آیا در اطراف خود فردی را دیده‌اید که به بدنش نوعی فنر ضامن سلامتی متصل باشد؟ بله درست شنیدید: فنرهایی که به انسان‌ها متصل‌اند و نه اسباب‌بازی‌‌ها! فنرهایی که وظیفه دارند وقتی فرد زمین می‌خورد یا با اتفاقی خارج از گنجایش ظرفیت روانش روبه‌رو می‌شود، دوباره او را به حالت اولیه برگردانند و از سلامت او مطمئن شوند. چند دقیقه‌ای همراه ما باشید تا درباره این فنرهای کمکی انسانی بیشتر صحبت کنیم. اگر بخواهیم برای این فنرهای کمکی انسانی، واژه‌ای تخصصی بیابیم، نام آن «تاب‌آوری» خواهد بود. تاب‌آوری، توانایی غلبه بر شرایطی است که کودک را در معرض خطر آسیب روانشناختی یا جسمی قرار می‌دهد. از جمله این شرایط می‌توان به استرس‌های درون خانواده، فقر، کودک‌آزاری، وقایع طبیعی (سیل و زلزله و..)، اختلالات فیزیکی (دیابت، بیماری‌های قلبی و…) و دیگر رویدادهای آسیب‌زا زندگی اشاره کرد. کودکان بهتر است یاد بگیرند که زندگی، سراسر خوشی و اتفاقات دلخواه نیست و با بالا رفتن سنشان و بزرگ شدن محیط اجتماعی‌شان، احتمال برآورده شدن خواسته‌ها و برخورد با افراد حمایت‌گر، کمتر می‌شود. پس افزایش تاب‌آوری کودکان هرچه زودتر و با همراهی والدین اتفاق بیفتد. در این مقاله بعد از مروری بر ویژگی‌های کودک تابآور، به بیان بهترین بازی‌ها برای افزایش تاب‌آوری کودکان می‌پردازیم که به کودکان فرصتی برای تمرین تاب‌آوری می‌دهد. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
در مقاله «تاب‌آوری چیست و چه اهمیتی در زندگی کودکان دارد؟» به ارائه ویژگی‌هایی مثل مهارت حل مسئله بالا در کودکان تابآور پرداخته‌ایم. اکنون به ویژگی‌های شخصیتی که دکتر ایمی ورنر (Emmy E. Werner) روانشناس آمریکایی، در کودکان تابآور یافته است، اشاره می‌کنیم. این ویژگی‌ها به کودکان انعطاف بیشتری برای روبه‌رویی با موانع زندگی می‌دهد. برای نمونه داشتن احساس تعلق و نزدیکی به خانواده و اجتماع خود، توانایی بالا در مهارت‌های حل مسئله و برنامه‌ریزی، برخورداری از مهارت‌های اجتماعی بالا (مثلا دوست‌یابی و حفظ روابط بین‌فردی)، امید داشتن و خوش‌بینی به آینده، هوش هیجانی بالا و مدیریت هیجانات خود و عزت نفس بالا و دیدگاه مثبت نسبت به خود، از جمله ویژگی‌های کودکان تابآور است.
پیش از آن‌که کودکان در دنیایی پر چالش و سرشار از فراز و نشیب وارد شوند، بهتر است در محیط خانه و به همراه والدین، کم‌کم تمرین تاب‌آوری کنند. چنین تمریناتی که در قالب بازی طراحی می‌شوند، علاوه‌بر افزایش تاب‌آوری کودکان، به پرورش هوش هیجانی در آن‌ها نیز منجر می‌شود. بازی به کودکان فرصت آزمایش و خطا را نیز می‌دهد. آموزش بسیاری مهارت‌ها مانند مهارت‌های اجتماعی و تاب‌آوری کودکان از طریق بازی، سریع‌تر و بهتر اتفاق می‌افتد. در این مطلب به معرفی چند بازی جذاب و موثر در افزایش تاب‌آوری کودکان می‌پردازیم:
لمس کردن، خوردن و بازی با یخ برای کودکان هم جذاب است و حس تازه‌ای داره، هم تحمل آن‌ها را بالا می‌برد. می‌توان از کودکان خواست یک تکه یخ را در دست خود نگه‌دارند و بشمارند تا ببینند تا چند شماره می‌توانند یخ را تحمل کنند. این شمارش در هر بار می‌تواند بیشتر شود و هر دفعه کودک سعی می‌کند از دفعه قبل لحظات بیشتری یخ را نگه‌دارد. این بازی، تمرین کوچکی برای تحمل رویدادهای بزرگتر و نیازمند تاب‌آوری در بزرگسالی است. در نتیجه به‌صورت غیر مستقیم به افزایش تاب‌آوری کودکان کمک خواهد کرد.
