تصور کنید در یک چکاپ سالانه، پزشک با نگاهی جدیتر از همیشه، پروندهتان را بررسی میکند. قند خون ناشتایتان کمی لب مرز است. سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ هم دارید؛ پدر، عمه، پدربزرگ... لیستی که همیشه سعی میکردید نادیدهاش بگیرید.
چند هفته بعد، جواب آماده است. ایمیلی که با دستانی لرزان بازش میکنید و جملهای که مثل پتک بر سرتان فرود میآید: بر اساس تحلیل ژنتیکی، شما دارای استعداد بالایی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستید.
اولین واکنش چیست؟ ترس. یک ترس سرد و گزنده که تمام وجودتان را فرا میگیرد. آیندهای را تصور میکنید پر از انسولین، پرهیزهای غذایی سخت، مشکلات قلبی، کلیوی، چشمی... تمام آن چیزهایی که در مورد عوارض دیابت شنیدهاید، حالا مثل یک فیلم ترسناک جلوی چشمانتان رژه میروند. حس میکنید ژنهایتان، این کدهای به ظاهر بیجان، برایتان حکم صادر کردهاند. یک سرنوشت محتوم که نمیتوان از آن گریخت. شاید کمی هم خشم؛ چرا من؟ چرا این بار ژنتیکی باید روی دوش من باشد؟
اما بعد از فروکش کردن موج اولیه ترس و اضطراب، یک حس دیگر جوانه میزند: آگاهی. شما حالا چیزی را میدانید که قبلاً نمیدانستید. این دانش، هرچند ترسناک، یک ابزار قدرتمند است. دیگر در تاریکی حرکت نمیکنید. دشمن را شناختهاید و حالا میتوانید برای مقابله با آن برنامهریزی کنید.
اینجاست که "استعداد ژنتیکی" معنای دیگری پیدا میکند. این دیگر یک حکم قطعی نیست، بلکه یک هشدار است. یک زنگ خطر که به شما میگوید باید بیشتر مراقب باشید. ژنها شاید تفنگ را پر کنند، اما این سبک زندگی شماست که ماشه را میچکاند.
با این دیدگاه جدید، چه کار میکنید؟
اولین قدم، احتمالاً جمعآوری اطلاعات بیشتر است. با پزشک مشورت میکنید، درباره دیابت نوع ۲ و راههای پیشگیری از آن تحقیق میکنید. میفهمید که عوامل محیطی و سبک زندگی نقش بسیار پررنگی در بروز این بیماری دارند، حتی در افرادی که استعداد ژنتیکی بالایی دارند.
قدم بعدی، اقدام عملی است. دیگر نمیتوانید مثل قبل بیخیال باشید.
این تغییرات شاید در ابتدا سخت به نظر برسند، اما دیگر یک انتخاب نیستند، یک ضرورتاند. و نکته جالب اینجاست که این تغییرات، فقط برای پیشگیری از دیابت مفید نیستند، بلکه کیفیت کلی زندگی شما را بهبود میبخشند. احساس انرژی بیشتر، تناسب اندام بهتر، خواب راحتتر و ذهنی آرامتر، پاداشهای این سبک زندگی جدید هستند.
دانش ژنتیکی درباره ریسک بیماریها میتواند ترسناک باشد، اما قدرتی که به ما میدهد، بسیار ارزشمندتر است. این آگاهی میتواند به جای اینکه ما را فلج کند، به بزرگترین انگیزه ما برای داشتن یک زندگی سالمتر و طولانیتر تبدیل شود. به جای اینکه قربانی ژنهایمان باشیم، میتوانیم با استفاده از این دانش، ناخدای کشتی سلامتی خود شویم و مسیر را به سمت ساحلی امنتر هدایت کنیم. بله، شاید ژن دیابت در کمین باشد، اما دانش ژنتیکی میتواند سپری باشد که ما را از گزند آن حفظ کند. این دانش، میتواند ناجی ما باشد.