب عاشورا ،ودسته ها را ازروستا به روستاویابه شهرمیبرند. البته اگر وستا باشه نزدیگ باشد وجاده خوب باشدوبارانی نباشد.وآن شب عاشورا راتاپاسی ازشب دسته دورمیزند. درزمانی برگشتندهرکیدوست داردوداشته باشدمیروند به خانه وهرکی همدوست داشته باشدتاصبح تومسجد می نشیند.وهرکی آنچیزی جائی وازخاندان امام صحبت می کند تااذان صبح بیدارمی مانندوبعدنمازشروع وبعدمرثیه خانی می‌کنند.ون مسلمانان شیعه هامعتقدن که دراین شب(عاشورا)مسلمان بایدتو مسجدحدعقل اندک‌ تاچند نفرتو مسجدتاصبح بمانند.مسجد راخالی نباشد .ومعتقدن وتو مسجدخالی نباشدبهتر است .میگن دراین شب آیشه دراین شب خودشو به شکل‌های دیگر شبی سگ یاگربه ویا جواردیگر و وارید مسجد میشودکسی تومسجد نباشد .درداخل مسجد رابه ،بدی،میکشد،؟لیکن اینهارا از قدیم گفتن همینطور توضن مردم مانده (شودنی نیست)و گفتم تااذان صبح بیدارمی مانند.بعدازاذان ونماز نوحه‌خوانی و مرثیه خان تو مسجد هست بعددرصبح زود هوا گرگ میش نمیشود تشخص داداین ها شروع میکنند سینه زدن تازمانی که برق درروستاهانیامده بود.باچراغ( سیتکاه۲۶۲'-)یا فانوس که بتواندزیر پاراببینند ازمسجد میایند بیرون تو(حیاط یامحوطه مسجد )سینه زنی را درمحوطه مسجد برپا می‌کنند.دراین ساعت این مرثیه را میخواند(شعرش این است ؟)اول دوگروه میشودند یک گروه (ای صبح صادق به افق سرمزن _ گروه دوم_ تیربه گلوعلی اصغرزاده.)شعر دیگر یامرثیه دیگر زهره ،زهره ،زیربنای _امروز،روزی ماتم برای؟این شعر یا مرثیه ادامه می دادن تا وشنیدم می شد.وچندین سال است من دراین روزتومحل نبودم آیا مردم مثل سابقان مستجم هستند یانه (ولی دوستان نوشتن برام نه مثل قدیم نیست وخودم چون توروستا نبودم شاید،ونشنیدم)ودر آن ساعت مردم درمحوطه مسجد میخواندن کسانی که تو خانه بودند برای نماز بیدارمیشودنددست بچه را میگرفتن یک به‌یک بسوی مسجد روانه می شودند وبه جمع آنهامی پیوستند.تاچند ساعتی عزاداری می‌کردند بعداماده برای صبحانه می شودندزنها َی که توخانه بودن تهیه صبحانه سینه زنان تو مسجد راباخبر دادن طبق یامجمعه سر میگیرند میبرند بارسیدن مجمعه صبحانه هرکی به دست رس وصعت جیب خودشان صبحانه میبرند اماسعی می‌کنند بیشتر وبهتر ببرند.دراین روزصبح روزعاشورایکی گاوشیرده دارد شیروهمراه باشیرینی ونان محلی همراه با مخلفات دیگرو یکی هم شیرینی خرما ونان محلی ویکی هم آبگوشت مخلفات میبرد ول دیزی ترکها نیست (سیب‌زمینی پوست کنده حبه حبه شده نخود گوشت وپیاز وگوجه بعض جاها قلم می‌ریزند ) یکی هم پنیرنان وخرما و...