این بازی موثر در افزایش تاب‌آوری کودکان می‌تواند به‌صورت رقابتی بین دو یا چند کودک یا بین والدین و کودک انجام شود. برنده کسی است که بعد از خوردن خوراکی‌هایی مثل آبلیمو، نمک، فلفل و… ، واکنش نشان ندهد. چون ممکن است این کار در ابتدا برای کودکان سخت باشد، می‌توان ابتدا از مزه‌های ساده شروع کرد و با ادویه‌ها و مزه‌های پیچیده و سخت‌تر(با میزان بیشتر) ادامه پیدا کند. این بازی فرصتی را فراهم می‌کند که کودکان برای تحمل مزه‌هایی که دوست ندارند، بتوانند شرایط ناخوشایند را تحمل کنند. مکث کردن قبل از عکس‌العمل به مزه‌ها، تمرینی فوق‌العاده در جهت افزایش تاب‌آوری کودکان است.
در این بازی هیجان‌انگیز تقویت‌کننده تاب‌آوری کودکان، برای آن‌ها جوک تعریف می‌کنیم، شکلک درمی‌آوریم، جملات خنده‌دار و غیر واقعی می‌گوییم (گنجشکی که به جای پا، تایر داره، دندون‌های معلم شبیه دندون‌های خرگوش شده، دوستش دم درآورده و…) و قانون این است که نباید بخندند. به این ترتیب، کودک کم‌کم یادمی‌گیرد جمله‌های عجیب و غریب بشنود (مثلا دوستشان به او بگوید: «تو یک کله‌پوکی!») و واکنشی مدیریت‌شده نشان دهد. تحمل این کار برای کودکان بسیار دشوار است، پس این بازی می‌تواند تمرینی بی‌نظیر برای تحمل شرایط دشوار و در نهایت، افزایش تاب‌آوری کودکان باشد.
روش این بازی تقویت‌کننده تاب‌آوری کودکان، به این صورت است که وزنه‌های سبک و در حد توان کودک به او می‌دهیم. سپس در قالب بازی به او می‌گوییم که وزنه‌ها را بالای سرش نگه‌دارد و شروع به شمارش می‌کنیم. وقتی که خسته شد می‌تواند وزنه را زمین بگذارد و خستگی در کند اما دوباره باید آن را بردارد و بازی کند. در هر راند بازی، هنگامی که کودک تحمل نگه‌داشتن وزنه را نداشت، او را تشویق می‌کنیم تا بیشتر تحمل کند حتی در حد یکی دو ثانیه. این فعالیت حتما باید در قالب شوخی و سرگرمی برای کودک ارائه شود و کودک به معنای واقعی از آن لذت ببرد. یعنی هر موقع که کودک دیگر تمایلی به ادامه این بازی نداشت، آن را تمام کنیم. برنده شدن در این بازی، به کودک می‌فهماند که در قبال تحمل رنجی کوچک، پاداشی در میان است. این بازی، تمرینی ارزشمند برای افزایش تاب‌آوری کودکان است.
توجه داشته باشید که هدف تمام این فعالیت‌ها، بالابردن تاب‌آوری کودکان است؛ پس به آن‌ها سخت نگیرید. رعایت نکات زیر می‌تواند به فراهم‌شدن بستری مناسب برای افزایش تاب‌آوری کودکان از طریق بازی منجر شود:
