یک راهکار خلاقانه برای رفع مشکل درک مطلب مسئلههای ریاضی
سیده نیلوفر موسوی پور
مقدمه: وقتی ریاضی خشک نیست!
اغلب دانشآموزان ریاضی را خشک و بیروح میبینند، مخصوصاً وقتی پای مسئلههای متنی وسط میآید.
ولی اگر همین مسئلهها را تبدیل به یک داستان کوتاه کنیم، چه میشود؟
در این مقاله میخواهیم با یک راهکار خلاقانه آشنا شویم که در بسیاری از کلاسهای موفق دنیا اجرا شده:
داستانسازی ریاضی؛ روشی که مسئلهی متنی را از یک متن بیروح به یک روایت جذاب و معنادار برای دانشآموز تبدیل میکند.
چه چیزی باعث میشود داستانسازی در ریاضی جواب بدهد؟
فرض کنید دانشآموز با این مسئله روبهرو میشود:
«رضا ۱۲ سیب داشت. ۴ تای آنها را خورد. چند سیب باقی مانده؟»
برای خیلی از دانشآموزان، این متن شبیه یک تکلیف خستهکننده است.
اما اگر معلم بگوید:
«بچهها! رضا پسر شیطونی بود که عاشق سیب بود. یه روز تصمیم گرفت همهی سیبهاشو یه جا بخوره. ولی مامانش اومد و گفت: "نه رضا! فقط ۴ تا بخور." حالا حدس بزنید چند سیب برای فردا موند؟»
دانشآموز، مسئله را بهتر به خاطر میسپارد، روند داستان را در ذهن مرور میکند و بدون اینکه متوجه شود، به جواب میرسد.
چرا این روش مهم است؟
روانشناسان شناختی و متخصصان آموزش ثابت کردهاند که مغز انسان به داستانها واکنش بسیار قویتری نشان میدهد تا دادهها و اعداد.
وقتی مسئله در قالب داستان گفته میشود:
✅ حافظهی بلندمدت فعال میشود
✅ پیوند احساسی با مسئله ایجاد میشود
✅ و درک ساختار مسئله (چه چیزی داده شده و چه چیزی خواسته شده) راحتتر میشود
چگونه داستانسازی مسئله را انجام دهیم؟
این روش شامل سه گام اصلی است که هم برای معلمان و هم برای والدین قابل اجراست:
۱. تبدیل دادهها به شخصیت
هر عنصر موجود در مسئله (عدد، شیء، عمل) را به یک شخصیت یا عنصر داستانی تبدیل کنید.
مثلاً:
رضا = شخصیت اصلی
سیب = دارایی رضا
خوردن سیب = عمل یا اتفاق داستان
۲. ایجاد زمینهی احساسی
به مسئلهی خشک یک احساس اضافه کنید:
چرا رضا سیب میخورد؟
چه کسی به او توصیه میکند کمتر بخورد؟
رضا چه حسی دارد وقتی سیبها کم میشوند؟
۳. روایت داستان و پرسیدن سؤال
مسئله را در قالب یک داستان کوتاه برای دانشآموز تعریف کنید و در پایان، سؤال اصلی را بپرسید:
«خب! حالا فکر میکنی چند سیب برای فردا موند؟»
این داستان کوتاه میتواند کمتر از یک دقیقه زمان ببرد، ولی تأثیر زیادی دارد.
مثال عملی از یک کلاس
در کلاس سوم یک مدرسه، معلم هر روز قبل از تمرین ریاضی یک داستان ۳۰ ثانیهای میگفت.
مثلاً به جای:
«یک کشاورز ۵ سبد هویج دارد. در هر سبد ۸ هویج است. چند هویج دارد؟»
میگفت:
«بچهها! کشاورز پیر، پنج سبد بزرگ آماده کرده بود تا برای بازار ببرد. هر سبد رو با ۸ هویج پر کرد. دوست دارید حدس بزنید چند هویج جمع شد؟»
دانشآموزان با هیجان جواب میدادند و بعد خودشان با کشیدن تصویر یا محاسبه، پاسخ را پیدا میکردند.
چرا داستانسازی مؤثر است؟
۱. جذابیت: داستان همیشه جذابتر از متن خشک است.
2. حافظهی بلندمدت: داستان در ذهن میماند.
3. پیوند احساسی: دانشآموز با شخصیت داستان همذاتپنداری میکند.
4. کاهش اضطراب ریاضی: داستان فضا را دوستانه میکند.
5. افزایش انگیزه: دانشآموز مشتاق ادامهی داستان میشود.
چه زمانی از این روش استفاده کنیم؟
✅ در شروع تدریس یک مبحث جدید
✅ وقتی دانشآموزان با مسئلههای متنی مشکل دارند
✅ هنگام مرور و تکرار برای تثبیت یادگیری
✅ حتی در کلاس آنلاین برای جلب توجه
داستانسازی را چگونه آموزش دهیم؟
ابتدا معلم داستان بگوید.
سپس از دانشآموزان بخواهید خودشان برای مسئلههای جدید داستان بسازند.
حتی میتوانند داستانهایشان را برای همکلاسیها تعریف کنند یا بنویسند.
در گروههای کوچک، داستانهای مختلفی برای یک مسئله بسازند و مقایسه کنند.
جمعبندی: ریاضی را زنده کنیم!
مشکل اصلی بسیاری از دانشآموزان، ضعف در محاسبه نیست؛ مشکل آنها درک متن مسئله و تبدیل آن به مدل ذهنی است.
با داستانسازی، مسئله برای دانشآموز زنده میشود، به یک تجربهی شخصی تبدیل میشود و یادگیری عمیقتری اتفاق میافتد.
قدم بعدی
از فردا امتحان کنید:
در اولین مسئلهی متنی، برای دانشآموز یک داستان کوتاه بگویید.
و ببینید چطور نگاهش به ریاضی تغییر میکند.