و دراین ساعت مانندشب مجمعه بطرف مسجد سرازیر می‌شود بعداز خوردن صبحانه دسته را راهمیاندازند حرکت بطرف شهر یاجای موردنظرمانند امامزاده هاجمع می شوند. تاظهر درآن مکان امام زاده ویاتوشهرها این دسته ها مسجد به مسجد می‌روند درشهر آنقدر غذا درست میگنند.دراین راه خیرات مردم پیش قدم هستند غذا درراه امام خودشان خیرات می‌کنند.هرچه دسته از روستا وارید شهر می‌شود از هر مکانی یاخانه ی، غذا میدهند یک نما ینده همراه آندسته می‌چرخد علم آنهارا میگیرد آنهاراتانهار باآن دسته راببرد خانه. آنقدر غذا دراین روزفراوان است کسی گشنه نمی ماند.(بعدازخوردن غذاظهر عاشورا یک استراحت کوتاه می‌کنند وبعدکم کم آماده می شوندتادم غروب همه جمع می شوندمثل هروز ولی کمی آروزهای گذشته زودتر این امامشان شب غریبان می گیرند عزاداری برپامیکنند .آن شب شام دیگر ازخانه نمی‌آورند بلکه شام شبغریبان راتو مسجد طبخ می‌کنند. گوسفندانی که درشب قبل زیر پادسته ذبیح کردند.چون دراین شب طبخ شده شب غریبان ازخانه هانمی اورند شب شام مهمان امام خودشان هستند .گوشت گوسفندرا توآشپزخانه مسجدکه (درقدیم خانه یک نفر دراختیاراین کارمیگذاشتند درحال حاظرمسجد آشپزخانه دارد)تاقبل ازانقلاب این طور بودشب غریبان راتومحل دورمی زنند شب غریبان می گیران .البته دربهار تابستان آنشب از این روستابه روستای دیگرمیبرند.درروز سوم امام غذا ازآشپز خانه مسجد داده می‌شود. بیشترین اینکارها کارپولدار ها روستااست این گوسفندان رادراین روزهای قبل ازعاشورا سرمی برندتاروزسوم امام غذا بدهند.ومردم هرکی دوست داردبه مسجدغذا میدهد.تمام روستاها این منطقه رسم است درمسجد به وفور غذافراوان است.وغذازیاد واضافه می آيد. وغذااضافه رابه خانواده های بی بضاعت ها میدهند.؟بعدازچهلم یاروزچلهم یکی دوتادسته دعوت میکنندیاهمان طور برای علم بندی دسته میارند.همان طور در( علم وَچِینی)بازکردن ،بازکردن هم یک روز مخصوص نیست وبه آن شدت گرم نیست ولی بعدازظهر آن روز که بایدعلم بازکنند دسته ازروستاهای دیگر برای علم،وَچِینی دسته سینه زن می‌آید. شام شب آخرین شب راتومسجد می خورندتاپاسی ازشب مردم تومسجد دورهم هستندبرایگرفتاریهای روستاکه بیشترحرف میزنند.؟((آنچه درزمان خودم درروستابودم ودیدم وشنیدم چیزهای که مردم دراین باره محرم گفته اند من نوشتم این رادرزیرنویسی نوشته هایم آوردم تاخوانند ها بدانند که همه تعریف ها ازخودم باشد ازبزرگان ومردم است))وامروزی هامانندسابق مسجد گرم نیست ومردم دو گروه شودند شام هم مثل سابق نیست .؟!)
(ماه رمضان ورسم این ماه )
ماه رمضان یکیدیگرازماههای قمری است کهمسلمانان دراین ماه مردم مسلمان مبارک می‌دانند.یعنی ماه مبارک رمضان نام می برند.مسلمانان دراین ماه روزه می گیرند. روزگاران معتقدن که کسی که روزه میگیردیک نوع سواب دارددرآخرت بیاری اومی رسداین روزه دارباید درسه وحده نماز بهوقتش بخواند روزه درآخرت آن دنیافانی کمک اومی اید.ازدوزخ وجهندم نجات میدهد(این کلمه ازقدیم سینه به سینه گفتن به امروزه انجام میدهند (آدم روزه دار بایدخیلی چیزها آراید کندیعنی کلیه کار های بد،زشت وآشامیدنی قیبت نکردن دست بی بضاعت گرفتن اینا باطل می کند. بزرگان نماز میخوانندوروزه میگیرند به بچه هایادمیدنهدتانمازخواندن وروزه گرفتن بدانند.بچه ها ی زیرتکلیف نشده اند روزه برای آنها واجب نیست ولی بزرگتر ها یاد میدهند تاکله گنجشکی بگیرند. کله گنجشکی یعنی سحر باخانواده میخورند صبحانه ونهار میخورند وافتار با خانواده میخورند .دختران بالا یی۹سال به تکلیف می‌رسند ودراسلام واجب می‌دانند روزه بگیرد.وپسرها بالائی۱۲ سال به تکلیف می‌رسند وبراینها هم واجب است نماز روزه. آن دسته که به تکلیف نرسیده اند کله گنجشکی میگیرند یاد می‌گیرند بعد از تکلیف روزه ونماز را انجام بدهند.(این جمله تکلیف دررساله ها آمده مشخص نیست ازچه زمانی وازکی هست ولی معمم ها درماه رمضان به منبرمی روند درصحبت کردن خودشان این جمله رابکارمی برند.ومردم روستایاحتی شهرهاهم بکارمیبرند.ومردمازاینگروه معمم ها مطمئین هستن گفتهای آنها راانجام میدهند )البته مردم مسلمانها معتقدند این تکلیف ازحضرت محمد(ع) به رهبران مسلمان وقت گفته شده بایددراین سن واین ماه روزه گرفت وبزرگان خانواده وبچه های بالائی سن تکلیف رسیده اندبایدوزه بگیرند.دریک شبانه روز۲۴ساعت دو وحده غذابخورند وآن یک وحده غذای برای افراد ه بی بضاعت کمک شود.(نیست؟!)وزمانی قبل ازاسلام به ایران بیایدمردم زرتشت بودن .لیکن گفته اند نمازو روزه اززمان حضرت محمد(ع) آمده است.ولی این طورنیست این روزه به زورشمشیر درزمان عمرامده است .وگفتهای عمر ازجانب محمدزاده است.،بعدهامردم نیستن بازورتن به اسلام ومسلمانی دادن وکسانی مسلمان شدندنماز روزه رامی گرفتند.وسالی یک ماه درماهی رمضان روزه بر آن کس واجب می دانستن می گیرفتند.ودریک شبانه روز ۱۷رکت نماز می‌خوانند. دو رکعت صبح بعداز اذان صبح تاقبل از طلوع کردن آفتاب نماز می‌خوانند وبعد الطلوع آفتاب نماز غذا گفته می‌شود . ولی آنهای که معتقدندصبح زودنماز صبح رابجامی آورند.نماز ظهرچهاررکعت است وبعداز آذان ظهر که هرمنطقه فرق داردبعدازاذان میخوانند وعصرهم چهارساعت است ولی مسلمانان ایران هشت رکعت را یعنی نماز ظهر وعصر راهرو را دریک جا تویک نوبت می‌ خوانند.(دراصل نماز ظهررابایدظهربعداز آذان خوانده شود نماز عصررادرعصرخوانده شود ونماز مغرب را بعدازآذان مغرب ونماز عشاء رادرچندساعت بعدازآذان مغرب باید بخوانند.لیکن این نیست نماز مغرب وعشاء رادریک جا خوانده میشود.حتی درنماز جماعت درمسجد، وبرای گرفتن روزهباید قبل ازآذان صبح خوردن غذابنام صحر گفته میشود دروقت خوردن صحر آذان صبح زده شود فرد مسلمان روزه دارباید دهان راآب کشی کرده باشددرداخل دهان چیزی ازغذانماند.این روزه دارازصحرآذان صبح تا غروب آفتاب یعنی آذان مغرب که آفتاب غروب کرده حق چیری خورون ندارد.وکسی که روزه میگبردبایدسه چیزرا رایت کند.چشم پاک برخوردبه زن بچه مردم نگاه نکردن ، دوم دهان خودشو برای کاربد ودورغ بازنکندچیزی نخورد ونیاشامد،سوم رفتارخوب کردارخوب داشته باشد.یک مسلمان روزه داراین چیزها خیلی چیزهای دیگر راباید راحت کند.مسلمانان بعداز حضرت محمد(ع)به چندگروه یاطایفه،ی،درامدن یاتغییرمذهب دادن.،

َ